Lama

Lama^[17], wikunia^[17] (Lama) – rodzaj ssaków z podrodziny Camelinae w obrębie rodziny wielbłądowatych (Camelidae).

Lama

Lama
G. Cuvier, 1800[1]
Gwanako andyjskie (Lama guanicoe)
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Rząd	parzystokopytne
Podrząd	wielbłądokształtne
Rodzina	wielbłądowate
Podrodzina	Camelinae
Plemię	Lamini
Rodzaj	lama
Typ nomenklatoryczny
Camelus glama Linnaeus, 1758
Synonimy Lama[a] Frisch, 1775[3] Lacma[b]: Tiedemann, 1804[4] Auchenia[c] Illiger, 1811[5] Guanaco Perry, 1811[6] Llama[b]: G. Fischer, 1814[7] Llacma[b]: Illiger, 1815[8] Vicunia[d] Rafinesque, 1815[9] Aucheria[e]: F. Cuvier, 1829[10] Dromedarius[f] Wagler, 1830[11] Vicugna Lesson, 1842[12] Auchenias[e]: J.A. Wagner, 1843[13] Pacos J.E. Gray, 1872[14] Protorhea Moreno & Mercerat, 1891[15] Neoauchenia[f] Ameghino, 1891[16]
Gatunki
5 gatunków (w tym 2 udomowione i 1 wymarły) – zobacz opis w tekście

Rozmieszczenie geograficzne

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w stanie dzikim w Ameryce Południowej^[18][19][20].

Morfologia

Długość ciała 114–229 cm, długość ogona 15–27 cm, wysokość w kłębie 85–130 cm; masa ciała 38–220 kg^[19].

Systematyka

Rodzaj zdefiniował w 1800 roku francuski przyrodnik Georges Cuvier w publikacji swojego autorstwa zatytułowanej Lekcje anatomii porównawczej^[1]. Gatunkiem typowym jest (oznaczenie monotypowe) lama andyjska (L. glama).

Etymologia

• Lama (Lacma, Llama, Llacma): peruwiańska nazwa llama dla lamy, od keczuańskiej nazwy llama dla lam^[21].
• Auchenia (Aucheria, Auchenias): gr. αυχενιος aukhenios ‘szyjny’, od αυχην aukhēn ‘szyja’^[22]. Gatunek typowy: Illiger wymienił dwa gatunki – Lacma vicunna Tiedemann, 1808 (= Camellus vicugna G.I. Molina, 1782) i Camelus llacma Illiger, 1811 (= Camelus glama Linnaeus, 1758) – z których typem nomenklatorycznym jest Camelus llacma Illiger, 1811 (= Camelus glama Linnaeus, 1758).
• Guanaco: hiszpańska nazwa guanako dla gwanako, od keczuańskiej nazwy wanaku dla gwanako^[6]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Camelus guanicoe P.L.S. Müller, 1776.
• Vicunia: hiszpańska nazwa vicuña dla wikunii, od keczuańskiej nazwy wik’uña dla wikunii^[23].
• Dromedarius: łac. dromas, dromadis ‘dromader’, od gr. δρομας καμηλος dromas kamēlos ‘biegnący wielbłąd’, od δρομας dromas ‘biegnący’^[24].
• Vicugna: hiszpańska nazwa vicuña dla wikunii, od keczuańskiej nazwy wik’uña dla wikunii^[23]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Camelus vicugna Molina, 1782.
• Pacos: peruwiańskie nazwy paco, pacos dla lam, zaadaptowane przez Buffona w 1765 roku^[25]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Camelus pacos Linnaeus, 1758.
• Protorhea: gr. πρωτος prōtos ‘pierwszy, przed’; rodzaj Rhea Brisson, 1760 (ptaki); autorzy błędnie zidentyfikowali szczątki kostne (lewa kość udowa, kilka paliczków stopy i paliczek końcowy) jako należące do prymitywnego ptaka z rodziny nandu (Rheidae)^[26]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Protorhea azarae Moreno & Mercerat, 1891 (= Camelus vicugna Molina, 1782).
• Neoauchenia: gr. νεος neos ‘nowy’; rodzaj Auchenia Illiger, 1811^[27].

Podział systematyczny

Niektóre ujęcia systematyczne umieszczają L. vicugna i L. pacos w odrębnym rodzaju Vicugna^[19][18]; tutaj klasyfikacja z współcześnie występującymi gatunkami za Mammals Diversity Database i All the Mammals of the World (2023)^{[28][29][30][17]}:

Grafika	Gatunek	Autor i rok opisu	Nazwa zwyczajowa[17]	Podgatunki[19][18][29]	Rozmieszczenie geograficzne[19][18][29]	Podstawowe wymiary[19][29][g]	Status IUCN[31][32]
	Lama guanicoe	(P.L.S. Müller, 1776)	gwanako andyjskie	2 podgatunki	od północnego Peru i Boliwii na południe do Chile i Argentynie (do południowej Patagonii, Ziemi Ognistej i wyspy Navarino); introdukowany na Falklandy; zakres wysokości: 0–4500 m n.p.m.	DC: 190–215 cm DO: 23–27 cm MC: 90–140 kg	LC
	Lama glama	(Linnaeus, 1758)	lama andyjska	gatunek monotypowy	środkowe Andy od środkowego Peru do zachodniej Boliwii i północnej Argentyny; zakres wysokości: 3800–5000 m n.p.m.; udomowiony na całym świecie	DC: 180–200 cm DO: około 15 cm MC: 130–200 kg	GU
	Lama vicugna	(G.I. Molina, 1782)	wikunia andyjska	2 podgatunki	Puna i wysokie Andy w południowo-wschodnim Peru (na południe od regionu Ancash), zachodniej Boliwii, północno-wschodnim Chile i północno-zachodniej Argentynie (na południe do -29° szerokości geograficznej południowej); introdukowany w Ekwadorze; zakres wysokości: 3200–4800 m n.p.m.	DC: 125–190 cm DO: 15–25 cm MC: 38–45 kg	LC
	Lama pacos	(Linnaeus, 1758)	alpaka[33]	gatunek monotypowy	środkowe Andy, od środkowego Peru do środkowej Boliwii i północnego Chile; w latach 80. i 90. XX wieku został zaimportowany do Stanów Zjednoczonych, Australii, Nowej Zelandii, Kanady i Europy	DC: 114–150 cm DO: 18–25 cm MC: 55–65 kg	GU

Kategorie IUCN:  LC  – gatunek najmniejszej troski; GU – gatunek udomowiony, nie podlega ocenie przez IUCN.

Opisano również wymarły gatunek żyjący w plejstocenie w Ameryce Południowej^[34]:

• Lama castelnaudii (P. Gervais, 1855)

Uwagi

1. Nazwa odrzucona, publikacja Frischa Das Natur-System der Vierfüßigen Thiere została uznana za nieważną (poza kilkoma wyjątkami) na mocy uprawnień ICZN ze względu na niekonsekwentne stosowanie nazewnictwa binominalnego^[2].
2. Niepoprawna późniejsza pisownia Lama G. Cuvier, 1800.
3. Młodszy homonim Auchenia Thunberg, 1789 (Coleoptera).
4. Nowa nazwa dla Lama G. Cuvier, 1800.
5. Niepoprawna późniejsza pisownia Auchenia Illiger, 1811
6. Nowa nazwa dla Auchenia Illiger, 1811.
7. DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała