Maria Rogozińska

Maria Rogozińska z d. Leśniak (zm. ok. 12 stycznia 1943 w Pilicy) – polska rolniczka, mieszkanka wsi Wierbka pod Pilicą, wraz z trzyletnim synem zamordowana przez Niemców za ukrywanie Żydów, odznaczona medalem „Sprawiedliwy wśród Narodów Świata”.

Maria Rogozińska

Maria Leśniak

Data i miejsce śmierci	ok. 12 stycznia 1943 Pilica
Przyczyna śmierci	zamordowana za ukrywanie Żydów
Miejsce spoczynku	cmentarz w Pilicy
Zawód, zajęcie	rolniczka
Miejsce zamieszkania	Wierbka
Narodowość	polska
Dzieci	Maria, Helena, Piotr
Odznaczenia

Życiorys

Mieszkała we wsi Wierbka w powiecie olkuskim^[1] (obecnie powiat zawierciański). Po śmierci męża samotnie wychowywała troje dzieci^[2] – córki Marię i Helenę (urodzone ok. 1932 i 1934)^[3] oraz syna Piotra (urodzony ok. 1940)^[1].

W okresie niemieckiej okupacji ukrywała pod swoim dachem Żydów oraz członków konspiracji. Istnieją sprzeczne informacje na temat liczby osób, które korzystały z jej pomocy^[4]. Jest pewne, że w gospodarstwie Rogozińskich ukrywała się starsza wiekiem Żydówka o nazwisku Berlińska vel Berlicka vel Perlińska (właścicielka młyna w Maleszynie)^[1][3][5] oraz młody żydowski mężczyzna o nieznanym nazwisku^[1][3]. Zeznania niektórych świadków wskazywały jednak, że Rogozińska mogła ukrywać nawet czterech lub pięciu Żydów^[6].

Nie wiadomo w jaki sposób do Niemców dotarła informacja o Żydach ukrywających się w gospodarstwie Rogozińskich. Maria była nielubiana we wsi, stąd Krystyna Samsonowska przypuszczała, że mogła paść ofiarą donosu lub przypadkowej dekonspiracji ze strony któregoś ze skłóconych z nią sąsiadów^[2].

Około 11 stycznia 1943^[a] w gospodarstwie Rogozińskich pojawiła się niemiecka żandarmeria. W trakcie rewizji Niemcy wykryli dwoje Żydów, których zastrzelili nieopodal domu. Zabito także dwóch Polaków, Piotra Sendrę vel Senderę oraz Piotra Podgórskiego, którzy w momencie najścia żandarmów znajdowali się na terenie gospodarstwa^[b][1][5]. W czasie, gdy rozgrywały się te wypadki, Maria i jej dzieci znajdowali się poza domem. Matka wraz z synem przebywała w odwiedzinach u swego brata w Maleszynie, podczas gdy starsze dziewczynki znajdowały się pod opieką sąsiadów^[7]. Maria, ostrzeżona przez swoje córki, nie powróciła do rodzinnego domu. Egzekucja, która miała miejsce w jej gospodarstwie, do tego stopnia przeraziła jednak mieszkańców wsi, że nikt nie zgodził się przyjąć zagrożonej rodziny pod swój dach. Ostatecznie kobieta pozostawiła córki na terenie fabryki w Wierbce, a sama wraz z synem prawdopodobnie udała się do swojego gospodarstwa. Jeszcze tego samego wieczora ujęto ją w niewyjaśnionych okolicznościach. Po nocy spędzonej w domu miejscowego sołtysa została zabrana wraz z synem do siedziby żandarmerii na zamku w Pilicy^[1][7]. Tam Niemcy poddali ją brutalnemu przesłuchaniu^[3], m.in. na jej oczach torturując trzyletniego Piotra^[8]. Po zakończeniu przesłuchania Maria wraz z synem została rozstrzelana w zamkowej fosie. Jej ciało pogrzebano na cmentarzu w Pilicy^[9].

23 maja 2004 została pośmiertnie odznaczona medalem „Sprawiedliwy wśród Narodów Świata”^[1][3].

Uwagi

1. Datę tę wskazuje Instytut Jad Waszem. W innych źródłach można znaleźć jednak odmienne informacje. Dla przykładu Krystyna Samsonowska podaje, że Niemcy przybyli do gospodarstwa Rogozińskich 13 stycznia 1943. Patrz: Namysło i Berendt 2014 ↓, s. 337 i Samsonowska 2009 ↓, s. 125–126.
2. Niektórzy świadkowie podawali, że w gospodarstwie Rogozińskich Niemcy znaleźli jeszcze cztery inne osoby – niejakiego Sikorę z Pilicy, który był kierował komórką konspiracyjną, a także trzech młodych Żydów. Wszyscy oni mieli zostać zabrani przez żandarmów. Patrz: Samsonowska 2009 ↓, s. 126.