Manitoba

Manitoba – prowincja Kanady leżąca w środkowej części kraju. Od wschodu graniczy z Ontario, od zachodu z Saskatchewan, od północy z terytorium Nunavut oraz na południu ze stanami USA Minnesota i Dakota Północna. Największym miastem prowincji i zarazem jej stolicą jest Winnipeg.

Ten artykuł dotyczy prowincji Kanady. Zobacz też: jezioro Manitoba.

Manitoba

prowincja
Jezioro Deep Lake w Parku Narodowym Riding Mountain
Herb Flaga
Dewiza: Gloriosus et Liber („Wspaniały i wolny”)
Państwo	Kanada
Stolica	Winnipeg
Data powstania	15 lipca 1870 akces do Konfederacji Kanady jako 5. prowincja
Kod ISO 3166-2	CA-MB
Premier	Wab Kinew
Gubernator porucznik	Anita Neville
Powierzchnia	647 797 km²
Populacja (2011) • liczba ludności	1 208 268
• gęstość	2,2 os./km²
Numer kierunkowy	204
Kod pocztowy	MB
Strefa czasowa	UTC -6
Języki urzędowe	angielski[1]
Liczba przedstawicieli w parlamencie
Liczba przedstawicieli w Senacie	6
Liczba przedstawicieli w Izbie Gmin	14
Położenie na mapie
Strona internetowa

Nazwa Manitoba pochodzi od zniekształconych słów w języku odżibwe – manito-bah lub języku kri – manito-wapow, znaczących „cieśnina duchów”. Odnosi się do przewężeń na jeziorze Manitoba, gdzie wartko przepływający nurt wśród głazów wydawał dudniące dźwięki. Według indiańskich wierzeń miały to być odgłosy magicznego bębna Manitou – ducha Algonkinów.

Geografia

Ukształtowanie powierzchni

Trzy piąte terenów Manitoby leży na Tarczy Kanadyjskiej. Ten falisty teren, poprzecinany licznymi wąwozami, rzekami i usiany jeziorami jest niemal całkowicie porośnięty lasami, a na północy tundrą. Zawiera także większość złóż mineralnych znajdujących się w prowincji. Jedynym wyższym pasmem górskim są Baldy Mountains z najwyższym szczytem wznoszącym się 831 m n.p.m. Duża część południowej Manitoby jest terenem zalewowym i bagnistym. Pod uprawę nadaje się jej południowo-zachodnia część poniżej Jeziora Winnipeg w trójkącie pomiędzy nim a granicami z Saskatchewan i USA.

Wody śródlądowe

Udział wód śródlądowych w powierzchni Manitoby jest bardzo wysoki i sięga 9%. Obok tysięcy małych jezior rozsianych na całej jej powierzchni dominuje olbrzymie jezioro Winnipeg, które swoją wielkością dorównuje mniejszym z Wielkich Jezior.

Klimat

Ze względu na rozciągłość równoleżnikową Manitoby można wyróżnić w niej dwie strefy klimatyczne. W strefie południowej panuje klimat kontynentalny, z ciepłym latem o średniej temperaturze w czerwcu +18 °C, a dla lipca +18 °C. Mroźne zimy ze średnimi temperaturami stycznia -18 °C i obfitymi opadami śniegu dochodzącymi do 140 cm.

W terenach północnych prowincji panuje klimat subarktyczny z krótkim, chłodnym latem – średnia temperatura czerwca +12 °C i bardzo mroźną zimą ze średnimi temperaturami stycznia -27 °C. W środkowych terenach panuje klimat pośredni.

Zasoby naturalne

Ponad 50% lądowej powierzchni Manitoby stanowią lasy. Drewno należy do podstawowych bogactw naturalnych Manitoby. W prowincji znajdują się także eksploatowane pokłady takich cennych minerałów jak: nikiel, cynk, miedź, srebro, złoto, kadm oraz skały wapienne używane do produkcji cementu. W Manitobie występują także pokłady ropy naftowej. Lasy Manitoby bogate są w zwierzynę łowną, a wody śródlądowe w ryby.

