Plac Bawół w Krakowie

Plac Bawół – plac w Krakowie, położony w dzielnicy I Stare Miasto, na Kazimierzu. Łączy ulice Szeroką i Józefa z ulicami Bartosza oraz św. Wawrzyńca.

Plac Bawół

Stare Miasto
nr rej. A-12 z 23 marca 1934[1]
Plac widziany z północy, z ul. Szerokiej. Pierzeja wschodnia (po lewej) i południowa z XIX-wiecznymi kamienicami. Perspektywę zamyka ul. Bartosza i budynek Elektrowni Krakowskiej przy ul. św. Wawrzyńca
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Miejscowość	Kraków
Przebieg
ul. Szeroka, ul. Józefa plac Bawół ul. Bartosza ul. św. Wawrzyńca
Położenie na mapie Krakowa Plac Bawół
Położenie na mapie Polski Plac Bawół
Położenie na mapie województwa małopolskiego Plac Bawół
50°03′03,0″N 19°56′54,9″E

Historia

W czasach średniowiecza plac stanowił centrum wsi Bawół, która w 1340 roku została włączona do miasta Kazimierz^[2].

Od końca XV wieku w pobliżu placu zaczęła osiedlać się ludność żydowska. Z czasem ukształtowała się tu odrębna dzielnica, oddzielona od Kazimierza własnymi murami miejskimi. Wokół placu skupiała się głównie architektura sakralna i świecka. W XIX wieku większość zamożniejszych mieszkańców przeniosła się do innych dzielnic Krakowa, zaś okolice placu, tak jak większa część Kazimierza, stały się miejscem zamieszkania żydowskiej biedoty^[3].

W XV wieku w okolicach placu wybudowano Starą Synagogę. W 1557 roku w okolicach Krakowa i Kazimierza wybuchł pożar, który doszczętnie strawił cały budynek. W trakcie II wojny światowej, hitlerowcy doszczętnie zdewastowali synagogę, a ludność żydowską przesiedlono do getta na Podgórzu. Po zakończeniu działań wojennych synagoga została odbudowana^[3].

W drugiej połowie XVI wieku część terenu na którym znajduje się dzisiejszy plac przyłączono do miasta Kazimierz^[4].

Nazwa placu upamiętnia dawną wieś Bawół (notowaną w źródłach od 1198 roku), której część włączona została w 1340 roku przez Kazimierza Wielkiego do nowo powstającego miasta Kazimierza. Dawniej w południowej pierzei placu znajdował się kościół św. Wawrzyńca, wybudowany około 1276 roku, a następnie zburzony około 1785 roku. W północnej części placu znajduje się zachowana do dziś synagoga Stara, wybudowana w XV wieku^[4].

Dawniej przez plac przebiegał drewniany płot, oddzielający od siebie część żydowską i chrześcijańską miasta Kazimierz, a od 1627 roku kamienny mur, którego fragmenty zachowały się do dziś. W XIII oraz XX wieku plac nie posiadał uporządkowanej lokalizacji, przez co jego teren zmieniał się wielokrotnie^[3].

W 1975 roku plac został wykorzystany do nakręcenia scen pożaru Kalińca w filmie „Noce i dnie” reżyserowanego przez Jerzego Antczaka^[3].

• 
  Plac widziany z południa, z ul. Bartosza. Widoczna północna pierzeja i Synagoga Stara.
• 
  pl. Bawół 3
  Kamienica (proj. Nachman Kopald, 1907)
• 
  pl. Bawół 3
  Mural upamiętniający dawnych mieszkańców
• 
  pl. Bawół 3
  Kamienica widziana z ul. Dajwór i mural

Zabudowa

• pl. Bawół 3 – Kamienica, proj. Nachman Kopald, 1908.
• pl. Bawół 5 (ul. Bartosza 2) – Kamienica, proj. Leopold Tlachna, 1888.

Opracowano na podstawie źródła: Gminnej ewidencji zabytków – Kraków^[5].