Pomnik Grażyny i Litawora w Krakowie

Pomnik Grażyny i Litawora, pomnik Grażyny – pomnik przedstawiający postacie Grażyny i Litawora z poematu Adama Mickiewicza Grażyna, usytuowany w południowo-zachodniej części Plant w Krakowie, w Dzielnicy I Stare Miasto, w pobliżu ulicy Poselskiej.

Pomnik Grażyny i Litawora

Państwo	Polska
Miejscowość	Kraków
Miejsce	Planty
Typ obiektu	grupa rzeźbiarska
Projektant	Alfred Daun
Fundator	Henryk Jordan
Materiał	wapień pińczowski (grupa rzeźbiarska), piaskowiec (cokół)
Data odsłonięcia	1886
Ważniejsze przebudowy	1928
Położenie na mapie Krakowa Pomnik Grażyny i Litawora
Położenie na mapie Polski Pomnik Grażyny i Litawora
Położenie na mapie województwa małopolskiego Pomnik Grażyny i Litawora
50°03′23″N 19°56′05″E

Historia

Pomnik, który poświęcono bohaterom poematu Adama Mickiewicza Grażyna, ufundował Henryk Jordan, a wykonał Alfred Daun. Umieszczono go na małym wzniesieniu na Plantach, w obrębie Ogrodu Wawel^[a], w bliskim sąsiedztwie ulicy Poselskiej. Odsłonięcie nastąpiło 7 lipca 1886 roku. Mieszkańcy Krakowa traktowali monument jako formę uczczenia pamięci Mickiewicza, nim w 1898 roku nie odsłonięto jego pomnika na Rynku Głównym^[1].

W 1928 roku z inicjatywy Muzeum Przemysłu nastąpiła wymiana cokołu, który został ponownie odkuty^[2]. Pomnik restaurowano w latach 1959–1960, 1987 (B. Lambor) i 2004, jak również naprawiano w roku 2014^[3].

Znany jest pod nazwami „pomnik Grażyny i Litawora”^[4] lub „pomnik Grażyny”^[5].

Opis

Pomnik przedstawia lekko pochyloną Grażynę w momencie, gdy zabiera hełm, tarczę i miecz Litawora, podczas gdy ten półleżąc, pogrążony jest we śnie. Grupę rzeźbiarską wykonano z wapienia pińczowskiego. Ustawiono ją na czworobocznym cokole z piaskowca, zdobionym płaskorzeźbą „renesansowego” panoplium z hełmem oraz mieczem skrzyżowanym z kądzielą^[b]. Pod nim umieszczono napis GRAŻYNA^[6].

Pomnik, którego grupa rzeźbiarska określana jest jako pełna wyrazu, dobrze komponuje się z otoczeniem, a za dobrą oprawę dla niego uznaje się rosnące wokół drzewa, buki w odmianie zwisłej^[7].

Uwagi

1. Obejmuje odcinek Plant między ulicami Podzamcze i Franciszkańską, Torowska 2012 ↓, s. 46.
2. W KZSwP 2005 ↓, s. 30 odróżniono cokół od podstawy, na której umieszczono panoplium.