Najlepsze pytania
Chronologia
Czat
Perspektywa

Serbski Kościół Prawosławny

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Serbski Kościół Prawosławnymap
Remove ads

Serbski Kościół Prawosławny (serb. Српска православна црква), także Patriarchat Serbski – jeden z kanonicznych Kościołów prawosławnych, obejmujący swoją jurysdykcją parafie prawosławne na terenie Serbii. W dyptychu lokalnych autokefalicznych cerkwi prawosławnych wymieniany na miejscu 6. według dyptychu greckiego, a na miejscu 7. według dyptychu rosyjskiego. Spowodowane jest to różnymi terminami uznania autokefalii przez Konstantynopol i Moskwę.

Szybkie fakty Państwo, Siedziba ...

Od 18 lutego 2021 zwierzchnikiem Serbskiego Kościoła Prawosławnego jest patriarcha Porfiriusz, któremu przysługuje tytuł: Jego Świątobliwość arcybiskup Peci, metropolita belgradzko-karłowicki, patriarcha serbski.

Remove ads

Historia

Podsumowanie
Perspektywa

Początki

Thumb
Święty Sawa

Według kościelnej tradycji pierwszymi misjonarzami chrześcijańskimi na Bałkanach byli apostoł Andrzej i św. Paweł oraz jego uczeń Tytus[1]. Ostateczne umocnienie obecności chrześcijaństwa na tym obszarze miało miejsce po misji Cyryla i Metodego oraz wskutek działalności misjonarzy z Bizancjum[1]. Po oficjalnym chrzcie Serbów, jaki miał miejsce za panowania Mutimira (w 879 lub 880), na zamieszkiwanym przez nich terytorium powstały pierwsze eparchie Patriarchatu Konstantynopolitańskiego[2]. Po podbojach Symeona I Wielkiego struktury te stały się częścią Bułgarskiego Kościoła Prawosławnego[1]. Z kolei po klęsce Bułgarów w wojnach z Bizancjum za czasów cesarza Bazylego Bułgarobójcy ponownie włączono je do Patriarchatu Konstantynopolitańskiego[1]. Językiem liturgicznym Kościoła na terytorium serbskim był cerkiewnosłowiański[3].

Uzyskanie autokefalii

Decydujące znaczenie dla historii Kościoła miało panowanie dynastii Nemaniczów. Pierwszy z dynastii Stefan Nemania wspierał rozwój Kościoła wschodniego na rządzonym przez siebie terytorium[4]. Jego następca, Stefan Pierwszy Koronowany, w 1219 uzyskał zgodę (potwierdzoną w 1229) Patriarchatu Konstantynopolitańskiego na powstanie autokefalicznego Serbskiego Kościoła Prawosławnego kierowanego przez arcybiskupów. Pierwszym zwierzchnikiem Cerkwi serbskiej został młodszy brat Stefana, Sawa[5]. Kierował on Kościołem serbskim przez czternaście lat[5], przyczyniając się do utrwalenia tradycji ścisłej współpracy świeckich i kościelnych władz Serbii[6]. Pierwszą siedzibą arcybiskupów był monaster Žiča[7]. Po swojej śmierci Sawa stał się najbardziej czczonym w Serbii świętym[8].

W 1346, po przyjęciu przez Stefana Urosza IV Duszana tytułu cara, Kościół serbski stał się patriarchatem[9]. Decyzję tę ogłoszono na soborze w Skopju w obecności delegatów monasterów Athosu, zwierzchników Bułgarskiego Kościoła Prawosławnego i Arcybiskupstwa Ochrydzkiego, bez porozumienia z patriarchą Konstantynopola. Stąd patriarcha Kalikst w 1352 uznał Serbski Kościół Prawosławny za niekanoniczny i zmienił tę decyzję w roku następnym, po rozmowach z reprezentantami nowego patriarchatu[10].

Pod panowaniem tureckim

Po opanowaniu ziem serbskich przez Turków Patriarchat Serbski został nieoficjalnie zlikwidowany, następnie w 1557 zalegalizowany ponownie[9]. Część monasterów i cerkwi Kościoła została zamknięta, zaadaptowana na meczety lub zniszczona, prawosławni Serbowie byli represjami nakłaniani do przyjęcia islamu[11][12]. W 1594 pod Belgradem władze tureckie spaliły relikwie św. Sawy[11]. Duchowni prawosławni byli zaangażowani w serbski ruch narodowowyzwoleńczy, stąd w 1776 Patriarchat Serbski został ponownie zlikwidowany i podporządkowany Patriarchatowi Konstantynopolitańskiemu. Biskupi serbscy zostali usunięci z katedr i zastąpieni duchownymi greckimi. Język koine został również wprowadzony na stałe do praktyki liturgicznej[9].

Z powodu różnej sytuacji politycznej ziem zamieszkiwanych przez Serbów, na terytorium Patriarchatu Serbskiego w XVIII i XIX wieku obok podległych Patriarchatowi Konstantynopolitańskiemu terenów, powstały także: autonomiczne Metropolia Czarnogórska (w Czarnogórze), Metropolia Karłowicka (zrzeszająca prawosławnych Serbów w Austrii, a następnie Austro-Węgrzech) oraz półautonomiczne struktury na ziemiach macedońskich i chorwackich[12]. Metropolia belgradzka posiadała od 1831 status autonomiczny i ponownie była zarządzana przez duchownych narodowości serbskiej[13].

