Olejów

Olejów (ukr. Олiїв) – wieś i gmina w obwodzie tarnopolskim na Ukrainie, w rejonie tarnopolskim^[1], w dorzeczu Dniestru nad rzeką Łopuszanką, dopływem Seretu. Leży 10 km na północny wschód od Załoźców, 14 km na południowy zachód od Zborowa.

Olejów

Оліїв

Kościół katolicki pod wezwaniem świętego Michała Archanioła w Olejowie, stan z 1939 roku
Państwo	Ukraina
Obwód	tarnopolski
Rejon	tarnopolski
Powierzchnia	1,340 km²
Populacja (2001) • liczba ludności • gęstość	778 580,6 os./km²
Nr kierunkowy	3540
Kod pocztowy	47226
Położenie na mapie obwodu tarnopolskiego Olejów
Położenie na mapie Ukrainy Olejów
49°45′21″N 25°15′17″E

Liczba mieszkańców przed 1939 r. powyżej 2000, mieszana, z przewagą ludności polskiej nad ukraińską. Poczta, telegraf i telefon na miejscu. Do 1944 parafia łacińska w miejscu, założona w 1848 r. należała do dekanatu zborowskiego, archidiecezji lwowskiej. Parafia rzymskokatolicka i greckokatolicka.

Historia

Wieś pojawia się w źródłach w 1532 r., kiedy Stanisław Sienieński sprzedał Złoczów wraz z przyległymi wsiami, w tym z Olejowem, kasztelanowi poznańskiemu Andrzejowi Górce. Po Górkach dziedziczyli Czarnkowscy, od których klucz złoczowski nabył w 1598 r. Marek Sobieski, wojewoda lubelski. Odtąd przez pięć pokoleń właścicielami Olejowa byli Sobiescy i dopiero w 1740 r. Maria Karolina ks. de Boullion, córka królewicza Jakuba, zapisała dobra złoczowskie ks. Michałowi Kazimierzowi Radziwiłłowi zwanemu «Rybeńko».

Według tradycji Olejów miał kiedyś status miasteczka. W połowie wieku XVIII właścicielem Olejowa był regimentarz Stefan Błędowski, a w latach 80. tegoż stulecia starosta brański Maciej Starzeński. W 1855 r. jako właściciela odnotowano wnuka tego ostatniego, Michała, który w tym samym roku sprzedał swoje dobra hr. Kazimierzowi Wodzickiemu. Majątek pozostał w rękach Wodzickich aż do II wojny światowej.

W II Rzeczypospolitej miejscowość była siedzibą gminy wiejskiej Olejów w powiecie zborowskim województwa tarnopolskiego.

W latach 1944–1945 nacjonaliści ukraińscy z OUN-UPA zamordowali w różnych okolicznościach 9 Polaków, w tym inż. (i.n.) Grzeszczuka, nadleśniczego i komendanta placówki Armii Krajowej^[2].

Do 2020 w rejonie zborowskim^[3].

Zabytki

• zamek, wybudowany w XVII w.^[4]
• Pałac olejowski, zawierający cenne zbiory, został ograbiony przez Niemców w czasie I wojny światowej. We wsi znajdowały się pokłady glinki służącej do wyrobu fajansu, przejściowo produkowanego także w miejscu. W drugiej połowie XIX w. działały w Olejowie olejarnia, wapniarka i młyn.
• Kościół pw. św. Michała Archanioła (nieistniejący) - wznosił się na prawo od rynku, dominował nad okolicą, posiadał wolnostojącą dzwonnicę i krzyż pamiątkowy, w podziemiach znajdowała się krypta grobowa rodziny Starzeńskich. Wzniesiony w latach 1855 - 1863 r. na miejscu dawnego, drewnianego, mocno uszkodzony w czasie I wojny światowej, wyremontowany w 20. latach XX wieku, ponownie uszkodzony w czasie walk w 1944 r., rozebrany w latach 1952 - 1953, budulec przekazano na potrzeby kołchozu^[5][6].
• Idąc od kościoła w kierunku południowym, dochodzi się do cmentarza greckokatolickiego, na którym znajduje się podobny krzyż pamiątkowy z wieku XVI z napisem w języku staroruskim. Natomiast idąc od kościoła drogą na północ od brzegów rzeki Łopuszanki, widać nad stawem w lesie wały i głębokie rowy oraz resztki murów zbudowanego tu zamku myśliwskiego króla Jana III.
• Na cmentarzu kaplica z grobowcem rodziny Wodzickich.

Wybitni olejowianie

• Józef Karol Lasocki – polski dyrygent, kompozytor, pedagog i organizator życia muzycznego,
• Maciej Maurycy Starzeński – polski hrabia (1780), starosta brański, sekretarz hetmana Jana Klemensa Branickiego,
• Michał Hieronim Starzeński – polski hrabia (1799), starosta brański, powstaniec kościuszkowski, pamiętnikarz,
• Marian Wierzbiański – polski nauczyciel, dziennikarz, działacz harcerski,
• Kazimierz Wodzicki (1816-1889) – polski ornitolog, literat,
• Kazimierz Wodzicki (1900-1987) – polski zoolog, ornitolog.

Pobliskie miejscowości

• Załoźce
• Zborów
• Reniów
• Trościaniec Wielki