Religia w Wiśle

Religia w Wiśle – Wisła jest jednym z największych ośrodków luterańskich w Polsce i jest jedynym miastem, w którym ludność tego wyznania stanowi większość^[1]. Oprócz luteran miasto zamieszkują katolicy, członkowie Kościołów ewangelikalnych, Świadkowie Jehowy i inni.

Kościół Ewangelicko-Augsburski (luterański)

Kościoły Ewangelicko-Augsburskie w Wiśle

Kościół Parafii Ewangelicko-Augsburskiej w Wiśle Czarnem

Kościół parafialny Parafii Ewangelicko-Augsburskiej w Wiśle

Kościół Parafii Ewangelicko-Augsburskiej w Wiśle Malince

Osobny artykuł: Protestantyzm na Śląsku Cieszyńskim.

Historia

Pierwszym ewangelikiem na Śląsku Cieszyńskim został Wacław III Adam Cieszyński. Protestantyzm w okresie reformacji przyjmowali w okresie reformacji przedstawiciele wszelkich warstw społecznych, w tym chłopi^[2]. Kontrreformacja dotknęła ludność luterańską w Wiśle w mniejszym stopniu niż na innych terenach. Na początku XIX wieku luterańska parafia w Wiśle liczyła ok. 3000 osób^[2], ok. 1865 r. – 4000. Według spisu ludności dokonanego w końcu XIX wieku w Wiśle żyło 3980 protestantów, 240 katolików i 41 Żydów^[3]. Obecnie wyznawcy Kościoła ewangelicko-augsburskiego w dalszym ciągu stanowią najliczniejszą wspólnotę wyznaniową w mieście, szacowaną na 6000^[4]-6500^[2] osób. Liczba ewangelików zmniejsza się z powodu migracji młodych osób do innych miast i przechodzenia części z nich do innych wyznań^[2].

• Parafie Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego:
  • Parafia Ewangelicko-Augsburska w Wiśle
  • Parafia Ewangelicko-Augsburska w Wiśle Czarnem
  • Parafia Ewangelicko-Augsburska w Wiśle Głębcach
  • Parafia Ewangelicko-Augsburska w Wiśle Jaworniku
  • Parafia Ewangelicko-Augsburska w Wiśle Malince
• Znani ewangelicy augsburscy pochodzący z Wisły:
  • pisarz i publicysta Jerzy Pilch^[2]
  • skoczek narciarski Adam Małysz^[2]

Kościół Katolicki

Kościoły katolickie w Wiśle

Rzymskokatolicki kościół parafialny pw. Świętego Pawła od Krzyża w Wiśle, w Nowej Osadzie

Plebania i rzymskokatolicki kościół parafialny Parafii Wniebowzięcia NMP

Zabytkowa wieża kościoła parafialnego rzymskokatolickiej parafii Znalezienia Krzyża Świętego w Wiśle, osiedle Głębce

Historia

Prawdopodobnie w roku 1444 niedaleko od miejsca obecnego kościoła parafialnego powstał pierwszy, drewniany kościółek wiślański – zapewne jako kaplica cmentarna (z taką datą na belce sufitowej – 1444). W trakcie rozwoju reformacji kościółek przejęła wspólnota protestancka i rozbudowała go^[4]. W czasie swej misji rekatolizacyjnej jezuita ks. Leopold Tempes w 1718 roku poświęcił jako katolicką miejscową kaplicę wzniesioną przez ewangelików, a w 1725 roku rozbudował ją. W 1785 roku stała się ona filią parafii w Ustroniu^[4].

W latach 1851–1865 wybudowano obecny, murowany kościół pw. Wniebowzięcia NMP. W parafii było wówczas zaledwie ok. 190 katolików – spośród ok. 4000 mieszkańców Wisły^[4]. Od 1651 roku miejscowość Wisła podlegała parafii w Goleszowie. W 1938 roku erygowano tu lokalię, a 28 maja 1957 roku parafię Wniebowzięcia NMP^[4]. W latach 80. XX wieku wyodrębniły się z niej dwie kolejne parafie: Znalezienia Krzyża Świętego w Wiśle–Głębcach (osiedle Głębce) oraz św. Pawła od Krzyża w Wiśle (osiedle Nowa Osada). Wspólnota katolicka liczy w Wiśle ok. 2400 wyznawców^[2].

• Metropolia krakowska, Diecezja bielsko-żywiecka:
  • Dekanat Wisła^[5]:
    • Parafia Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Wiśle^[6]. Najstarsza parafia katolicka w mieście, erygowana 28 maja 1957. W parafii – oprócz kościoła parafialnego – znajdują się kaplice: Dom Sióstr Elżbietanek na Parteczniku oraz Dom Formacyjny Ruchu Światło-Życie w Jaworniku. W kaplicach tych codziennie odprawia się msze^[4].
    • Parafia Znalezienia Krzyża Świętego w Wiśle–Głębcach^[7]. Parafia erygowana 29 kwietnia 1984 r. Kościół parafialny został wzniesiony w latach 1981–1983, a poświęcony 12 czerwca 1983 r. Do żelbetowej konstrukcji przylega zabytkowa wieża z XVII wieku, przeniesiona z Połomi w powiecie wodzisławskim, zbudowana tam w 1575 r. Na terenie parafii znajduje się również kościół filialny pw. Matki Bożej Częstochowskiej wraz z ośrodkiem prowadzonym przez Salezjanów^[8][9].
    • Parafia św. Pawła od Krzyża w Wiśle Nowej Osadzie^[10]. Najmłodsza parafia katolicka w mieście, erygowana 1 stycznia 1989, prowadzona przez ojców pasjonistów. W 2005 roku należało do niej ponad 300 osób (według danych z 2017 roku – 271)^[11].

