Osoba niedostosowana społecznie

Niedostosowanie społeczne – według Ottona Lipkowskiego, „to zaburzenie charakterologiczne o niejednolitych objawach, spowodowane niekorzystnymi zewnętrznymi lub wewnętrznymi warunkami rozwoju, a wyrażające się wzmożonymi i długotrwałymi trudnościami w dostosowaniu się do normalnych warunków społecznych i w realizacji zadań życiowych danej jednostki”^[1]. Termin został wprowadzony w polski dyskurs przez Marię Grzegorzewską^[2].

W przypadku Czapówa i Jadlewskiego, zachowania związane z niedostosowaniem społecznym obejmują:

1. Manifestacje, polegające na czynnościach sprzecznych z normami strzegącymi interesów społeczeństwa oraz tych systemów społecznych i instytucji, które warunkują istnienie kultury (przejawy różnych odmian wykolejenia społecznego-antagonistyczno-destruktywne zachowania)
2. Stany osobowości, stanowiące podłoże zaburzeń w zachowaniu zgodnym z tymi normami (stany osobowości, które stanowią źródło przejawów wykolejenia)
3. Przyczyny tych zaburzeń (przyczyny wytworzenia się wymienionych stanów osobowości oraz przejawów wykolejenia).

Definicja

Osoba niedostosowana społecznie, inaczej nieprzystosowana społecznie (z psychologicznego punktu widzenia są to dwie różne rzeczy) – jednostka, która w sposób trwały nie spełnia norm współżycia społecznego. Stan niedostosowania społecznego najczęściej wynika z:

1. internalizacji negatywnych norm wyniesionych ze środowiska rodzinnego (naśladownictwo), niewłaściwa atmosfera życia rodzinnego,
2. uczenie się niewłaściwych reakcji i utrwalanie ich poprzez zły system wzmocnień (kary i nagrody)^[3],
3. niedostosowanie staje się sposobem na minimalizację frustracji, redukcję napięcia wewnętrznego^[4], wynikającej z niespełniania oczekiwań społecznych i prawidłowego pełnienia przypisanych ról społecznych.

Dodatkowo pojęcie nieprzystosowania społecznego rozpatruje się w dwóch ujęciach:

1. makrospołecznych – analizujący powstawanie zjawiska w wyniku uprzemysłowienia, urbanizacji, sytuacji ekonomicznej, miejsca zamieszkania i wielu innych czynników zewnętrznych.
2. mikrospołecznych – wynikających głównie ze środowiska rodzinnego, w jakim żyje jednostka, grup rówieśniczych, w jakich uczestniczy, oraz środowiska zawodowego^[5].

Problemy definicyjne

Istnieją liczne problemy definicyjne, szczególnie w definicjach dotyczących kwestii społecznych. W przypadku tej definicji trudnością jest znalezienie złotego środka pomiędzy osobą, która jedynie ma problemy z współżyciem społecznym – jednak są one przejawem sytuacji życiowych (np. przeżywanie żałoby) od sytuacji, kiedy osoba nosi cechy niedostosowanej społecznie.

Przejawy niedostosowania społecznego

Różni autorzy przedstawiają różnorodną typologię zachowań charakterystycznych, szczególnie dla młodzieży, w przypadku niedostosowania społecznego, wśród nich wymienić należy:

• notoryczne kłamstwa
• wagary
• alkoholizowanie się
• ucieczki z domów
• kradzieże
• niekonwencjonalne zachowania seksualne
• rozmaite formy agresji antyspołecznej, łącznie z autoagresją
• werbalną agresję (wulgarność)
• lenistwo szkolne
• lękliwość
• nieprzestrzeganie wewnętrznych zarządzeń i przepisów, np. szkoły
• zaburzenia koncentracji uwagi
• konflikty z nauczycielami lub wzmożone konflikty z rówieśnikami

Zobacz też

• nieprzystosowanie społeczne
• socjalizacja