Matrakçı Nasuh

Nasuh bin Karagöz bin Abdullah el-Visokavi el-Bosnavî lub Nasuh el-Matrakči ibn Karađoz ibn Abdullah el-Visokavi el-Bosnevi, powszechnie znany jako Matrakçı Nasuh (turecka wymowa: [matrakˈtʃɯ naˈsuh]; po bośniacku: Matrakčija Nasuh Visočak) ze względu na swoje umiejętności w grze w matrak, którą sam wymyślił. Znany był również jako Nasuh el-Silâhî, Nasuh szermierz ze względu na swój talent do posługiwania się bronią. Żyjący w latach 1480–1564 XVI-wieczny osmański działacz państwowy pochodzenia bośniackiego^[1][2][3], polihistor, matematyk, nauczyciel, historyk, geograf, kartograf, szermierz, nawigator, wynalazca, malarz, rolnik i miniaturzysta. Po tym jak wstąpił w szeregi osmańskich zwiadowców w Rumelii, został przeniesiony do Stambułu, gdzie uzyskał wykształcenie. Następnie był w służbie kilku osmańskich sułtanów, a w końcu został nauczycielem w szkole Enderun^[4].

Matrakçı Nasuh

Nasuh bin Karagöz bin Abdullah el-Visokavi el-Bosnavî

Matrakčija Nasuh Visočak

Data i miejsce urodzenia	1480 Visoko
Data śmierci	ok. 1564
Zawód, zajęcie	polihistor, matematyk, miniaturzysta

Życiorys

Nasuh Matrakçı (bin Abdullah: syn Abdullaha), urodzony w bośniackim mieście Visoko^[5], był uzdolnionym janczarem, który przebył zarówno szkolenie w piechocie, jak i w systemie dewszirme. Był uzdolnionym szermierzem i strzelcem wyborowym, który był znany ze swej inteligencji. Ponieważ mówił w pięciu językach, został powołany do osmańskiej marynarki.

Chociaż urodził się w rodzinie bośniackich muzułmanów, Nasuh trafił do systemu dewszirme, zarezerwowanego skądinąd dla chrześcijańskiej ludności imperium. Jednak wyjątkowo w Bośni system dewszirme obejmował również miejscowe rodziny muzułmańskie^[6][7][8].

Po długim okresie studiowania matematyki i geometrii napisał traktaty Cemâlü'l-Küttâb oraz Kemalü'l- Hisâb i przedstawił je sułtanowi Selimowi I. Napisał również dwie książki zatytułowane Mecmaü't-Tevârih i Süleymannâme. Zajmowały się one historią w latach 1520–1543. Napisał również dzieło historyczne na temat kampanii perskiej Sulejmana Wspaniałego pod tytułem Fetihname-i Karabuğdan. Ostatnie studia jego książki Umdet-ul Hisab ujawniły nieznany dotąd fakt, że Matrakçı wynalazł kilka oryginalnych metod mnożenia. Jedną z ważniejszych metod wyjaśnionych w tej książce było mnożenie kratowe, którego używano w szkole Enderun 50 lat wcześniej, niż John Napier wprowadził je w Europie^[1].

Oprócz dzieł matematycznych i historycznych, znany jest ze swoich miniatur. Stworzył styl naturalistyczny, który koncentrował się na panoramach krajobrazów i miast z dużą ilością detali. Jego najbardziej znanym dziełem jest panorama Stambułu, pokazująca prawie każdą ulicę i budynek miasta. W miniaturze osmańskiej jego styl został później określony jako „styl Matrakçı”. Najważniejszym z czterech tomów historycznych miniatur jest ten zajmujący się pierwszą irańsko-iracką kampanią (1534–1535) Sulejmana Wspaniałego, na podstawie którego napisał swoje dzieło historyczne Fetihname-i Karabuğdan. Oprócz opisu marszu armii osmańskiej ze Stambułu do Bagdadu, a potem do Tebrizu i jej powrót przez Aleppo i Eskişehir, Nasuh opisał wszystkie miasta napotkane przez armię po drodze. Biblioteka Uniwersytetu Stambulskiego przechowuje jedyny istniejący egzemplarz tego dzieła.

Nasuh był również żołnierzem i mistrzem miecznictwa. Pracował jako nauczyciel sztuk walki w Enderunie. Wraz ze uczniami prezentował swoje umiejętności na pokazach będących częścią uroczystości związanych z obrzezaniem synów Sulejmana Wspaniałego. W nagrodę za udane pokazy, Nasuh otrzymał od sułtana honorowy tytuł ustada (mistrza) i reisa (szefa). Napisał również książkę na temat użycia różnych rodzajów broni i technik w czasie walki przez kawalerię i piechotę pod tytułem Tuhfet-ül Guzât^{[1][3][4][9][10]}.

Dzieła

Matematyka

• Cemâlü'l-Küttâb
• Kemalü'l- Hisâb
• Umdetü'l-Hisâb

Historia

• Mecmaü't-Tevârih (Suma historii)
• Süleymannâme (Książka o Sulejmanie Wspaniałym)
• Fetihname-i Karabuğdan (Książka o zdobyciu Mołdawii)
• Beyan-ı Menazil-i Sefer-ul Irakeyn (Kronika pierwszej irańsko-irackiej kampanii (1534–1535) Sulejmana Wspaniałego)

Sztuki walki

• Tuhfet-ul Guzat (Dar wojowników)

W kulturze

W tureckim hicie eksportowym Wspaniałe stulecie zagrał go Fatih Al.

Galeria

• Twierdze Matrakciego – plan^[11]
• Miasto Diyarbakir – illuminacja^[12]

• 
  Flota osmańska zimująca we francuskim porcie Tulon w 1543 roku.
• 
  XVI-wieczna mapa miasta Soltanije autorstwa Matrakçı Nasuha
• 
  XVI-wieczna mapa miasta Soltanije autorstwa Matrakçı Nasuha
• 
  Kwadratowe mnożenie kratowe Matrakciego.
• 
  Trójkątne mnożenie kratowe Matrakciego.

Nagrody i dziedzictwo

W jego rodzinnym mieście Visoko w Bośni odbywają się coroczne konferencje poświęcone sławnym ludziom pochodzącym z tego miasta, a Matrakčija jest uważany za jednego z najważniejszych. Żeby to zilustrować, wystarczy powiedzieć, że jest uważany za bośniackiego Leonarda da Vinci^[13]. Również ulica Matrakčijina obok Muzeum Dziedzictwa Miasta Visoko (Zavičajni Muzej Visoko) nazwana jest tak od jego imienia^[14].

Turecka telewizja nakręciła w 1978 roku dokumentalny film o Matrakcim^[13].