Pułk Radiotelegraficzny

Pułk Radiotelegraficzny (prtlgr) – oddział łączności Wojska Polskiego II RP.

Pułk Radiotelegraficzny

Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	1924
Rozformowanie	1939
Tradycje
Święto	29 czerwca
Nadanie sztandaru	23 maja 1937
Dowódcy
Pierwszy	ppłk łącz. Antoni Powierza
Ostatni	ppłk Władysław II Malinowski
Organizacja
Dyslokacja	garnizon Warszawa, Beniaminów
Rodzaj sił zbrojnych	wojsko
Rodzaj wojsk	łączność

Wojska Łączności w 1939 przed wybuchem II wś

Historia pułku

Pułk Radiotelegraficzny został sformowany 29 czerwca 1924 roku z połączenia trzech batalionów radiotelegraficznych, które dotychczas wchodziły w skład trzech pułków łączności, a mianowicie:

• I batalionu radiotelegraficznego 1 pułku łączności w Beniaminowie,
• II batalionu radiotelegraficznego 2 pułku łączności w Żurawicy,
• III batalionu radiotelegraficznego 3 pułku łączności w Grudziądzu^[1].

17 września 1924 na łamach „Polski Zbrojnej” poinformowano, że pułk „z powodu braku lokali w Jabłonnie pozostaje czasowo w Beniaminowie”^[2].

W 1926 roku dowództwo pułku zostało przeniesione z Beniaminowa do Warszawy. W następnym roku z Jabłonny do stolicy zostały przeniesione warsztaty i składy pułkowe. Pracownicy warsztatu pułkowego wykonali radioodbiornik dla Józefa Piłsudskiego, zainstalowany w Belwederze. Ponadto, pułk we własnym zakresie i z własnych środków, zbudował stację krótkofalową, która posłużyła do powstania laboratorium krótkofalowego^[1].

Osobny artykuł: Święta wojskowe w Polsce.

19 maja 1927 roku minister spraw wojskowych marszałek Polski Józef Piłsudski ustalił i zatwierdził dzień 29 czerwca, jako datę święta pułkowego^[3][4]. Pułk obchodził swoje święto w rocznicę sformowania w 1924 roku^[1].

We wrześniu 1929 roku zostały zorganizowane pododdziały pełniące rolę szkół podoficerskich dla szeregowych służby czynnej pułków broni, których zadaniem było wyszkolenie dowódców radiostacji pułkowych:

• kadra 2 kompanii szkolnej 2 baonu rtlgr w Krakowie pod dowództwem por. łącz. Mariana Lekszyckiego,
• kadra 3 kompanii szkolnej 3 baonu rtlgr w Przemyślu pod dowództwem por. łącz. Stanisława Rościszewskiego^[5][6][7].

Dowództwo pułku i bataliony stacjonowały w Warszawie, 1 kompania szkolna też w Warszawie, 2 kompania szkolna w Krakowie, a 3 kompania szkolna w Przemyślu^[8].

Kadra pułku

Dowódcy pułku

• ppłk łącz. Antoni Powierza (VI 1924^[9] – V 1925 → kierownik referatu w Departamencie V Technicznym MSWojsk.)
• ppłk łącz. Tadeusz Argasiński (V 1925 - IV 1929 → dowódca 2 Grupy Łączności)
• ppłk łącz. inż. Zygmunt Karaffa-Kraeuterkraft (IV 1929 - VIII 1934 → stan spoczynku)
• ppłk łącz. Władysław II Malinowski (X 1935 – 1939 → dowódca łączności Armii „Łódź”)

Zastępcy dowódcy pułku

• mjr łącz. Edmund Feliks Świdziński (VI 1924^[9][10] – X 1927 → wykładowca w OSInż.^[11])
• mjr łącz. Józef Łukomski (IV 1928 – 1 III 1929 → szef łączności 19 DP^[12])
• mjr / ppłk łącz. Władysław II Malinowski (15 V 1929^[13] – X 1935 → dowódca pułku)
• ppłk łącz. Mieczysław Ornatowski (do 1939)

