Kujawski Związek Polityczno-Literacki

Kujawski Związek Polityczno-Literacki „Zew” (KZPL–„Zew”, KZPL) – polska organizacja konspiracyjna działająca w latach 1940–1941 na Kujawach Wschodnich.

Jedna z największych lokalnych organizacji konspiracyjnych na Kujawach i Pomorzu Gdańskim w trakcie okupacji niemieckiej^[1].

Historia

Organizacja powstała w lutym 1940 roku w środowisku młodzieży katolickiej i harcerskiej, głównie przedowjennych członków Akcji Katolickiej we Włocławku^[2]. Inicjatorem jej powstania był Henryk Promis, zaś pomysłodawczynią nazwy organizacji była Janina Lech. Przywódcą organizacji był Eugeniusz Karol Kłosowski^[3]. 24 marca 1940 został przyjęty statut organizacji, który zaprzysięgli współzałożyciele KZPL; Eugeniusz Karol Kłosowski, Janina Lech oraz Wanda Daszkowska^[4].

Na czele KZPL stała Wysoka Rada w której skład wchodzili: Eugeniusz Karol Kłosowski jako prezes, Janina Lech jako sekretarz oraz Wanda Daszkowska i Władysław Magielski (wiceprezes KZPL od końca czerwca lub początku lipca). Pod koniec kwietnia do Wysokiej Rady wszedł Józef Bieńkowski pseud. „Ostoja”, zaś 8 maja członkiem Wysokiej Rady został Adrian Turczynowicz pseud. „Andrzej”, którego na potrzeby KZPL pozyskała Janina Lech^[5].

Od marca 1940 do końca stycznia 1941 roku KZPL wydawało własną gazetę pod nazwą „Ogniwo”^[6].

W sierpniu 1940 doszło do rozłamu wewnątrz KZPL, którego przyczyną były różnice poglądów co do sposobu redagowania jego prasy konspiracyjnej oraz nieprzestrzeganie zasad konspiracji przez Kłosowskiego i jego najbliższych współpracowników Władysława Magielskiego i Stanisława Mazurka. W wyniku rozłamu z KZPL odeszli między innymi: Adrian Turczynowicz, Janina Lech, Aleksy Lasiński, Bernard Lech, Danuta Turczynowicz oraz grupa harcerek i harcerzy, związanych z Janiną Lech, których ona wprowadziła do organizacji, w sumie ok. 35 osób, w tym liderka grupy E kolporterów Halina Wojdyłło. Grupa ta utworzyła organizację konspiracyjną Kujawskie Stowarzyszenie Społeczno-Literackie (KSSL), której przywódcą został Adrian Turczynowicz. Grupę rozłamową poparła także Wanda Daszkowska, która pozostała jednak w strukturach KZLP^[7].

Upamiętnienie

Pomnik poległych harcerzy Szarych Szeregów z Włocławka, który znajduje się przy kościele pw. Wszystkich Świętych i klasztorze Franciszkanów reformatów we Włocławku

Pomnik poległych harcerzy Szarych Szeregów z Włocławka, który znajduje się przy kościele pw. Wszystkich Świętych i klasztorze Franciszkanów reformatów we Włocławku

Jako pierwszy podjął badania nad tą organizacją Tadeusz Jaszowski^[8][9]. Opracowania KZPL poświęcił również Bogdan Ziółkowski^[8]. Biogramy czołowych działaczy KZPL ukazały się w serii Słowników Biograficznych Konspiracji Pomorskiej 1939-1945.

Janina Lech, Henryka Wojdyłło, Danuta Turczynowicz, Wanda Daszkowska, Maria Magdalena Lech, Zbigniew Kwieciński, Dymitr Krawczenko i Anna Wajcowicz wymienieni zostali na tablicy przy Pomniku Szarych Szeregów z Włocławka, który znajduje się przy kościele pw. Wszystkich Świętych we Włocławku^[10].

Od 2019 roku, ulica łącząca Towarową i Targową we Włocławku nosi nazwę Janiny Lech^[11][12]. W 2021 roku w Nieszawie, odsłonięto pomnik poświęcony Henryce Wojdyłło^[13].

Członkowie KZPL

Z tym tematem związana jest kategoria: Członkowie Kujawskiego Związku Polityczno-Literackiego.