Komisariat Straży Granicznej „Piekary Śląskie”

Komisariat Straży Granicznej „Piekary Ślaskie” – jednostka organizacyjna Straży Granicznej pełniąca służbę ochronną na granicy polsko-niemieckiej w latach 1928–1939.

Komisariat Straży Granicznej „Piekary Ślaskie”

Komisariat SG „Szarlej”
Komisariat SG „Kamień”

Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	1928
Rozformowanie	1939
Tradycje
Rodowód	Komisariat SC „Królewska Huta” Komisariat SC „Łagiewniki” Komisariat SC „Tarnowskie Góry” Komisariat SC „Dąbrówka”
Organizacja
Dyslokacja	Kamień Szarlej Piekary Śląskie
Formacja	Straż Graniczna
Podległość	Inspektorat Graniczny nr 15 Obwód SG „Chorzów”

Posterunek obserwacyjny w terenie

Geneza

Komisariat Straży Granicznej Piekary Śląskie wywodzi się w prostej linii z komisariatu Straży Celnej Królewska Huta i komisariatu SC Tarnowskie Góry.

Komisariat SC „Królewska Huta”/„Łagiweniki”

Z dniem 15 czerwca 1922 roku komisariat SC „Królewska Huta” rozpoczął służbę ochronną na granicy polsko- niemieckiej. Komisariat podlegał Inspektoratowi Granicznemu w Tarnowskich Górach^[a]. Z dniem 1 lipca 1923 roku komisariat podzielono na dwa odcinki. Pierwszy obejmował placówki Biały Szarlej i Maciejkowice, a drugi Łagiewniki i Chropaczów. Z dniem 1 czerwca 1924 na terenie komisariatu utworzono placówki wewnętrzne przy urzędach celnych w Katowicach, Nowym Bytomiu, Chorzowie i zagraniczny w Bytomiu, oraz placówkę rezerwową w Michałkowicach^[1]. W 1925 przeniesiono komisariat do Łagiewnik. W tym samym roku utworzono w komisariacie komórkę wywiadowczą, której kierownikiem został przodownik Stanisław Pizło^[1]. W drugiej połowie 1927 przystąpiono do gruntownej reorganizacji Straży Celnej^[2]. W praktyce skutkowało to rozwiązaniem tej formacji granicznej. Z dniem 15 stycznia 1928 roku komisariat Straży Celnej „Łagiewniki” został rozwiązany, a placówki „Łagiewniki” i „Chropaczów” wraz z placówkami wewnętrznymi przydzielono do komisariatu SC „Lipiny”. Placówki „Biały Szarlej” i „Maciejkowice” przekazano do nowo utworzonego komisariatu SC „Dąbrówka Wielka”^[3].

Organizacja komisariatu w 1922^[1]

• komenda − Królewska Huta
• placówka Straży Celnej „Biały Szarlej”^[b]
• placówka Straży Celnej „Maciejkowice”^[c]
• placówka Straży Celnej „Łagiewniki”
• placówka Straży Celnej „Chropaczów”

Kierownicy komisariatu SC

stopień	imię i nazwisko	okres pełnienia służby	kolejne stanowisko
komisarz	Marian Bielawski[1]
komisarz	Wiktor Skrzypek[1]
komisarz	Leopold Wilczyński[1]

Formowanie i zmiany organizacyjne

Z dniem 15 stycznia 1928 roku w ramach Inspektoratu SC w Piaśnikach^[d], powołany został komisariat Straży Celnej „Dąbrówka Wielka”. Przejął on z rozwiązywanego komisariatu „Łagiewniki” placówki: „Biały Szarlej” i „Maciejkowice”. Z komisariatu SC Tarnowskie Góry przejął placówki: „Buchacz” i „Szarlej”^[3]. W wyniku kolejnych reorganizacji, placówki „Biały Szarlej” i „Maciejkowice” połączono w jedną z miejscem postoju w Brzezinach Śląskich. Przy komisariacie sformowano też odwód – przyszłą placówkę II linii^[4]. Poza tym w urzędach celnych: Bytom Dworzec Główny, Bytom Stadtwald, Karf, Wiktor, Buchacz, Szarlej, Samulelsgluck, i Brzeziny utworzono placówki pomocnicze^[e]. W lutym siedzibę komisariatu i placówkę II linii przeniesiono do Kamienia^[4].

Rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Ignacego Mościckiego z 22 marca 1928 roku, do ochrony północnej, zachodniej i południowej granicy państwa, a w szczególności do ich ochrony celnej, powoływano z dniem 2 kwietnia 1928 roku Straż Graniczną^[5]. Do 1928 w Dąbrówce funkcjonował komisariat Straży Celnej „Dąbrówka Wielka”^[6]. Rozkazem nr 4 z 30 kwietnia 1928 roku w sprawie organizacji Śląskiego Inspektoratu Okręgowego dowódca Straży Granicznej gen. bryg. Stefan Pasławski przydzielił komisariat „Kamień” do Inspektoratu Granicznego nr 15 „Królewska Huta” i określił jego strukturę organizacyjną^[7]. Rozkazem nr 10 z 5 listopada 1929 roku w sprawie reorganizacji Śląskiego Inspektoratu Okręgowego komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski określił numer i potwierdził strukturę komisariatu^[8]. Rozkazem nr 1 z 25 lutego 1932 roku w sprawach organizacyjnych komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski utworzył placówka II linii „Będzin”^[9][f]. Rozkazem nr 2 z 24 sierpnia 1933 roku w sprawach zmian etatowych, przydziałów oraz utworzenia placówek', komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski przeniósł siedzibę komisariatu i placówkę II linii z Kamienia do Szarleja^[10]. Tym samym rozkazem utworzył placówkę I linii „Brzozowice”^[11]. Rozkazem nr 3 z 23 czerwca 1934 roku w sprawach [...] tworzenia i zniesienia posterunków informacyjnych, komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski przeniósł siedzibę placówki „Buchacz” do Rojcy^[12].^[13] Rozkazem nr 1 z 27 marca 1936 roku w sprawach [...] zmian w niektórych inspektoratach okręgowych, Komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski zmienił nazwę komisariatu na „Piekary Ślaskie”^[14].

Służba graniczna

W dniu 1 września 1929 roku przeniesiono biura komisariatu do budynku gminnego przy ulicy Głównej 159^[15]. 1 maja 1933 lokal komisariatu i placówkę II linii przeniesiono do Szarleja ul. Piekarska 34^[16]. Długość ochranianego odcinka granicy państwowej wynosiła 12 650 metrów^[15].

Sąsiednie komisariaty

• komisariat Straży Granicznej „Tarnowskie Góry” ⇔ komisariat Straży Granicznej „Lipiny” − 1928 i 1929

Funkcjonariusze komisariatu

Kierownicy/komendanci komisariatu
stopień	imię i nazwisko	okres pełnienia służby	kolejne miejsce pracy[4]
komisarz SC	Leopold Wilczyński	15 I 1928 – 30 IV 1928	do Knurowa
podkomisarz	Bolesław Pawłowski	30 IV 1928–18 IX 1928	do Tarnowskich Gór
podkomisarz	Aleksander Chmura	18 IX 1928–29 IX 1929	do wywiadu przy IO Katowice
komisarz	Janusz Pawłowski	29 IX 1929–22 I 1931	IG Hajduki Nowe
podkomisarz	Marceli Raczyński	22 I 1931–8 V 1932	komisariat Grajewo
nadkomisarz	Mieczysław Tura	8 V 1932–1933[13]	w stan spoczynku
komisarz	Wacław Będzikowski[17][18]	20 III 1933–10 X 1935	do Wolsztyna
podkomisarz	Józef Flasza	10 X 1935 – był XI 1937[19]
Zastępcy komendanta komisariatu
starszy strażnik	Józef Stępień	1 V 1939[20] –

Struktura organizacyjna

Organizacja komisariatu w kwietniu 1928^[7] i w listopadzie 1929^[21]:

• 1/15 komenda − Kamień
• placówka Straży Granicznej I linii „Buchacz”
• placówka Straży Granicznej I linii „Szarlej” → w 1936 przemianowana na „Piekary Śląskie”
• placówka Straży Granicznej I linii „Brzeziny”
• placówka Straży Granicznej II linii „Kamień” → w 1933 przeniesiona do Szarleja → w 1936 przemianowana na „Piekary Śląskie”

Uwagi

1. Kierownikiem Inspektoratu SC w Tarnowskich Górach był inspektor Paweł Kłysek^[1].
2. Kierownikami placówki SC „Biały Szarlej” byli: str. Jan Mizera, str. Roman Aleks, str. Piotr Głogowski, st. str. Jan lasończyk, st. str. Karol Lubos, str. Franciszek Skolik, st. str. Alojzy Wolnik, st. str. Karol Lubos^[1].
3. Kierownikami placówki SC „Maciejkowice” byli: str. Maksymilian Sieja, str. Wiktor Pioskowik, str. Bronisław Osadnik, str. Wincenty Pawełczyk, str. Jan Pioskowik, str. Karol Lubos, st. str. Piotr Głogowski, przodownik Alojzy Wolnik.^[3].
4. Kierownikiem Inspektoratu SC w Piaśnikach był inspektor Edward Stenzel^[4].
5. Placówki pomocnicze zlikwidowano z dniem 1 września 1929, a strażników granicznych przemianowano na dozorców celnych^[4].
6. Kierownikiem placówki w 1934 był aspirant Henryk Muck → Wykazy imienne Śl. IO ↓, s. 61