Inne wspólnoty protestanckie

Zbory ewangelikalne zostały założone na początku XX wieku przez powracających emigrantów z Ameryki. W 2007 działały następujące wspólnoty:

• Kościół Zielonoświątkowy w RP – 200–300 wyznawców^[12]
• Zbór Stanowczych Chrześcijan w RP – ok. 200 wyznawców^[12]
• Stanowczy chrześcijanie (grupa niezarejestrowana) – ok. 100 wyznawców^[12]
• Kościół Adwentystów Dnia Siódmego – ok. 70 osób^[12]
• Kościół Chrześcijan Baptystów w RP – ok. 40 wyznawców^[12]
• Chrześcijański Kościół „Maranatha” w Wiśle – wspólnota zielonoświątkowa z główną siedzibą w Wiśle – 20–30 wyznawców^[12]
• Zbór Poselstwa Czasów Końca – 15–20 wyznawców^[12]
• Zbór Ewangelii Łaski (ruch Williama Branhama) – 6–8 osób^[12]
• Kościół Chrześcijan Dnia Sobotniego – kilka osób^[12]
• Kościół Wolnych Chrześcijan w RP – kilka osób^[12].

Zbory innych wspólnot protestanckich mają lokalny „wiślański” charakter nieco je odróżniający od innych zborów tych ugrupowań. Do roku 1998 działał tu zbór Kościoła Ewangelicko-Metodystycznego, w którym praktykowano chrzest dorosłych. W 1998 zbór został rozwiązany^[13]. W zborze Kościoła Zielonoświątkowego w niektórych sytuacjach do Wieczerzy Pańskiej dopuszczane są osoby „nieochrzczone”^[14]. Również zbór adwentystyczny ma nieco inny charakter, niż zbory KADS w innych częściach Polski^[13].

Świadkowie Jehowy

Sala Królestwa w Wiśle Malince

Historia

W 1929 roku przybył do Wisły Jan Gomola, który odtwarzał mieszkańcom wykłady biblijne nagrane na płytach gramofonowych. W 1939 roku w Wiśle było 140 głosicieli^[15] (ok. 13% spośród 1039 głosicieli w ówczesnej Polsce^[16]). W czasie niemieckiej okupacji wielu z nich zostało osadzonych w obozach koncentracyjnych. Najczęściej powodem ich aresztowania była odmowa pracy w jednostce zmilitaryzowanej Todt bądź służby w Wehrmachcie^[17]. Wiosną 1942 roku aresztowano 17 Świadków Jehowy z Wisły. W ciągu trzech miesięcy 15 z nich zmarło w obozie koncentracyjnym Auschwitz. Mimo tego w ciągu następnych sześciu miesięcy liczba głosicieli w Wiśle wzrosła dwukrotnie. Wkrótce doszło do kolejnych aresztowań. Ogółem represjom poddano 83 wiślańskich Świadków, zainteresowanych i ich dzieci. Większość wysłano do hitlerowskich obozów koncentracyjnych lub do przymusowej pracy w kopalniach czy też kamieniołomach na terenie Polski, Niemiec i Czech. Łącznie do obozów koncentracyjnych i do pracy niewolniczej zesłano 53 dorosłych wyznawców z Wisły; z tej liczby 38 straciło życie^[15], a tylko 13 powróciło^[16][18][19]. Niektóre dzieci Świadków Jehowy wywieziono wraz z matkami do obozów przejściowych na terenie Czech. Dziesięcioro dzieci Świadków Jehowy w wieku od 8 do 14 lat, w tym trzy dziewczynki i siedmiu chłopców odebrano rodzicom i umieszczono w obozie dla nieletnich w Łodzi^[20]. W roku 1945 wszystkie samodzielnie powróciły do domu^{[15][21][22][23][24]}. Po II wojnie światowej w Wiśle działały już 3 zbory. Zebrania odbywały się w małych grupkach, najczęściej nocami. Urząd Bezpieczeństwa aresztował wielu spośród nich, niektórych uwięziono na 5 lat^[15]. W połowie lat 60. XX wieku rozpoczęto tu organizowanie pierwszych w kraju tzw. konwencji leśnych. Po roku 1989 około 100 miejscowych głosicieli zostało pionierami^[15]. W 2004 roku skrótowo opisano działalność tutejszych wyznawców w „Strażnicy”.

Około 2002 roku w Wiśle działalność kaznodziejską prowadziło około 500 głosicieli^[2][12] w 4 zborach (Wisła-Centrum, Wisła-Głębce, Wisła-Malinka Dolna, Wisła-Malinka Górna), zgromadzających się w dwóch Salach Królestwa^[25].

Ekumenizm

Pomimo iż w Wiśle często są organizowane nabożeństwa ekumeniczne, mieszkańcy Wisły nie popierają ekumenicznych trendów. Według ewangelików i katolików ekumenizm został wymuszony przez zwierzchników kościołów, a jego ostatecznym celem miałaby być unifikacja kościołów. Przedstawiciele innych wspólnot twierdzą, że ekumenizm to problem ewangelików i katolików^[26]. Ekumenizm traktowany jest jako postawa wymuszona przez ducha czasów^[27].