Miejscowości

Winnipeg

Brandon

Steinbach

Winkler

Portage la Prairie

Thompson

Największe miejscowości w prowincji Manitoba, powyżej 10 000 mieszkańców (2021)^[2]

Największe skupiska ludności (ang. population centres, fr. centres de population)^[a] w 2021 roku (w nawiasach liczba ludności)^[2]:

• Winnipeg (758 515)
• Brandon (50 532)
• Steinbach (17 589)
• Winkler (15 335)
• Portage la Prairie (12 944)
• Thompson (12 329)
• Selkirk (9761)
• Morden (9103)
• Dauphin (8034)
• The Pas (7302)
• Niverville(inne języki) (5593)
• Stonewall(inne języki) (5046)
• Oakbank(inne języki) (5041)
• Neepawa (4938)
• Flin Flon (4722)^[b]
• Altona(inne języki) (4227)

 

Historia

Osobny artykuł: Historia Manitoby.

Teren Manitoby od tysiącleci zamieszkany był przez liczne plemiona indiańskie. Pojawienie się Europejczyków po 1670, w związku z rozpoczęciem działalności Kompanii Zatoki Hudsona, wciągnęło Indian tworzony przez nią w system gospodarczy. Pierwsze osiedla powstały na mocy tak zwanej Koncesji Selkirka w dolinie Red River (Rivière Rouge). Z czasem z osiedleńców, głównie pochodzących ze Szkocji i frankofonów z Quebecu, powstała bardzo charakterystyczna, kresowa społeczność, w której najdynamiczniejszą grupą byli Metysi. Kultura ta łączyła w sobie pierwiastki szkockie, frankofońskie i indiańskie. W 1867 r. włączono ten obszar, jako część Terytoriów Północno-Zachodnich, do Kanady, a w roku następnym – wskutek rebelii Metysów nad Red River – utworzono w południowej części jej obecnych terenów nową miniaturową prowincję pod nazwą „Manitoba”. Obszar prowincji został następnie kilkakrotnie powiększony, osiągając ostateczny rozmiar w 1912.

Podział administracyjny

Manitoba podzielona jest na 8 regionów, które dzielą się na mniejsze jednostki samorządowe: miasta, wsie oraz obszary wiejskie.

Struktura polityczna

Gubernator porucznik

Gubernator porucznik jest przedstawicielem głowy państwa w prowincji. Mianuje go Gubernator Generalny na wniosek premiera Kanady złożony zwyczajowo w uzgodnieniu z premierem prowincji. Gubernator posiada szerokie uprawnienia, z których korzysta co do zasady za radą premiera prowincji. W sytuacji kryzysu konstytucyjnego Gubernator ma prawo samodzielnie podjąć wszelkie decyzje niezbędne dla przywrócenia stabilności rządu.

Parlament

Parlament Manitoby składa się z Gubernatora porucznika i Zgromadzenia Legislacyjnego (The Legislative Assembly of Manitoba) składającego się współcześnie w 57 deputowanych Members of Legislative Assembly w skrócie MLA. Wybierani są oni w 57 jednomandatowych okręgach wyborczych. Partia posiadająca większość w parlamencie tworzy rząd prowincjonalny, a jej przewodniczący zostaje Premierem Manitoby. Druga co do liczebności partia w parlamencie otrzymuje status oficjalnej opozycji.

W 42. kadencji parlamentu podział miejsc jest następujący:

Konserwatywna Partia Manitoby – 36

Nowa Demokratyczna Partia Kanady – 17

Liberalna Partia Manitoby – 3

Zobacz więcej w artykule głównym: Zgromadzenie Legislacyjne Manitoby.

Rząd

• Ministry of Aboriginal and Northern Affairs – Ministerstwo do spraw Indian i spraw północy
• Ministry of Advanced Education and Training – Ministerstwo szkolnictwa wyższego
• Ministry of Agriculture, Food and Rural Initiatives – Ministerstwo rolnictwa, gospodarki żywnościowej i rozwoju terenów wiejskich
• Ministry of Conservation – Ministerstwo ochrony środowiska
• Ministry of Culture, Heritage & Tourism – Ministerstwo kultury, spuścizny kulturowej i turystyki
• Ministry of Energy, Science and Technology – Ministerstwo Energetyki, nauki i technologii
• Ministry of Education, Citizenship and Youth – Ministerstwo edukacji, obywatelstwa i spraw młodzieży
• Ministry of Family Services & Housing – Ministerstwo do młodzieży i spraw mieszkaniowych
• Ministry of Finance – Ministerstwo finansów
• Ministry of Industry, Economic Development & Mines – Ministerstwo przemysłu, rozwoju gospodarczego i górnictwa
• Ministry of Health – Ministerstwo zdrowia
• Ministry of Healthy Living – Ministerstwo zdrowego życia
• Ministry of Intergovernmental Affairs – Ministerstwa do kontaktów międzyrządowych
• Ministry of Justice and Attorney General – Ministerstwo sprawiedliwości i prokurator generalny
• Ministry of Labour and Immigration – Ministerstwo pracy i imigracji
• Ministry of Transportation & Government Services – Ministerstwo transportu i usług wewnątrz rządowych
• Ministry of Water Stewardship – Ministerstwo nadzoru wód śródlądowych