Kwatermistrzowie

• kpt. łącz. Edmund Iwaszkiewicz (od VI 1924^[9])
• kpt. łącz. Józef Albin Schubert (od VI 1927^[14][15])
• mjr łącz. Franciszek Maksymilian Jaeschke (III 1932^[16] – 1939)

Oficerowie pułku

• ppłk łącz. inż. Emil Kaliński (nadetatowy)
• mjr łącz. Kazimierz Jackowski
• mjr łącz. Egon Krulisz
• mjr łącz. Ignacy Junosza-Drewnowski – dowódca I batalionu (VIII 1929–III 1932)
• mjr łącz. inż. Antoni Krzyczkowski – dowódca batalionu (od 1 VI 1932)
• mjr łącz. Aleksander I Winiarski
• kpt. łącz. Witold Scazighino (rezerwowy w latach 20. i 30.)
• kpt. łącz. Marian Suski
• kpt. dypl. Zenon Starkiewicz
• por. adm. Czesław Gąsiorkiewicz (oficer służby administracyjnej pułku w 1932)
• por. rez. Adolf Morawski
• por. rez. Bolesław Przedpełski
• ppor. rez. Antoni Chomicz
• ppor. rez. Jerzy Krzywicki
• ppor. rez. Wacław Szymanowski

Podoficerowie

• kpr. Michał Parada

Organizacja i obsada personalna w 1939

Pokojowa obsada personalna batalionu w marcu 1939 roku^[17][a]:

• dowódca pułku – ppłk łącz. Władysław II Malinowski
• I zastępca dowódcy – ppłk łącz. Mieczysław Ornatowski †1940 Katyń^[19]
• adiutant – kpt. Dariusz Władysław Tarnowski
• lekarz – mjr lek. dr Wiktor Niedźwiedzki †1940 Charków^[20]
• II zastępca dowódcy (kwatermistrz) – mjr Franciszek Maksymilian Jaeschke †1940 Charków^[21]
• oficer mobilizacyjny – kpt. Ludwik Wincenty Chełkowski †1940 Katyń^[22]
• zastępca oficera mobilizacyjnego – por. mgr Michał Benesch †1940 Katyń
• oficer administracyjno-materiałowy – kpt. adm. (piech.) Bronisław Banasik
• oficer gospodarczy – kpt. int. Feliks Olbrysz †1940 Katyń^[23]
• oficer żywnościowy – chor. Józef Kantorowicz
• dowódca kompanii obsługi – kpt. adm. (piech.) Roman Jazowski
• komendant parku – kpt. Henryk Jagiełło †1940 Katyń^[24]
• zastępca komendanta parku – chor. Edmund Nimiński(*)^[b]
• na kursie – kpt. Kazimierz Mazur
• na kursie – por. Stanisław Bilski

1 batalion radiotelegraficzny

• dowódca – mjr Stanisław Czubiński †1940 Katyń
• adiutant – por. Zdzisław Szymon Kossakowski
• dowódca 1 kompanii – kpt. Włodzimierz Florian Rychlicki †1940 Charków^[26]
• instruktor – ppor. Antoni Wasilewski
• instruktor – chor. Edmund Nimiński (*)
• dowódca 2 kompanii – kpt. Stanisław Napoleon Bancer
• instruktor – ppor. Aleksander Dakowski
• dowódca 3 kompanii – por. Mieczysław Gucma
• instruktor – ppor. Władysław Bolesław Żychowski
• dowódca kompanii szkolnej – mjr dypl. mgr Jerzy Kurpisz
• instruktor – ppor. Kazimierz Walenty Banuack

2 batalion radiotelegraficzny

• dowódca – mjr Adam Parafiński
• adiutant – por. Mieczysław Goździkowski
• pomocnik ds gospodarczych – kpt. adm. (piech.) Jan Banaszewski
• oficer żywnościowy – chor. Romuald Edmund Bansleben
• dowódca 1 kompanii – por. Karol Łuniewski
• instruktor – ppor. Ignacy Nowicki
• instruktor – ppor. Arkadiusz Hąjbowicz
• dowódca 2 kompanii – kpt. Marian Aleksander Tabeau
• instruktor – ppor. CzesławBrejdygant
• instruktor – ppor. Leopold Serwacjusz Zieliński Rudolf
• dowódca 3 kompanii – ppor. Józef Biernacki
• instruktor – ppor. Stefan Mydlarz
• instruktor – ppor. Wacław Malinowski
• dowódca 4 kompanii – por. Marian Radzio
• instruktor – por. Adam Julian Zawiliński †1940 Charków^[27]
• dowódca kompanii szkolnej w Krakowie – kpt. Leopold Piątkiewicz
• instruktor – ppor. Zdzisław Malik

