Komisariat Straży Granicznej „Rudniki”

Komisariat Straży Granicznej „Rudniki” – jednostka organizacyjna Straży Granicznej pełniąca służbę ochronną na granicy polsko-niemieckiej w latach 1928–1939.

Komisariat Straży Granicznej „Rudniki”

Komisariat SG „Jaworzno”

Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	1928
Rozformowanie	1939
Tradycje
Rodowód	Komisariat Straży Celnej „Jelonki”
Organizacja
Dyslokacja	Jaworzno Rudniki
Formacja	Straż Graniczna
Podległość	Inspektorat Graniczny nr 13 Obwód SG „Wieluń”

Geneza

Na wniosek Ministerstwa Skarbu, uchwałą z 10 marca 1920 roku, powołano do życia Straż Celną^[1]. Proces tworzenia Straży Celnej trwał do końca 1922 roku^[2]. Komisariat Straży Celnej „Jelonki”, wraz ze swoimi placówkami granicznymi, wszedł w podporządkowanie Inspektoratu Granicznego Straży Celnej „Praszka”^[3].

W drugiej połowie 1927 roku przystąpiono do gruntownej reorganizacji Straży Celnej^[4]. W praktyce skutkowało to rozwiązaniem tej formacji granicznej. Rozkazem nr 3 z 25 kwietnia 1928 roku w sprawie organizacji Wielkopolskiego Inspektoratu Okręgowego dowódca Straży Granicznej gen. bryg. Stefan Pasławski powołał komisariat Straży Granicznej „Jaworzno”, który przejął ochronę granicy od rozwiązywanego komisariatu Straży Celnej^[5].

Osobny artykuł: komisariat Straży Celnej „Jelonki”.

Formowanie i zmiany organizacyjne

Rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Ignacego Mościckiego z 22 marca 1928 roku, do ochrony północnej, zachodniej i południowej granicy państwa, a w szczególności do ich ochrony celnej, powoływano z dniem 2 kwietnia 1928 roku Straż Graniczną^[6]. Rozkazem nr 3 z 25 kwietnia 1928 roku w sprawie organizacji Wielkopolskiego Inspektoratu Okręgowego dowódca Straży Granicznej gen. bryg. Stefan Pasławski przydzielił komisariat „Jaworzno” do Inspektoratu Granicznego nr 13 „Wieluń” i określił jego strukturę organizacyjną^[7]. Już 15 września 1928 dowódca Straży Granicznej rozkazem nr 7 w sprawie zmian dyslokacji Wielkopolskiego Inspektoratu Okręgowego podpisanym w zastępstwie przez mjr. Wacława Szpilczyńskiego potwierdził organizację komisariatu^[8]. Rozkazem nr 11 z 9 stycznia 1930 roku reorganizacji Wielkopolskiego Inspektoratu Okręgowego komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski ustalił numer i nową organizację komisariatu^[9]. Rozkazem nr 3/31 zastępcy komendanta Straży Granicznej płk Emila Czaplińskiego z 5 sierpnia 1931 roku podplacówkę „Bobrowa” przemianowano na placówkę I linii^[10]. Rozkazem nr 2 z 24 sierpnia 1933 roku w sprawach zmian etatowych, przydziałów oraz utworzenia placówek', komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski przydzielił placówkę II linii „Jaworzno” w skład komisariatu „Rudniki”^[11]. Rozkazem nr 3 z 23 czerwca 1934 roku w sprawach [...] tworzenia i zniesienia posterunków informacyjnych, komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski utworzył placówkę II linii „Krzepice”. Tym samym rozkazem zniósł placówkę „Jaworzno”^[12]. Rozkazem nr 4 z 17 grudnia 1934 roku w sprawach [...] zarządzeń organizacyjnych i zmian budżetowych, komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski wyłączył placówki I linii „Bobrowa” i „Starokrzepice” z komisariatu Straży Granicznej „Rudniki” i przydzielił do komisariatu Straży Granicznej „Panki”^[13]. Rozkazem nr 4 z 17 grudnia 1934 roku w sprawach [...] zarządzeń organizacyjnych i zmian budżetowych, komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski wyłączył placówkę I linii „Wygiełdów” z komisariatu Straży Granicznej „Praszka” i przydzielił do komisariatu Straży Granicznej „Rudniki”^[13]. Rozkazem nr 4 z 17 grudnia 1934 roku w sprawach [...] zarządzeń organizacyjnych i zmian budżetowych, komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski wyłączył placówkę II linii „Krzepice” z komisariatu Straży Granicznej „Rudniki” i przydzielił do komisariatu Straży Granicznej „Panki”^[14].