W niezależnej Serbii i w Jugosławii

W 1878, w związku z odzyskaniem niepodległości przez Serbię, patriarcha konstantynopolitański Joachim III nadał autokefalię Serbskiemu Kościołowi Prawosławnemu w granicach Serbii (metropolii belgradzkiej), bez włączenia do niego serbskich eparchii w Austro-Węgrzech, gdzie nadal działała Metropolia Karłowicka, i w Czarnogórze. Patriarchat Serbski dzielił się wówczas na 21 eparchii oraz prowadził struktury zamiejscowe w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie[14]. Do zjednoczenia serbskich administratur doszło po powstaniu Królestwa Serbów, Chorwatów i Słoweńców. 30 sierpnia 1920 w Sremskich Karlovcach ogłoszono odnowienie Patriarchatu w nowych granicach. Patriarchą serbskim został Dymitr (Pavlović), dotąd metropolita belgradzki[15], który przyjął tytuł arcybiskupa Peci, metropolity belgradzko-karłowackiego, patriarchy Serbii[16].

II wojna światowa. Funkcjonowanie Kościoła w Jugosławii i po jej upadku

Thumb
Mikołaj (Velimirović)

Po powstaniu w 1941 Niezależnego Państwa Chorwackiego prawosławni Serbowie stali się ofiarami gwałtownych represji ze strony chorwackich nacjonalistów. Kilku hierarchów Serbskiego Kościoła Prawosławnego (metropolita Dabaru i Bośni Piotr, metropolita Zagrzebia Dosyteusz, biskup banjalucki Platon, biskup górnokarłowicki Sawa) zostało zamordowanych[15]. Władze chorwackie zainicjowały powstanie rozłamowego Chorwackiego Kościoła Prawosławnego, który działał do upadku Niezależnego Państwa Chorwackiego w 1945[17].

W socjalistycznej Jugosławii państwo i Kościół zostały oddzielone, zaś rola Patriarchatu Serbskiego w życiu społecznym gwałtownie spadła. Władze Jugosławii wymusiły powstanie autokefalicznego Kościoła prawosławnego w Macedonii, którego kanoniczności nie uznał Serbski Kościół Prawosławny. Nigdy nie podjęły jednak próby całkowitej likwidacji Kościoła prawosławnego w kraju[16] (prawosławni stanowili najliczniejszą grupę wyznaniową w wielowyznaniowej Jugosławii[15]). W pierwszych latach istnienia socjalistycznej Jugosławii Serbski Kościół Prawosławny cieszył się znaczną niezależnością. Do lat 70. wysokie urzędy w hierarchii cerkiewnej mogli piastować duchowni niebędący zwolennikami władz, jednak ich publiczne wystąpienia były ograniczane zarówno przez władze, jak i przez Synod Kościoła[18].

Od lat 80. XX wieku Serbski Kościół Prawosławny mógł prowadzić działalność duszpasterską w sposób nieskrępowany i ponownie silnie zaangażował się w życie publiczne, propagując m.in. idee serbskiego nacjonalizmu (świętosawie)[19]. Był to wynik sojuszu między Cerkwią a tymi działaczami partyjnymi i państwowymi, którzy skłaniali się ku odrzuceniu jugoslawizmu na rzecz nacjonalizmu serbskiego, a zatem – zastąpienia komunizmu ideologią narodową opartą na prawosławiu[18]. W teologii serbskiej dominującą pozycję przejęli zwolennicy i kontynuatorzy myśli biskupa Mikołaja (Velimirovicia) oraz mnicha Justyna (Popovicia), głoszący zdecydowaną krytykę materializmu, zachodnioeuropejskiego humanizmu, islamu i ruchu ekumenicznego, przedstawiający Kościół prawosławny jako nieodłączną część serbskiej tożsamości narodowej i zarazem moralny drogowskaz dla wszystkich Serbów[20]. Pogląd ten dominował w myśli Kościoła w okresie wojen bałkańskich[21].

W okresie wojen bałkańskich (zwłaszcza wojny w Kosowie) Kościół poniósł znaczne straty materialne, tracąc szereg zniszczonych świątyń i klasztorów[22].

Remove ads

Patriarcha Serbii

Osobny artykuł: Patriarcha Serbii.

Struktura administracyjna

Podsumowanie
Perspektywa
Thumb
Mapa podziału administracyjnego Serbskiego Kościoła Prawosławnego
Thumb
Patriarcha serbski Porfiriusz
Thumb
Katedra w Kotorze z flagą Serbskiego Kościoła Prawosławnego

Serbski Kościół Prawosławny obejmuje terytorium Serbii (z Kosowem), Czarnogóry, Chorwacji, Słowenii, Macedonii Północnej oraz Bośni i Hercegowiny[22]. Posiada również parafie w Stanach Zjednoczonych, Kanadzie, Francji, Niemczech, RPA, Austrii, Belgii, Australii, Wielkiej Brytanii, Szwecji, Nowej Zelandii, Szwajcarii, we Włoszech, na Węgrzech[23], w Rumunii[24]. Dzieli się na następujące eparchie[25]:

Na terytorium Macedonii Północnej działa Arcybiskupstwo Ochrydzkie – autonomiczny Kościół podlegający Patriarchatowi Serbskiemu; jego zwierzchnikiem jest metropolita Jan (Wraniszkowski).

Serbski Kościół Prawosławny liczył w 2007 r. 3500 parafii obsługiwanych przez 1900 kapłanów. W 204 monasterach przebywało 230 mnichów i tysiąc mniszek[22].

Remove ads

Przypisy

Linki zewnętrzne

Loading related searches...

Wikiwand - on

Seamless Wikipedia browsing. On steroids.

Remove ads
Remove ads