Partia Republikańska (Stany Zjednoczone)

Partia Republikańska (ang. Republican Party) – amerykańska konserwatywna partia polityczna założona w 1854. Jedna z dwóch głównych sił politycznych w Stanach Zjednoczonych, obok Partii Demokratycznej. Potocznie nazywana „grand old party” (GOP).

Ten artykuł dotyczy amerykańskiej partii politycznej. Zobacz też: Republikanie.

Partia Republikańska

Republican Party

Państwo	Stany Zjednoczone
Skrót	GOP
Przewodniczący	Michael Whatley
Data założenia	28 lutego 1854
Adres siedziby	310 First Street SE Washington, D. C. 20003
Ideologia polityczna	konserwatyzm, konserwatywny liberalizm, narodowy konserwatyzm
Poglądy gospodarcze	liberalizm gospodarczy
Liczba członków	30 000 000
Członkostwo międzynarodowe	Międzynarodowa Unia Demokratyczna
Młodzieżówka	Młodzi Republikanie
Barwy	czerwień
Obecni posłowie	218/435
Obecni senatorowie	53/100
Strona internetowa

Współcześni Republikanie są konserwatystami w kwestiach społecznych, w ekonomii opowiadają się za minimalną ingerencją państwa w gospodarkę, są bliscy neoliberalizmowi. Partia na ogół określana jest mianem centroprawicowej, natomiast po ataku na Kapitol Stanów Zjednoczonych przez zwolenników Donalda Trumpa część komentatorów politycznych i członków GOP określiła Partię Republikańską mianem skrajnie prawicowej^[1][2][3].

Historia

Początki partii sięgają okresu sprzed wojny secesyjnej, kiedy to rósł w siłę ruch przeciwników niewolnictwa. Niektórzy z nich szukali metod politycznej walki z tym zjawiskiem. Nie znajdując poparcia u żadnej z liczących się ówcześnie sił politycznych (Partii Demokratycznej i Partii Wigów), założyli w 1840 roku własną Partię Wolności. Wkrótce organizacje przeciwników niewolnictwa zaczęły zwalczać niewolnictwo na terenie samych Stanów Zjednoczonych. Powstała Partia Wolnej Ziemi (Free Soil Party). Podobne organizacje pojawiały się i znikały, prowadziły jednak do wykrystalizowania się postaw i programów.

W latach 50. XIX wieku doszło do upadku systemu politycznego. Zniknęła Partia Wigów i doszło do rozłamu w Partii Demokratycznej^[4].

Wskutek sporu wokół Ustawy o Kansas i Nebrasce (rok 1854) pojawiła się Partia Republikańska. Ustawa przewidywała bowiem, że kwestia niewolnictwa w tych dwóch stanach zostanie pozostawiona do rozstrzygnięcia mieszkańcom tych stanów. Wywołało to wściekłość abolicjonistów, gdyż łamało postanowienia Układu z 1820 roku, kiedy to ustalono, że niewolnictwo na tych terytoriach będzie zakazane. Przeciwnicy niewolnictwa odbyli w związku z tą sprawą szereg spotkań, które uznawane są za początki Partii Republikańskiej^[5].

Republikanie już w 1856 roku wystawili swojego kandydata w wyborach prezydenckich. John C. Frémont zdobył 33% głosów.

Cztery lata później Partia Republikańska była jedną z głównych sił politycznych w kraju. Zdobycie tej pozycji ułatwiła jej sytuacja w kraju. Partia Wigów zniknęła ze sceny, a Partia Demokratyczna była głęboko podzielona.

Po secesji Południa Republikanie zdobyli większość w rządzie, a po wojnie secesyjnej uzyskali trwałą przewagę i mogli samodzielnie sprawować władzę mniej więcej do końca XIX wieku. Uchodzili za partię ludzi bogatych, a następny okres ich wpływu na władzę to początek lat 70. XX wieku.

Od tamtego czasu partia ta pozostaje jedną z dwóch najważniejszych organizacji politycznych w USA. Według badań ankietowych Instytutu Gallupa identyfikację z Partią Republikańską w latach 1988–2013 deklarowało od 25 do 34 proc. Amerykanów^[6].

Program polityczny

Wśród Republikanów można wyróżnić cztery grupy ideowe: liberałów (w znaczeniu amerykańskim; stanowią oni większość tzw. Republikanów tylko z nazwy), konserwatywnych liberałów, konserwatystów i neokonserwatystów. Od czasów rządów prezydenta Ronalda Reagana dominuje ta druga grupa. Republikanie popierają:

• wolny rynek,
• niskie podatki,
• walkę z monopolami,
• mniej ograniczeń dla wielkich korporacji,
• walkę z przestępczością,
• prawo do posiadania broni palnej dla każdego,
• ograniczenie wydatków na pomoc socjalną,
• rozwój armii,
• walkę z terroryzmem.

