Podział administracyjny Czech

Aktualny podział administracyjny Czech obejmuje 13 krajów samorządowych + miasto wydzielone Praga (czes. Samosprávné kraje), które są jednostkami samorządu terytorialnego^[1]. Na podstawie ustawy nr 51/2020 z 29 stycznia 2020 w sprawie terytorialnego podziału administracyjnego państwa, 1 stycznia 2021 powstały okręgi administracyjne krajów pokrywające się terytorialnie z jednostkami samorządowymi^[2]. Czeskie kraje (czes. kraj) są często błędnie^[3] tłumaczone na język polski jako województwa^[4], okręgi^[5] lub regiony.

Obecny podział na kraje obowiązuje od 2000 roku. Wcześniej kraje były podzielone na mniejsze jednostki – powiaty (cz. okres^[6]). Od 1 stycznia 2003 powiaty nie są już jednostką samorządu terytorialnego Czech, a ich dotychczasowe uprawnienia przeniesiono częściowo na szczebel wyższy – krajowy i niższy, gdzie powołano nowe jednostki administracyjne w postaci gmin z rozszerzonymi uprawnieniami (czes. obce s rozšířenou působností) oraz gmin z gminnym urzędem nadzoru (cz. obce s pověřeným obecním úřadem). Podział na powiaty zachowały jednak sądy, státní zastupitelství (odpowiednik prokuratur), policja i niektóre inne urzędy państwowe. Został również zachowany dla celów statystycznych.

24 czeskie miasta: Brno, Cieplice, Chomutov, Frydek-Mistek, Czeskie Budziejowice, Děčín, Hawierzów, Hradec Králové, Igława, Karlowe Wary, Karwina, Kladno, Liberec, Mladá Boleslav, Most, Ołomuniec, Opawa, Ostrawa, Pardubice, Pilzno, Praga (de facto), Przerów, Uście nad Łabą i Zlin to miasta statutarne, których administracja zorganizowana jest według lokalnego prawa zawartego w statucie miejskim.

Kraje samorządowe

Praga

liberecki

ustecki

środkowoczeski

hradecki

ołomuniecki

morawsko-śląski

pardubicki

południowomorawski

Wysoczyna

południowoczeski

pilzneński

karlowarski

zliński

Kraj	Nazwa oryginalna	Stolica	Populacja (2018)[7]	Powierzchnia (km²)[8]	Gęstość zaludnienia (os./km²)[8]	PKB (w mln CZK, 2016)[9]	PKB (na mieszkańca, 2016)[10]
Praga	Hlavní město Praha	Praga	1 294 513	496	2 581	1 193 240	937 542
środkowoczeski	Středočeský	Praga	1 352 795	10 929	123	552 470	414 379
południowoczeski	Jihočeský	Czeskie Budziejowice	640 196	10 058	64	238 620	373 833
pilzneński	Plzeňský	Pilzno	580 816	7 649	76	243 908	422 251
karlowarski	Karlovarský	Karlowe Wary	295 686	3 310	90	89 461	300 894
ustecki	Ústecký	Uście nad Łabą	821 080	5 339	154	274 254	333 521
liberecki	Liberecký	Liberec	441 300	3 163	139	155 081	352 313
hradecki	Královéhradecký	Hradec Králové	551 089	4 759	116	221 053	401 056
pardubicki	Pardubický	Pardubice	518 337	4 519	114	186 151	360 372
Wysoczyna	Vysočina	Igława	508 916	6 796	75	190 141	373 421
południowomorawski	Jihomoravský	Brno	1 183 207	7 188	164	513 666	436 430
ołomuniecki	Olomoucký	Ołomuniec	633 178	5 271	120	219 892	346 789
zliński	Zlínský	Zlin	583 056	3 963	147	228 601	391 336
morawsko-śląski	Moravskoslezský	Ostrawa	1 205 886	5 430	223	466 702	385 247
Czechy	Česká republika	Praga	10 610 055	78 870	134	b.d.	b.d.

Zobacz więcej w artykule Tablice rejestracyjne w Czechach, w sekcji Wyróżniki tablic.

Powiaty

Osobny artykuł: Powiat (Czechy).

Okręgi terytorialne 1960-2020

1. Miasto stołeczne Praga (Hlavní město Praha)
2. Kraj południowoczeski (Jihočeský kraj), stolica: Czeskie Budziejowice
3. Kraj południowomorawski (Jihomoravský kraj), stolica: Brno
4. Kraj północnoczeski (Severočeský kraj), stolica: Uście nad Łabą
5. Kraj północnomorawski (Severomoravský kraj), stolica: Ostrawa
6. Kraj środkowoczeski (Středočeský kraj), stolica: Praga
7. Kraj wschodnioczeski (Východočeský kraj), stolica: Hradec Králové
8. Kraj zachodnioczeski (Západočeský kraj), stolica: Pilzno

Gminy z rozszerzonymi uprawnieniami

Podział Czech na obwody gmin z rozszerzonymi uprawnienami

Podział na powiaty (do 2003 roku), obecnie zachowany do celów statystycznych

Gminy z rozszerzonymi uprawnieniami to gminy o rozszerzonym zakresie kompetencji (czasem nazywane gminami III stopnia). Urzędy takich gmin pośredniczą między urzędami krajowymi (cz. Krajský úřad) a urzędami gmin zwykłych (nazywanymi gminami I stopnia). Urzędy gminne w gminach o rozszerzonym zakresie kompetencji funkcjonują zwykle nie tylko dla własnej gminy, ale i dla okolicznych, tworząc jej obwód.

Gminy z gminnym urzędem nadzoru

Gminy z gminnym urzędem nadzoru (cz. obce s pověřeným obecním úřadem) to gminy, w których funkcjonują urzędy gminne, podejmujące decyzje w pierwszej instancji prawa administracyjnego przewidzianych dla osób fizycznych i prawnych, chyba że ustawa stanowi inaczej. Z reguły urzędy te pełnią tę rolę nie tylko dla gminy, w której się znajdują (nazywanymi gminami II stopnia), ale i dla okolicznych, tworząc jej obwód, częstokroć pokrywający się z obwodami gmin z rozszerzonymi uprawnieniami.