Pomnik Żołnierzy Września w Bykowcach

Pomnik Żołnierzy Września w Bykowcach – pomnik upamiętniający poległych żołnierzy polskich w Bykowcach w gminie Sanok w województwie podkarpackim.

Pomnik Żołnierzy Września w Bykowcach

Państwo	Polska
Miejscowość	Bykowce
Projektant	Wojciech Kurpik
Data odsłonięcia	10 października 1971
Położenie na mapie gminy wiejskiej Sanok Pomnik Żołnierzy Września w Bykowcach
Położenie na mapie Polski Pomnik Żołnierzy Września w Bykowcach
Położenie na mapie województwa podkarpackiego Pomnik Żołnierzy Września w Bykowcach
Położenie na mapie powiatu sanockiego Pomnik Żołnierzy Września w Bykowcach
49°32′46,3″N 22°16′12,9″E

Historia

Ideę stworzenia monumentu prowadził Komitet Budowy Pomnika, zaś inicjatywę wsparło Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku, którego kierownik pracowni konserwatorskiej Wojciech Kurpik bezinteresownie przygotował projekt^[1] [2] , zaś w organizacji przedsięwzięcia działali także Aleksander Rybicki i Stefan Stefański^[3][4]. Monument przedstawia flagę Polski w odpowiedniej kolorystyce, imitując jej postrzępienie na wietrze^[5]. Pomnik wykonano w kamieniu łupanym i ustawiono na betonowej płycie^[5]. Po bokach umieszczono filarki, a na nich misy przeznaczone na znicze^[5]. Monument został zainstalowany w Bykowcach po lewej stronie szosy Sanok-Przemyśl (droga krajowa nr 28)^[5]. Przy całości przedsięwzięcia szczególnie zaangażował się działacz oddziału ZBoWiD Wiktor Gościński^[5]. Obiekt powstał w czynie społecznym^[6]. Koszty zaplanowane wyniosły 92 tys. zł.^[5].

Pomnik został odsłonięty 10 października 1971 w ramach obchodów 28. rocznicy powstania ludowego Wojska Polskiego^[6][1] [5]. Odsłonięcia dokonał zastępca przewodniczącego zarządu okręgowego ZBoWiD dr Tadeusz Stanisz^[6]. Przemówienie wygłosił uczestnik walk wrześniowych z 1939 inż. Tadeusz Gołębiowski^[7]. Przewodniczący Prezydium PRN w Sanoku, Zbigniew Dańczyszyn przekazał opiekę nad pomnikiem uczniom II Liceum Ogólnokształcącego im. Marii Skłodowskiej-Curie w Sanoku oraz szkoły podstawowej w Bykowcach^[8]. W uroczystościach uczestniczyli krewni ppor. Mariana Zaremby^[6][5].

Monument upamiętnia walkę polskich żołnierzy, który po wybuchu II wojny światowej podczas kampanii wrześniowej 1939^[1] [9][8]. Kompania karabinów maszynowych 6 Pułku Strzelców Podhalańskich z Sambora^[10] (wchodząca w skład 3 Brygady Górskiej), którą wodził podporucznik rezerwy Marian Zaremba jako miała za zadanie opóźnianie natarcia wroga^[1] . Podczas walki 10 września 1939 w miejscowości Bykowce, nieopodal Sanoka Zaremba został ranny, następnie wzięty do niewoli i zastrzelony przez Niemców na miejscu strzałem w tył głowy^[8] (jego ostatnie słowa przed śmiercią miały brzmieć: „Polsko pomścij”). Wraz z nim polegli czterej szeregowcy: Ludwik Lisiak, Ignacy Matuszczak, Leon Piłat i Leon Urbaniak^[1] . Bitwa w Bykowcach była ostatnim aktem walk kampanii wrześniowej na terenie powiatu sanockiego^[8].

Pomnik stanowi wizerunek postrzępionego polskiego sztandaru. Została na nim umieszczona tablica pamiątkowa inskrypcją: „Miejsce bohaterskiej walki i śmierci polskich żołnierzy, którzy pod dowództwem ppor. Mariana Zaremby w dniu 10 września 1939 roku stoczyli bitwę z przeważającymi siłami najeźdźców hitlerowskich”^[1] [11].

Ponadto powstała rzeźba przedstawiająca głowę cierpiącego Chrystusa zaprojektowana i wykonana przez artystę plastyka Stanisława Bryndala z Ołpin. W celu upamiętnienia pięciu żołnierzy poległych w dniu 10 września 1939 roku w Bykowcach na piaskowej płycie grobowca zamieszono symbolicznie pięć miedzianych liści dębu. Dzisiaj znane są tylko cztery nazwiska poległych: Ludwik Lisiak, Ignacy Matuszczak, Leon Piłat i Leon Urbaniak - leśniczy^[12]. Pomnik uroczyście poświęcono 1 września 2001.