Maszt Wolności

Maszt Wolności – pomnik w formie 60-metrowego masztu flagowego, stojący w zachodniej części ronda Zgrupowania AK „Radosław” w Warszawie, upamiętniający m.in. Polskę Walczącą oraz powstanie warszawskie. Zbudowany w 2014, z flagą o największej powierzchni w Polsce^[1][2][3]. Przez dziewięć lat najwyższy maszt flagowy w Polsce (od 2023 najwyższe są Maszty Stulecia w Ossowie)^[4].

Maszt Wolności

Państwo	Polska
Miejscowość	Warszawa
Miejsce	rondo Zgrupowania AK „Radosław” w Warszawie
Projektant	Mariusz Rutz, Zbigniew Pszczulny – JSK Architekci
Fundator	Artur Nowakowski, Bogdan Kaczmarek
Całkowita wysokość	63 m
Data budowy	sierpień 2014–listopad 2014
Data odsłonięcia	10 listopada 2014
Położenie na mapie Warszawy Maszt Wolności
Położenie na mapie Polski Maszt Wolności
Położenie na mapie województwa mazowieckiego Maszt Wolności
52°15′17″N 20°58′56″E

Misja

Maszt wybudowano z inicjatywy Artura Nowakowskiego^[5][6] i Bogdana Kaczmarka^[7]. Idea budowy Masztu powstała z chęci upamiętnienia 70. rocznicy powstania warszawskiego. Pomysł inicjatorów skomentowali historycy Norman Davies^[8] i Adam Zamoyski^[9], pisząc m.in.:

Przez długi okres swej historii najnowszej Polacy zadawali sobie pytanie, w jaki sposób można by przywrócić ich kraj do stanu dawnej niepodległości, a co ważniejsze jakim krajem powinna się stać owa niepodległa Polska. Odpowiedź na pierwsze pytanie przyniosły efekty dwóch straszliwych wojen światowych, a w bliższej przeszłości upadek komunizmu w latach 1989-90. Pytanie drugie, jak zawsze, pozostaje bez odpowiedzi.

Norman Davies

Uwolniwszy się … spod jarzma rozbiorów, obroniwszy się od bolszewickiego najazdu, od okupacji sowieckiej i nazistowskiej, i w końcu zrzuciwszy ustrój komunistyczny wprowadzony siłą przez Związek Radziecki, nie możemy spocząć i powiedzieć sobie że jesteśmy wolni. Naszym prawom osobistym i zbiorowym wciąż, a nawet coraz więcej, zagrażają różne czynniki… Spoglądając na flagę polską, każdy obywatel powinien pamiętać, że wolność o którą walczyło tyle pokoleń bardzo łatwo można stracić.

Adam Zamoyski

Budowa

Budowa Masztu Wolności została sfinansowana przez inicjatorów. Projekt obiektu został stworzony bezpłatnie przez biuro projektowe JSK Architekci^[10] Zbigniewa Pszczulnego i Mariusza Rutza^[11]. Zaprezentowano go władzom Warszawy 31 lipca 2013^[12]. Projekt został zaakceptowany, administracja wydała niezbędne pozwolenia (pozwolenie na budowę – 12 czerwca 2014), a władze miejskie udostępniły grunt pod budowę^[13][14].

Lokalizacja Masztu została wybrana ze względu na fakt, że na rondzie Zgrupowania AK „Radosław” zbiegają się trzy dzielnice, w których podczas powstania warszawskiego miały miejsce walki – Śródmieście, Wola i Żoliborz. Maszt Wolności ulokowano w zachodniej jego części, pomiędzy aleją Jana Pawła II i ulicą Okopową^[14].

Pierwotnie zakończenie budowy obiektu planowano na 1 sierpnia 2014, w 70. rocznicę wybuchu powstania warszawskiego. Ze względu na problemy techniczne, rozpoczęcie konstrukcji przesunęło się^[15].

Maszt Wolności miał mieć wysokość 45 metrów, jednak szef miejskiego Biura Architektury Marek Mikos zaproponował jej zwiększenie do 60 metrów. Przyczyną tej zmiany miało być dopasowanie konstrukcji do pobliskich wieżowców^[15]. Ostatecznie maszt – wraz z mechanizmem wciągania flagi (na szczycie) – ma wysokość 63 metry, co stanowi nawiążanie do liczby dni trwania powstania warszawskiego^[16].

