Krzyż kamienny w Bytomiu

Krzyż kamienny w Bytomiu – kamienna średniowieczna^[2] [3] rzeźba w Bytomiu-Łagiewnikach, wpisana do rejestru zabytków ruchomych województwa śląskiego^[1] .

Krzyż kamienny w Bytomiu

nr rej. B/498/75 z 25 maja 1975[1]
Widok od wschodu (2018)
Państwo	Polska
Województwo	śląskie
Miejscowość	Bytom
Miejsce	Łagiewniki, ul. św. Cyryla i Metodego[2]  (w pobliżu numeru 53)[1]
Materiał	kamień
Całkowita wysokość	0,57 m
Data budowy	średniowiecze[3][2]
Położenie na mapie Bytomia Krzyż pokutny
Położenie na mapie Polski Krzyż pokutny
Położenie na mapie województwa śląskiego Krzyż pokutny
50°19′18,86″N 18°55′44,65″E

Charakterystyka

Ma 57 centymetrów wysokości^[4], zdaniem dra Edwarda Głuchowskiego obiekt powstał z piaskowca z okolic Kłodzka^[3] (według innych źródeł materiałem miał być granit^[1] ), w formie litery T^[1] , przypominającej kowadło^[3]. Prawdopodobnie jest to jego pierwotna forma^[4], jednak na jego powierzchni widnieją ukośne znaki krzyżyków (można je uznać zdaniem dra Janowskiego za znaki solarne, które bywały umieszczane na brzuchach rzeźb zwierząt, a nie na ich grzbietach), mogące sugerować pogańską proweniencję rzeźby i świadczyć o jej fragmentaryczności^[3]. Rzeźba, nazywana jest w niektórych publikacjach krzyżem pokutnym^[2]  czyli postawionym jako jeden z elementów ugody zabójcy z rodziną zabitego. Nazwa taka stosowana jest często do wszystkich istniejących kamiennych krzyży i stała się wręcz nieuprawnionym ich synonimem^[5][6][7]. W przypadku łagiewnickiego krzyża nieznana jest przyczyna jego postawienia^[8]. Niezależnie od przyczyny powstania to prawdopodobnie najstarszy zabytek Bytomia^[3].

Krzyż na postumencie (2018)

Rzeźba jest umieszczona na murowanym postumencie^[4], w 1997 roku umieszczono na nim tablicę z napisem: KAMIENNY KRZYŻ POKUTNY Z WCZESNEGO ŚREDNIOWIECZA, / ZNAK WIARY POKOLEŃ, W TRADYCJI LUDU, / PAMIĄTKA APOSTOŁÓW SŁOWIAN / CYRYLA I METODEGO^[9] . Treść napisu odwołuje się do tradycyjnych przekonań ludowych, gdyż rzeźba powstała prawdopodobnie później (chociaż dr Janowski sugeruje nawet IV wiek jako datę jej powstania^[3]). Legenda ludowa wiąże rzeźbę z osobami świętych Cyryla i Metodego^[10][11]. Nie ma jednakże żadnych informacji o obecności tychże świętych w Łagiewnikach^[10][2] .

W lipcu 2011 roku dokonano dewastacji obiektu poprzez oblanie go żółtą farbą^[2] , w tym samym roku krzyż został oczyszczony^[9] .