Prerejestracja badania

Prerejstracja badania, prerejestracja planu badawczego, wstępna rejestracja projektu badania – w metodologii i wnioskowaniu statystycznym, zarejestrowanie planu zbierania i analizy danych przed realizacją konfirmacyjnego badania naukowego, w celu zagwarantowania jego zgodności z założeniami metodologicznymi^{[1][2][3][4][5][6]}.

Motywacja

Wskaźniki jakości badań konfirmacyjnych, jak poziom istotności, zależą ściśle od przestrzegania określonych procedur metodologicznych – przede wszystkim, wykonania i opublikowania wyników nie mniej, i nie więcej niż zaplanowanej liczby testów hipotez i porównań, przy założonej z góry wielkości i randomizacji próby. Nieprzestrzeganie założeń modelu statystycznego pozwala osiągnąć nominalną istotność częściej niż dane do tego uprawniają – praktycznie zawsze, co niweczy jednak sens procedury, tj. kontrolę błędów pierwszego i drugiego rodzaju^[7]. Takie postępowanie nazywa się ogólnie p-hackingiem i jest zaniedbaniem lub oszustwem naukowym. Redakcje czasopism naukowych mogą dodatkowo pogłębiać zniekształcenie naukowego obrazu rzeczywistości przez tendencyjność publikacji: częstsze publikowanie istotnych statystycznie, sensacyjnych odkryć, i rzadkie publikowanie replikacji badań^[8][9]. Zjawiska te można wykryć przy pomocy narzędzi statystycznych i meta-analitycznych^[10][11].

W pierwszych dekadach XXI wieku ujawniono szereg tej postaci nadużyć^[12][13], oraz stwierdzono, że wielu uznanych za prawdziwe wyników nie udaje się odtworzyć (tzw. kryzys replikacji)^{[14][15][16][17]}. Według hiperbolicznego stwierdzenia Ioannidesa, ze względu na powszechność błędów metodologicznych jest możliwe, że większość opublikowanych rezultatów badań jest fałszywa (tj. wartość predykcyjna dodatnia nauki może nie przekraczać 50%)^[18].

Prerejestracja badań jest proponowaną metodą przeciwdziałania takim problemom, i środkiem zwiększenia wiarygodności badań^{[1][2][3][4][5][6]}. Prerejestracja pozwala także badaczom na zastosowanie niekonwencjonalnych rozwiązań statystycznych, które bez tego zabezpieczenia mogłyby wzbudzić podejrzenia o p-hacking – na przykład jednostronnych testów hipotez lub innego krytycznego poziomu istotności niż 0,05^[19].

Efekty

Przegląd badań klinicznych opublikowanych w latach 1970–2012 w dziedzinie, która w roku 2000 przyjęła obowiązek rejestracji projektu badania, wskazuje że zmiana ta wpłynęła silnie pozytywnie na redukcję tendencyjności publikacji^[20]. Podobnie, raport z 2018 r. wskazuje, że stosowanie badań rejestrowanych staje się w ostatnim czasie coraz popularniejsze, a publikacje tego typu znacznie częściej rzetelnie przedstawiają „nieistotne” statystycznie wyniki^[21].

Z drugiej strony, analizy prerejestrowanych publikacji medycznych ogłoszone w 2019 r. w ramach projektu COMPare ujawniły, że 87% tekstów zawierało niewyjaśnione odstępstwa od zadeklarowanego planu badania, co powinno było zostać wykryte i poprawione w trakcie recenzji naukowej^[22]; redakcje którym zwrócono na to uwagę reagowały – w ocenie uczestników projektu – zbyt często obronnie, nieprzyjaźnie i niekonstruktywnie^[23].