Uroczystość pierwszego wciągnięcia na Maszt Wolności flagi państwowej, w asyście Kompanii Honorowej Wojska Polskiego i w obecności prezydenta Warszawy (10 listopada 2014)

Budowa Masztu rozpoczęła się na początku sierpnia 2014. Wykonano odwierty, następnie wylano betonowy fundament, na którym ustawiono stalową konstrukcję, wykonaną w zakładach H. Cegielski z Poznania. Jej osadzenie wymagało przełożenia przewodów trakcji tramwajowej^[17].

Po raz pierwszy flagę państwową o powierzchni ponad 100 metrów kwadratowych w asyście Kompanii Honorowej Wojska Polskiego wciągnięto na Maszt Wolności 10 listopada 2014, w przeddzień Narodowego Święta Niepodległości. W uroczystości udział wzięła prezydent Warszawy, Hanna Gronkiewicz-Waltz^[3][18]. Zgodnie z zamiarami twórców konstrukcji, co roku 1 sierpnia na Maszt jest wciągana polska flaga z symbolem Polski Walczącej i powiewa tam przez 63 dni, czyli czas trwania powstania warszawskiego^[16]. W pozostałe 302 dni roku znajduje się tam flaga państwowa^[12][16].

W styczniu 2015 Maszt został przekazany przez fundatorów na własność władzom miasta^[19].

Konstrukcja

Głównym wykonawcą obiektu była firma FB Antczak z Kalisza^[20]. Maszt Wolności otrzymał formę wrzeciona lub cygara, węższego u dołu i na górze, ale nieco szerszego pośrodku. U dołu obiektu znajduje się lekka, usztywniająca konstrukcja złożona z wielu elementów. Maszt Wolności osadzony jest na fundamencie w kształcie litery „V”, składającym się z 9 pali fundamentowych o łącznej długości 128 metrów i ciężarze ponad 3 ton. Pod nimi wylano ponad 58 metrów sześciennych betonu. Pale związano oczepem żelbetowym (11 ton stali, 100 metrów sześciennych betonu). W zamyśle projektantów, konstrukcja u dołu Masztu ma symbolizować ludzi, którzy trzymają flagę wolności^[17]. Maszt ma 63 metrów wysokości i waży blisko 40 ton^[16].

Na szczycie Masztu Wolności znajduje flaga o powierzchni 100 m², wciągana elektrycznie. Jej owijaniu się wokół konstrukcji zapobiega obrotowy przegub, do którego jest przytwierdzona. Całość jest podświetlana po zmroku^[17].

Przy Maszcie ustawiono tablice informacyjne w formie ławek, z napisem^[14]:

Postawiony w 96. rocznicę odzyskania Niepodległości Polski, w 70. rocznicę wybuchu Powstania Warszawskiego, w 25. rocznicę Wolnych Wyborów w Polsce, w 10. rocznicę wstąpienia Polski do Unii Europejskiej w hołdzie wszystkim, dzięki którym Polska jest dziś wolnym, odrodzonym krajem

Kontrowersje

Budowie Masztu towarzyszyły kontrowersje. Nie zdecydowano się na konsultacje społeczne w sprawie formy i zasadności jego konstrukcji – władze Warszawy wskazywały, że budowa pomnika jest inicjatywą prywatną, a miasto udostępniło jedynie grunty^[14]. Krytykowana była także lokalizacja budowy Masztu Wolności. Radna Warszawy Aleksandra Sheybal-Rostek wskazywała na jej niefortunność, jako niekojarzącą się z powstaniem warszawskim, brak należytego wyeksponowania polskich symboli narodowych i sąsiedztwo nie najwyższych lotów architektury. Twierdziła, że o wiele lepszym miejscem dla budowy Masztu byłby Kopiec Powstania Warszawskiego przy ulicy Bartyckiej^[15].

Pomimo tych wątpliwości, budowa Masztu została zaakceptowana przez Związek Powstańców Warszawskich^[15] oraz Radę Muzeum Powstania Warszawskiego^[17]. Projekt zyskał też poparcie senatora Aleksandra Pocieja, reprezentującego między innymi mieszkańców dzielnicy Wola w Warszawie, na której terenie postawiono Maszt Wolności.

Uwagi