Narządy analogiczne

Narządy analogiczne – narządy zwierzęce i roślinne, które nie mają wspólnego pochodzenia ewolucyjnego ani morfologicznego, ale przybierają podobny kształt i wygląd, gdyż spełniają u różnych gatunków te same funkcje^[1][2].

Nie mylić z: narządami homologicznymi (oddziedziczonymi przez różne organizmy po wspólnym przodku).

Przykłady:

• wąs czepny grochu (przekształcony liść) i winobluszcz (przekształcona łodyga),
• korzenie organowców i ryzoidy plechowców,
• skrzydło owada i skrzydło ptaka^[2][3],
• odnóża owada i kończyny kręgowców,
• „kciuk” pandy i przeciwstawny kciuk naczelnych^[3],
• pęcherzykowate oko głowonogów i oko kręgowców^[3].

Analogia może dotyczyć nie tylko narządów, ale i całości organizmów. Takie zjawisko nazywa się konwergencją – ewolucją zbieżną, wynikającą z bytowania w podobnym środowisku, np. woda, pustynia, różnych, często odległych od siebie ewolucyjnie gatunków.

Przykładem konwergencji jest:

• opływowy, wrzecionowaty pokrój ciała foki, wieloryba i ryb,
• białe ubarwienie zwierząt polarnych, tj. niedźwiedzia, rysia lub kuropatwy,
• morfologia roślin wilczomleczu i kaktusa.