3 batalion radiotelegraficzny

• dowódca – mjr Mieczysław III Zaremba †1940 Katyń^[28]
• dowódca (dubler) – mjr kontr. Giorgi Mamaładze^[c]
• adiutant – kpt. Bogusław Wolniak
• dowódca 1 kompanii – kpt. Zbigniew Szczęsny Zubalewicz
• instruktor – ppor. Stanisław Lorenc
• instruktor – chor. Marian Brycan
• instruktor – chor. Józef Urbanik
• dowódca 2 kompanii – kpt. Janusz Stanisław Wagner †1940 Charków^[29]
• instruktor – por. Roman Kiźny
• instruktor – ppor. Zbigniew Zygmunt Młodzianowski
• instruktor – ppor. Tadeusz Józef Szuster
• dowódca 3 kompanii – kpt. Wincenty Janecki
• instruktor – por. Juliusz Przemysław Domagalski
• dowódca kompanii szkolnej w Przemyślu – kpt. Stanisław Gospodarczyk
• instruktor – kpt. Piotr Puciata
• instruktor – por. Jan Kowal

Symbole pułkowe

Sztandar

Osobny artykuł: Polskie sztandary wojskowe.

23 maja 1937 roku Prezydent RP Ignacy Mościcki zatwierdził wzór sztandaru pułku radiotelegraficznego. Na prawej stronie płatu sztandarowego jest umieszczona w rogach, zamiast numeru pułku, stylizowana litera „R”. Na lewej stronie płatu sztandarowego są umieszczone: w prawym górnym rogu na tarczy wizerunek Matki Boskiej Częstochowskiej, w lewym górnym rogu na tarczy znak wojsk łączności, w prawym dolnym rogu na tarczy godło m. Warszawy, w lewym dolnym rogu na tarczy odznaka pamiątkowa pułku radiotelegraficznego, na dolnym ramieniu krzyża kawalerskiego napis: „Warszawa 19 XI 1918”^[30][31].

Odznaka pamiątkowa

Osobny artykuł: Odznaka pamiątkowa jednostki wojskowej.

14 lipca 1928 roku minister spraw wojskowych, marszałek Polski Józef Piłsudski zatwierdził wzór i regulamin odznaki pamiątkowej prtlgr^[32].

Odznaka o wymiarach 41x41 mm ma kształt równoramiennego krzyża pokrytego emalią w barwach wojsk łączności. Na jego ramionach umieszczono inicjały i datę „P R 29 VI 1924”, pomiędzy ramionami po trzy błyskawice. W centrum nałożono czerwoną tarczę z orłem. Odznaka dwuczęściowa - wykonana w tombaku srebrzonym, emaliowana. Wykonanie: Zjednoczeni Grawerzy - Warszawa^[33].

Uwagi

1. Wykaz zawiera obsadę jednostki według stanu bezpośrednio przed rozpoczęciem mobilizacji pierwszych oddziałów Wojska Polskiego w dniu 23 marca 1939, ale już po przeprowadzeniu ostatnich awansów ogłoszonych z datą 19 marca 1939^[18].
2. Gwiazdką oznaczono żołnierza, który pełnił jednoczenie więcej niż jedną funkcję^[25].
3. Jerzy (Giorgi) Mamaładze ur. 25 grudnia 1898 roku na Kaukazie, w guberni bakińskiej, w rodzinie Tarasiego i Kamilli Niny z Szepffów, zamieszkały w Warszawie przy ul. Krasińskiego 66 m. 4. Monitor Polski z 1946 nr 28, s. 5