R-73

R-73 – radziecki/rosyjski kierowany pocisk rakietowy powietrze-powietrze, przeznaczony do zwalczania celów powietrznych na krótkich dystansach, w warunkach walki powietrznej, naprowadzany termicznie (na źródło promieniowania podczerwonego). Odpowiednik późnych wersji amerykańskiego AIM-9 Sidewinder. W nomenklaturze NATO pocisk nosi oznaczenie AA-11 Archer (z ang., łucznik).

R-73

Państwo	ZSRR
Producent	GosMKB „Wympieł”
Rodzaj	kierowany pocisk rakietowy powietrze-powietrze
Przeznaczenie	przeciwlotnicza krótkiego zasięgu
Data konstrukcji	1973
Lata produkcji	od 1985
Operacyjność	od 1985
Długość	2900 mm
Średnica	170 mm
Rozpiętość	510 mm
Masa	105 kg
Prędkość	2,5 Ma (3060 km/h)
Zasięg	30 km
Naprowadzanie	pasywne termiczne (IR)
Masa głowicy	7,4 kg
Typ głowicy	odłamkowo-burząca
Użytkownicy
Algieria, Azerbejdżan, Bangladesz, Bułgaria, Chiny, Kuba, Erytrea, Etiopia, Gruzja, Indie, Indonezja, Iran, Korea Północna, Malezja, Peru, Polska, Rosja, Serbia, Słowacja, Ukraina, Wenezuela, Wietnam W przeszłości: Czechosłowacja, Czechy, NRD, RFN, Rumunia, Węgry, ZSRR

Historia

Rysunki R-73

Opracowanie pocisku R-73 rozpoczęto w 1973 roku w zakładach GosMKB „Wympieł” (ГосМКБ «Вымпел»), w celu zastąpienia przestarzałego R-60. Oficjalnie R-73 wszedł do uzbrojenia w 1985 roku, jako wyposażenie samolotów myśliwskich nowej generacji MiG-29 i Su-27 oraz śmigłowców Mi-24, Mi-28 i Ka-50. Możliwe jest także wyposażenie w R-73 innych statków powietrznych, także tych bez zaawansowanych systemów kierowania ogniem.

Konstrukcja pocisku R-73

Pocisk R-73 przeznaczony jest do zwalczania celów powietrznych takich, jak samoloty i śmigłowce, ale także pocisków manewrujących. Należy on do pocisków typu wystrzel i zapomnij, co oznacza, że po odpaleniu sam naprowadza się na cel bez konieczności ingerencji w tor jego lotu przez zewnętrzne systemy naprowadzające.

Detektor podczerwieni pocisku jest chłodzony skroplonym gazem w celu zapobieżenia oślepieniu przez odbicia od powierzchni wody i lądu. Kąt przeszukiwania detektora wynosi 60°. Wybór celu może być realizowany poprzez celownik nahełmowy pilota, a skuteczny atak może być przeprowadzony na odległość od 300 metrów do 30 km.

R-73 dzięki sterowaniu gazodynamicznemu jest bardzo zwrotnym pociskiem, prawdopodobnie znacznie lepszym niż jego zachodni konkurent AIM-9 Sidewinder i uważa się, że stał się on impulsem do opracowania nowocześniejszych pocisków tej klasy takich jak AIM-132 ASRAAM, IRIS-T czy unowocześnionej wersji AIM-9X Sidewinder obecnie wprowadzanej na uzbrojenie samolotów amerykańskich.

W 1997 roku wprowadzono do uzbrojenia krajów WNP unowocześnioną, opracowaną 3 lata wcześniej wersję pocisku oznaczoną jako R-74EM (początkowo R-73M). R-74EM posiada większy zasięg i szerszy kąt przeszukiwania systemu naprowadzającego, oraz zmniejszoną podatność na środki przeciwdziałania namierzeniu przez pociski rakietowe takie jak flary.

R-73 stanowi wyposażenie samolotów MiG-29, Su-27 i Su-35, oraz nieco starszych maszyn MiG-21, MiG-23, Su-24 i Su-25, oraz śmigłowców bojowych Mi-24, Mi-28 i Ka-50.

Podczas inwazji rosyjskiej na Ukrainę, R-73 pod koniec 2023 roku zaadaptowano także jako improwizowane uzbrojenie ukraińskich samobieżnych zestawów przeciwlotniczych Osa-AKM^[1]. Montowane są na wyrzutni dwa takie pociski na lotniczych prowadnicach APU-73, wykorzystujące jedynie samonaprowadzanie termiczne, z zasięgiem rażenia celów do 12 km^[1]. R-73 zostały również zaadaptowane jako uzbrojenie bezzałogowych łodzi (dronów morskich) Magura V5, mogących przenosić dwa pociski – w czerwcu 2024 roku Ukraina zgłaszała zestrzelenie za ich pomocą śmigłowca Ka-29, a 31 grudnia 2024 roku potwierdzono nagraniem zestrzelenie śmigłowca rodziny Mi-8^[2][3].