Służba graniczna

Komisariat i placówka II linii znajdowała się w wynajętym przez skarb państwa budynku^[15]. Długość ochranianej przez komisariat linii granicznej w 1936 roku wynosiła 17 kilometry i 433 metry. Rozpoczynała się od kamienia granicznego nr 042, a kończyła na kamieniu granicznym nr 061 i dalej do rzeki Piskory^[16]. Do celów służbowych wykorzystywano dwa konie, często do zaprzęgu do bryczki i rower służbowy. Szeregowi komisariatu w większości posiadali rowery prywatne, które używali też w celach służbowych^[15].

Kierownik Inspektoratu Granicznego „Wieluń” w dodatku do rozkazu organizacyjnego nr 3 z 19 lipca 1930 roku określił granice komisariatu^[17]:

• granica północna: od kamienia granicznego nr 47 w kierunku południowo-wschodnim przez zbocze wzgórza 205 zachodni wylot wsi Brzeziny do folwarku Raczyzna;
• granica wewnętrzna: od folwarku Raczyzna (wył.) dalej szosą do leśniczówki na szosie Praszka-Rudniki, dalej drogą przez Błonie, Porębki, Glinki, Teodorówka do Słowikowa, drogą w kierunku południowo-zachodnim do Jaworzna (wył.), następnie od południowego wylotu wsi Jaworzno drogą do Naguby – Bugaj, dalej drogą do Stanek i do Kuźniczki na most na Liswarcie;
• granica południowa: od kamienia granicznego nr 69 w kierunku północno-wschodnim wzdłuż koryta Liswarty do Kuźniczki na most na Liswarcie.

Sąsiednie komisariaty

• komisariat Straży Granicznej „Praszka” ⇔ komisariat Straży Granicznej „Herby” − 1928
• komisariat Straży Granicznej „Praszka” ⇔ komisariat Straży Granicznej „Panki” − 1929

Funkcjonariusze komisariatu

Kierownicy/komendanci komisariatu
stopień	imię i nazwisko	okres pełnienia służby
komisarz	Edward Makowski[18]	był w 1932 –
podkomisarz	Henryk Milli[16]	był w IV 1936 –
aspirant	Wiktor Kowalski	15 VII 1938[19] -
Zastępcy komendanta komisariatu
starszy strażnik	Zdzisław Engel	1 V 1939[20] –

Struktura organizacyjna

Organizacja komisariatu w kwietniu 1928^[7] i we wrześniu 1928^[21]:

• komenda − Jaworzno
• placówka Straży Granicznej I linii „Jelonki”
• placówka Straży Granicznej I linii „Borek”
• placówka Straży Granicznej I linii „Starokrzepice”
• placówka Straży Granicznej II linii „Żytniów”
• placówka Straży Granicznej II linii „Jaworzno”
• placówka Straży Granicznej II linii „Wieluń”

Organizacja komisariatu w styczniu 1930^[22]:

• 3/13 komenda − Rudniki
• placówka Straży Granicznej I linii „Prosna”
• placówka Straży Granicznej I linii „Jelonki”
• placówka Straży Granicznej I linii „Pieńki” ^[a]
• placówka Straży Granicznej I linii „Starokrzepice”
• placówka Straży Granicznej II linii „Rudniki”
• placówka Straży Granicznej II linii „Jaworzno” → zniesiona w 1934
• placówka Straży Granicznej II linii „Wieluń”

Organizacja komisariatu w styczniu 1932^[24]

• komenda − Rudniki
• placówka Straży Granicznej I linii „Prosna”
• placówka Straży Granicznej I linii „Jelonki”
• placówka Straży Granicznej I linii „Pieńki”
• placówka Straży Granicznej I linii „Bobrowa”
• placówka Straży Granicznej I linii „Starokrzepice” → w 1934 przeniesiona do komisariatu „Panki”
• placówka Straży Granicznej II linii „Rudniki”

Organizacja komisariatu w kwietniu 1936^[16]

• komenda − Rudniki
• placówka Straży Granicznej I linii „Wygiełdów”
• placówka Straży Granicznej I linii „Prosna”
• placówka Straży Granicznej I linii „Jelonki”
• placówka Straży Granicznej I linii „Pieńki”
• placówka Straży Granicznej II linii „Rudniki”