Premier

Premier Manitoby jest szefem rządu prowincjonalnego w Manitobie. Posiada on bardzo szerokie uprawnienia, pozwalające prowadzić skuteczne rządy, jeśli tylko ma zapewnione poparcie w parlamencie. Premierem zostaje lider partii zdobywającej większość w parlamencie. Jeśli z jakichś powodów, w czasie trwania sesji parlamentu przewodniczący rządzącej partii zostaje zmieniony, następuje automatyczna zmiana na stanowisku premiera prowincji.

Demografia

Według spisu powszechnego z roku 2001^[3] największą grupą narodowościową w Manitobie są Anglicy (22,1%), następnie Niemcy (18,2%), Szkoci (17,7%), Ukraińcy (14,3%), Irlandczycy (13,0%), Indianie (9,9%), Polacy (6,7%), Metysi (5,2%), Frankokanadyjczycy (5,1%), Holendrzy (4,7%), Islandczycy (2,0%). Jako Kanadyjczycy określiło się 22,9% ogółu^[4].

Populacja Manitoby od 1871

Rok	Populacja[5]	Ranking według prowincji
1871	25 228	8
1881	62 260	6
1891	152 506	5
1901	255 211	5
1911	461 394	5
1921	610 118	4
1931	700 139	5
1941	729 744	6
1951	776 541	6
1956	850 040	6
1961	921 686	6
1966	963 066	5
1971	988 245	5
1976	1 021 505	5
1981	1 026 241	5
1986	1 063 015	5
1991	1 091 942	5
1996	1 113 898	5
2001	1 119 583	5
2006	1 177 765	5

Religia

Kościół ewangelikalny w Dauphin

Struktura religijna (2011)^[6]:

• protestanci:
  • Zjednoczony Kościół Kanady – 11,1%,
  • anglikanie – 5,7%,
  • mennonici – 3,8%,
  • luteranie – 3,5%,
  • zielonoświątkowcy – 1,9%,
  • baptyści – 1,7%,
  • kalwini – 1,1%,
• brak religii – 26,5%,
• katolicy – 26,35%,
• pozostali chrześcijanie – 11,5% (w tym nieokreśleni i mniejsze grupy protestanckie),
• prawosławni – 1,25%,
• muzułmanie – 1,05%,
• żydzi – 0,95%,
• sikhowie – 0,9%,
• hinduiści – 0,66%,
• buddyści – 0,58%,
• świadkowie Jehowy – 0,33%,
• mormoni – 0,16%,
• pozostałe religie – 1,0%.

Gospodarka

Głównymi gałęziami gospodarki Manitoby są:

• rolnictwo, którego zasadniczymi produktami są: jęczmień, żyto, kukurydza i słonecznik, oraz hodowla zwierząt. Całkowita produkcja rolnictwa w Manitobie przekracza 2,7 miliarda dolarów
• przemysł wytwórczy – głównie drzewny, żywnościowy i lekki. Całkowita produkcja przemysłowa wynosi prawie 10 miliardów dolarów.
• leśnictwo – w leśnictwie Manitoby zatrudnionych jest blisko 9 tysięcy osób produkujących ponad 2,15 milionów metrów sześciennych surowego drewna.
• przemysł wydobywczy – głównie minerałów (82% udziału), generuje ponad miliard dolarów.
• rybołówstwo i łowiectwo – współcześnie głównie sportowe, generuje 32 miliony dolarów dochodu.

Uwagi

1. Kanadyjski urząd statystyczny definiuje „skupisko ludności” (ang. population centre, fr. centre de population) jako zwarty obszar zamieszkany przez co najmniej 1000 osób, o gęstości zaludnienia co najmniej 400 os./km²^[7].
2. Miasto częściowo położone na terenie sąsiedniej prowincji Saskatchewan. Część położona w granicach Manitoby liczyła 4640 mieszkańców.