Pjetër Bogdani

Pjetër Bogdani, znany też jako Pietro Bogdano^[1] (ur. ok. 1630 w Gur i Hasit w rejonie Prizren, zm. 6 grudnia 1689 roku w Prisztinie) – albański ksiądz katolicki, autor dzieł o tematyce religijnej, autor Cuneus prophetarum – pierwszego oryginalnego dzieła literackiego w języku albańskim, nazywany ojcem prozy albańskiej.

Pjetër Bogdani

Podobizna Bogdaniego na znaczku pocztowym z 1989
Data i miejsce urodzenia	ok. 1630 Gur i Hasit
Data i miejsce śmierci	6 grudnia 1689 Prisztina
Metropolita archidiecezji szkoderskiej
Okres sprawowania	1656–1677
Metropolita archidiecezji Skopje
Okres sprawowania	1677–1689
Wyznanie	katolicyzm
Inkardynacja	Archidiecezja szkoderska
Prezbiterat	1651
Sakra biskupia	1656

Życiorys

Pjetër Bogdani urodził się ok. 1630 roku w Gur i Hasit koło Prizrenu^[2]. Wychowany został w duchu katolickim^[2][1]. Jego wuj Andrea (Ndre) Bogdani (ok. 1600–1668) był arcybiskupem Skopje^[2] i autorem gramatyki łacińsko-albańskiej, która obecnie uznawana jest za zaginioną^[1].

Bogdani miał kształcić się w szkole franciszkańskiej w miejscowości Cziprowci (płn.-zach. Bułgaria), a następnie w Collegium Illyricum koło Ankony^[2], gdzie nauki pobierali wcześniej dwaj inni albańscy pisarze: Pjetër Budi (1566–1622) i Frang Bardhi (1606–1643)^[1].

W latach 1651–1654 był proboszczem w Pulati, w północnej Albanii^[2]. W latach 1654–1656 studiował w Akademii Kongregacji Krzewienia Wiary w Rzymie, uzyskując stopień doktora filozofii i teologii^[2].

W 1656 roku został arcybiskupem, ordynariuszem archidiecezji szkoderskiej, którą kierował do 1677 roku^[2][3]. Do 1671 roku sprawował również funkcję administratora diecezji w Barze^[2]. W czasie wojny turecko-austriackiej (1664–1669) ukrywał się we wsiach Barbullush i Rjoll koło Szkodry^[1]. W 1677 roku zastąpił swojego wuja na stanowisku arcybiskupa Skopje^[2][3] i administratora królestwa Serbii^[2]. Z uwagi na swoje funkcje, religijność i patriotyzm, pozostawał w konflikcie z Turkami osmańskimi i musiał uciekać – najpierw do Dubrownika, a następnie do Wenecji i do Padwy^[2]. W Padwie został przyjęty przez kardynała Gregorio Barbarigo (1622–1697), któremu służył wcześniej w Rzymie^[1].

Nazywany często ojcem prozy albańskiej^[2], Bogdani jest autorem pierwszego tekstu prozą, napisanego oryginalnie w języku albańskim – Cuneus prophetarum (Trupa lub oddział proroków, alb. Çeta e profetëve), opublikowanego w 1685 roku w Padwie we współpracy z kardynałem Barbarigo^[4]. Dzieło to składające się z treści filozoficznych i teologicznych, zawiera także wątki z zakresu astronomii, geografii, fizyki i historii^[2].

W marcu 1686 roku Bogdani powrócił na Bałkany, gdzie wspierał ruch oporu wobec Turków osmańskich, w szczególności na terenie Kosowa^[1]. W tym celu skierował do walki w szeregach armii austriackiej 6 tys. albańskich żołnierzy, którym sam towarzyszył do Prizrenu, gdzie wojska zdziesiątkowała epidemia dżumy^[1]. Bogdani wrócił do Prisztiny, gdzie zmarł 6 grudnia 1689 roku^[2].

Krytyką dzieł Bogdaniego zajmował się Ibrahim Rugova (1944–2006), czego efektem była praca Vepra e Bogdanit 1675–1685, wydana w 1982 w Prisztinie. Imię Bogdaniego noszą ulice w Tiranie, Szkodrze, Durrësie, Kamzie i w Pogradcu.