Stary cmentarz ewangelicki w Warszawie

Stary cmentarz ewangelicki w Warszawie – istniejący od XVII w. do końca XVIII w. cmentarz innowierców. Pierwsza wzmianka o cmentarzu pochodzi z lat 1624–1625, kiedy to Warszawę nawiedziła ogromna epidemia, a teren za Arsenałem stał się cmentarzem epidemicznym.

Stary cmentarz ewangelicki w Warszawie

Dawna kaplica cmentarna kalwinów, obecnie Warszawska Opera Kameralna
Państwo	Polska
Miejscowość	Warszawa
Adres	ul. Długa/Al. Solidarności/Karmelicka
Typ cmentarza	epidemiczny, następnie wyznaniowy
Wyznanie	innowiercy wiary katolickiej, następnie wyznawcy protestantyzmu
Powierzchnia cmentarza	2065,8 m² - dokument Jana Kazimierza z 10 czerwca 1652 r.; 3100 m² - 14 lipca 1736 r.; 7237,2 m² - 1792 r.
Data otwarcia	1624/25 r.
Data ostatniego pochówku	1792 r.
Data likwidacji	ostatni nagrobek usunięty w 1955 r.
Położenie na mapie Warszawy Stary cmentarz ewangelicki w Warszawie
Położenie na mapie Polski Stary cmentarz ewangelicki w Warszawie
Położenie na mapie województwa mazowieckiego Stary cmentarz ewangelicki w Warszawie
52,243722°N 20,996417°E
Strona internetowa

Opis

Cmentarz znajdował się między dawną ul. Leszno (obecnie al. „Solidarności”), Mylną (obecnie nie istnieje, równoległa do Leszna i prostopadła do ul. Karmelickiej) a Karmelicką, poza linią okopów i poza jurydyką Leszno.

Na początku lat 80. XVIII w. luteranie wyrugowali kalwinów z zarządu cmentarzem, co stało się przyczyną długiego sporu, trwającego nawet po zamknięciu nekropolii. Swary o podział i prawo użytkowania gruntu pocmentarnego trwały praktycznie aż do 1807 r. i otarły się nawet o króla pruskiego. Wreszcie 10 sierpnia 1807 r. Trybunał Rewizyjny w Berlinie przydzielił luteranom 2/3, a kalwinom 1/3 terenu.

W XIX wieku szczątki pochowanych tam osób przeniesiono na cmentarz ewangelicko-augsburski i ewangelicko-reformowany przy ul. Młynarskiej.

Do 1955 r. zachował się nagrobek z 1771 r. Jerzego Henryka Bützau, hajduka Stanisława Augusta Poniatowskiego, który został zabity podczas porwania króla przez konfederatów barskich.

Pozostałościami cmentarza jest budynek Warszawskiej Opery Kameralnej. Do dzisiejszych czasów nie zachował się budynek Szpitala Ewangelickiego.

Galeria

• Fotografie autorstwa Adama Münchheimera nieistniejących już grobów („Biesiada Literacka” 1899 nr 43)
• 
  Pomnik hrabiny Branickiej
• 
  Grobowiec Dawida Marxa
• 
  Pomnik Jerzego Butzau

Bibliografia

• E. Diehl, Wiadomości historyczne o cmentarzu Ewangelicko-Reformowanym w Warszawie, Warszawa 1893 [reprint 1992 r.].
• M. Gajewski, Urządzenia komunalne Warszawy. Zarys historyczny, seria: Biblioteka Syrenki, Warszawa 1979.
• A. Wejnert, Starożytności Warszawy. Dzieło zbiorowo-zeszytowe: T. 3, Warszawa 1854 [reprint 1980 r.].
• W. Wójcicki, Cmentarz Powązkowski pod Warszawą. T. 3, Warszawa 1855 [reprint].