Saduceusze

Saduceusze (hebr. צְדוּקִים Ṣĕdûqîm, gr. Σαδδουκαῖοι) – stronnictwo religijno-polityczne w Judei w starożytnym Izraelu zawiązane wokół kapłanów Świątyni Jerozolimskiej wywodzących się z rodu Sadoka, arcykapłana Świątyni mianowanego przez Salomona. Pojawiło się w II w. p.n.e.^[1].

Późnośredniowieczne lub wczesnonowożytne wyobrażenie saduceusza (ilustracja z Kroniki norymberskiej), 1493.

Możliwe, że nie nadali oni sobie tej nazwy sami, lecz że została ona nadana im przez innych z akcentem polemicznym^[2].

Podstawowe różnice pomiędzy saduceuszami a faryzeuszami.

Saduceusze[3]	Faryzeusze[4]
Grupa kapłańska i arystokratyczna. Stanowili większość w organach decyzyjnych.	Dzięki niższej pozycji w hierarchii społecznej mieli większy kontakt z ludem, który uznawał ich za autorytet duchowo-religijny. Byli liczniejsi od saduceuszy[5]. Mimo że nie stanowili większości w organach decyzyjnych, cieszyli się dość dużą władzą z uwagi na poparcie ludu.
Zwolennicy hellenizacji.	Przeciwnicy hellenizacji.
Uznawanie jedynie Tory. Odrzucenie prawa ustnego i proroków.	Uznawanie Tory na równi z prawem mówionym, tradycją i prorokami.
Niewiara w życie wieczne. Według saduceuszy dusza po śmierci odchodzi. Zaprzeczali karze lub nagrodzie w życiu po śmierci.	Wiara w nieśmiertelność duszy i życie pośmiertne, nagroda lub kara wyrażona jakością życia po śmierci.
Niewiara w istoty nadprzyrodzone (poza Bogiem) takie jak anioły lub demony.	Wiara w anioły i demony (saduceusze bowiem mówią, że nie ma zmartwychwstania, ani anioła, ani ducha, a faryzeusze uznają jedno i drugie. Dzieje apostolskie 23:8)[6]

Ostoją saduceuszy były zamożne warstwy społeczeństwa, sprzyjające asymilacji, najpierw w ramach kultury hellenistycznej, potem współpracy z Rzymem.

Byli reformatorskim odłamem ówczesnego judaizmu, dosłownie interpretowali księgi biblijne, odrzucali tradycję ustną. W przeciwieństwie do faryzeuszy odrzucali tendencje mistyczne, koncepcję zmartwychwstania oraz mesjanizmu. Byli także ich przeciwnikami politycznymi^[7].

Kapłani przedstawieni w Nowym Testamencie to właśnie przedstawiciele saduceuszy. Stronnictwo zniknęło po przegranym antyrzymskim powstaniu (66–70 n.e.), zburzeniu Świątyni przez Tytusa i rozproszeniu Żydów.