Sekunda

Sekunda, oznaczenie s, skrót sek. – jednostka czasu, jednostka podstawowa większości układów jednostek miar np. SI, MKS, CGS. Obecnie oznaczana s^[1], niegdyś sek.^[2]

Ten artykuł dotyczy jednostki czasu. Zobacz też: inne znaczenia tego słowa.

sekunda [s]

Układ	SI, CGS
Wymiar	${\displaystyle \mathrm {[s]} }$
Jednostka	czasu, okresu
Typowe symbole wielkości	t, T, τ
w jednostkach SI	podstawowa
w jednostkach CGS	podstawowa
Pochodzenie nazwy	łac. pars minuta secunda – druga mała część

Sekundy odmierzane przez wskazówkę zegarka (wskazówka sekundowa jest rozmyta)

Jest to czas równy 9 192 631 770 okresom promieniowania odpowiadającego przejściu między dwoma poziomami F = 3 i F = 4 struktury nadsubtelnej stanu podstawowego^[2] S_1/2 atomu cezu ¹³³Cs (powyższa definicja odnosi się do atomu cezu w spoczynku w temperaturze 0 K)^[3]. Definicja ta, obowiązująca od 1967 r., została ustalona przez XIII Generalną Konferencję Miar. Poprzednio sekundę definiowano jako:

• 1/31 556 925,9747 część roku zwrotnikowego 1900^[4][5] (XI Generalna Konferencja Miar z 1960 r.);
• 1/86400 część doby (do 1960 r.)^[6][7].

Termin sekunda pochodzi od łacińskiego wyrażenia pars minuta secunda – druga mała część.

Sterowany wahadłem wychwyt zegara, tykający co sekundę

Określenie sekunda jest stosowane także jako miara kąta i interwał muzyczny. W zapisie czasem oznaczana jest znakiem bis (U+2033).

Nowa definicja

Podczas 26. Generalnej Konferencji Miar^[8] przyjęta została nowa definicja sekundy. Sekunda, oznaczenie s, jest to jednostka czasu w SI. Jest ona zdefiniowana poprzez przyjęcie ustalonej wartości liczbowej częstotliwości drgań cezu^[5] ∆ν_Cs, to jest częstotliwości nadsubtelnego przejścia w atomach cezu 133 w niezaburzonym stanie podstawowym, wynoszącej 9 192 631 770, wyrażonej w jednostce Hz, która jest równa s^-1[9].

Przedrostki SI

Wielokrotności i podwielokrotności sekundy (wyróżniono najczęściej używane):

Wielokrotności				Podwielokrotności
Mnożnik	Nazwa	Symbol		Mnożnik	Nazwa	Symbol
100	sekunda	s
101	dekasekunda	das		10–1	decysekunda	ds
102	hektosekunda	hs		10–2	centysekunda	cs
103	kilosekunda	ks		10–3	milisekunda	ms
106	megasekunda	Ms		10–6	mikrosekunda	µs
109	gigasekunda	Gs		10–9	nanosekunda	ns
1012	terasekunda	Ts		10–12	pikosekunda	ps
1015	petasekunda	Ps		10–15	femtosekunda	fs
1018	eksasekunda	Es		10–18	attosekunda	as
1021	zettasekunda	Zs		10–21	zeptosekunda	zs
1024	jottasekunda	Ys		10–24	joktosekunda	ys

W praktyce używa się tylko niektórych podwielokrotności jednostki, ponieważ wielokrotności jako mało naturalne zastępowane są innymi, choć nienależącymi do układu SI, ale za to łatwiejszymi do wyobrażenia, takimi jak minuta, godzina, doba, tydzień, miesiąc, rok itd. Jedna z wielokrotności SI – gigasekunda – mogłaby prowadzić do nieporozumień, ponieważ jej skrót jest identyczny z jednostką indukcji magnetycznej Gs układu CGS (podobnie: ps jako pikosekunda lub parsek).

Wielokrotności sekundy

• 1 dekasekunda to 10 sekund.
• 1 hektosekunda to 1 minuta i 40 sekund.
• 1 kilosekunda to 16 minut i 40 sekund.
• 3,6 kilosekund to 1 godzina.
• 10 kilosekund to ok. 2 godziny i 50 minut.
• 100 kilosekund to ok. 1 dzień i 4 godziny.
• 1 megasekunda to ok. 11 dni i 14 godzin.
• 10 megasekund to ok. 3 miesiące i 26 dni.
• 100 megasekund to ok. 3 lata i 2 miesiące.
• 1 gigasekunda to ok. 31 lat i 8 miesięcy.
• 10 gigasekund to ok. 3 wieki.
• 100 gigasekund to ok. 3 tysiąclecia.
• 1 terasekunda to ok. 31 tysiącleci.
• 1 petasekunda to ok. 31 688 tysiącleci.
• 1 eksasekunda to ok. 31 688 087 tysiącleci.
• 1 zettasekunda to ok. 31 688 087 814 tysiącleci.
• 1 jottasekunda to ok. 31 688 087 814 029 tysiącleci.^[10]

Zobacz też

Zobacz kolekcję cytatów na temat sekundy w Wikicytatach

Zobacz hasło sekunda w Wikisłowniku

• sekunda przestępna
• reguła pięciu sekund
• tercja
• kwarta

Przypisy

1. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 5 czerwca 2020 r. w sprawie legalnych jednostek miar (Dz.U. z 2020 r. poz. 1024).
2. Mirosław Szymczak (red.), Słownik ortograficzny języka polskiego PWN wraz z zasadami pisowni i interpunkcji, Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN, 1996. ISBN 83-01-11882-2, s. 721
3. Oficjalna definicja BIPM
4. sekunda, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2021-09-28].
5. Jan Flis: Szkolny słownik geograficzny. Wyd. 3. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1985, s. 25. ISBN 83-02-00870-2. OCLC 37645138.
6. BIPM - second. www.bipm.org. [dostęp 2018-02-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-03-25)].
7. Base unit definitions: Second. physics.nist.gov. [dostęp 2018-02-22].
8. BIPM: Rezolucja 26. Generalnej Konferencji Miar. www.bipm.org. [dostęp 2019-01-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-11-19)].
9. Główny Urząd Miar: Streszczenie broszury SI. www.gum.gov.pl. [dostęp 2019-01-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-01-13)].
10. Perełki oprogramowania WNT, W-wa 1992, 2001,2008, ISBN 978-83-204-3337-1 (tytuł oryginału Programming Pearls (2nd Edition), ISBN 0-201-65788-0)

Linki zewnętrzne

• Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 5 czerwca 2020 r. w sprawie legalnych jednostek miar (Dz.U. z 2020 r. poz. 1024).
• John Kitching, Who decides how long a second is?, kanał TED-Ed na YouTube, 19 stycznia 2021 [dostęp 2024-08-22].

Kontrola autorytatywna (jednostka podstawowa układu SI):

• GND: 1188905376

Encyklopedie internetowe:

• Britannica: topic/SI-second
• Treccani: secondo
• БРЭ: 3546123
• Nacionālā enciklopēdija: 147598
• SNL: sekund
• DSDE: sekund