Partia Republikańska bardziej niż Partia Demokratyczna akcentuje przywiązanie do wartości chrześcijańskich, np. Republikanie sprzeciwiają się legalizacji aborcji, eutanazji, narkotyków czy związków homoseksualnych. Są za tym, żeby powrócić do poprzedniego porządku odnośnie do modlitw w szkołach publicznych tzn. modlitwy powinny być organizowane przez same szkoły. Republikanie sprzeciwiają się również większemu napływowi nielegalnych imigrantów do USA. Są też zwolennikami surowego, prostego prawa, np. stosowania kary śmierci. Uważają, że przestępców należy surowo karać, co ma samo w sobie odstraszać od popełniania przestępstw.

Obecne kierownictwo

• Michael Whatley – szef Komitetu Krajowego
• Mike Johnson – Spiker Izby Reprezentantów
• Steve Scalise – lider większości w Izbie Reprezentantów
• John Thune – lider większości w Senacie

Prezydenci z ramienia Partii Republikańskiej

Osobny artykuł: Prezydenci Stanów Zjednoczonych.

Imię i nazwisko	Wizerunek	Stan	Od	Do
Abraham Lincoln		Illinois	4 marca 1861	15 kwietnia 1865
Ulysses S. Grant		Illinois	4 marca 1869	4 marca 1877
Rutherford B. Hayes		Ohio	4 marca 1877	4 marca 1881
James A. Garfield		Ohio	4 marca 1881	19 września 1881
Chester A. Arthur		Nowy Jork	19 września 1881	4 marca 1885
Benjamin Harrison		Indiana	4 marca 1889	4 marca 1893
William McKinley		Ohio	4 marca 1897	14 września 1901
Theodore Roosevelt		Nowy Jork	14 września 1901	4 marca 1909
William H. Taft		Ohio	4 marca 1909	4 marca 1913
Warren G. Harding		Ohio	4 marca 1921	2 sierpnia 1923
John C. Coolidge Jr.		Massachusetts	2 sierpnia 1923	4 marca 1929
Herbert C. Hoover		Kalifornia	4 marca 1929	4 marca 1933
Dwight D. Eisenhower		Pensylwania	20 stycznia 1953	20 stycznia 1961
Richard M. Nixon		Kalifornia	20 stycznia 1969	9 sierpnia 1974
Gerald R. Ford Jr.		Michigan	9 sierpnia 1974	20 stycznia 1977
Ronald W. Reagan		Kalifornia	20 stycznia 1981	20 stycznia 1989
George H.W. Bush		Teksas	20 stycznia 1989	20 stycznia 1993
George W. Bush		Teksas	20 stycznia 2001	20 stycznia 2009
Donald J. Trump		Floryda (do 2019 Nowy Jork)	20 stycznia 2017	20 stycznia 2021
Donald J. Trump		Floryda	20 stycznia 2025

Urzędujący gubernatorzy stanów z ramienia Partii Republikańskiej

Stan	Pieczęć stanu	Gubernator	Wizerunek	Od
Alabama		Kay Ivey		10 kwietnia 2017
Alaska		Mike Dunleavy		3 grudnia 2018
Arkansas		Sarah Huckabee Sanders		10 stycznia 2023
Dakota Południowa		Kristi Noem		5 stycznia 2019
Dakota Północna		Doug Burgum		15 Grudnia 2016
Floryda		Ron DeSantis		8 stycznia 2019
Georgia		Brian Kemp		14 stycznia 2019
Idaho		Brad Little		7 stycznia 2019
Indiana		Eric Holcomb		9 stycznia 2017
Iowa		Kim Reynolds		24 maja 2017
Karolina Południowa		Henry McMaster		24 stycznia 2017
Maryland		Wes Moore		18 stycznia 2023
Missisipi		Tate Reeves		14 stycznia 2020
Missouri		Mike Parson		1 czerwca 2018
Montana		Greg Gianforte		4 stycznia 2021
Nebraska		Jim Pillen		5 stycznia 2023
Nevada		Joe Lombardo		2 stycznia 2023
New Hampshire		Chris Sununu		5 stycznia 2017
Ohio		Mike DeWine		14 stycznia 2019
Oklahoma		Kevin Stitt		14 stycznia 2019
Tennessee		Bill Lee		19 stycznia 2019
Teksas		Greg Abbott		20 stycznia 2015
Utah		Spencer Cox		4 stycznia 2021
Vermont		Phil Scott		5 stycznia 2017
Wirginia Zachodnia		Jim Justice		16 stycznia 2017
Wirginia		Glenn Youngkin		15 stycznia 2022
Wyoming		Mark Gordon		7 stycznia 2019

Zobacz też

Zobacz kolekcję cytatów na temat Partii Republikańskiej w Wikicytatach

• republikanie tylko z nazwy

Zobacz też kategorię: Republikanie (Stany Zjednoczone).