Strucla

Strucla – wyrób ciastkarski^[1]; rodzaj pieczywa cukierniczego nietrwałego^[2], w postaci podłużnej słodkiej bułki drożdżowej z nadzieniem^[3][4][5].

Strucla zaplatana, posypana makiem

Pokrojona strucla z masą makową z bakaliami

Dresdner Christstollen

Holenderska strucla kerststol (widoczne suszone owoce oraz masa marcepanowa)

Strucle na miniaturze w Pontyfikale Erazma Ciołka (ok. 1506–1518)

Strucle często wypiekane są z ciasta zwiniętego w rulon, jak rolada^[6]. Spotyka się je również w formie zaplecionej, podobnie do chałki^[7] w warkocz^[8] (co ma odwoływać się do Dzieciątka Jezus zawiniętego w pieluszki^[9]).

Nazewnictwo i etymologia

Strucla dawniej nazywana „struclem”^[10] – obecnie ta forma jest uznawana za niepoprawną^[11]. Regionalnie bywa nazywana też „strudlem”^[12], co wg Wielkiego słownika języka polskiego PAN jest mylnym zastosowaniem tego słowa^[3][11]. Według Wielkiego słownika języka polskiego PAN nazwy „strucla” i „strucel” wywodzą się z niem. Strutzel^[4][3]. Encyklopedia staropolska Glogera (1900–1903) wskazywała na słowo Strietzel^[8], słownik etymologiczny Brücknera (1927) wskazywał na Strutzel oraz Stritzel (sic!)^[10].

Kuchnia niemiecka

W tradycyjnej kuchni niemieckiej na Święta Bożego Narodzenia przygotowywana jest charakterystyczna strucla z bakaliami pod nazwą Stollen(inne języki). Niektórzy przyjmują, że już w 1329 Stollen został przygotowany na konkurs cukierniczy^[13]. Strucla dała nazwę najstarszemu jarmarkowi bożonarodzeniowemu w Niemczech – drezdeńskiemu Striezelmarktowi(inne języki) (przywilej jego organizacji wydano w 1434)^[9]. To popularne – zwyczajowo przygotowywane ręcznie na jarmark – ciasto, występuje pod nazwą Dresdner Stollen, Dresdner Christstollen a także Dresdner Weihnachtsstollen i jest produktem o zastrzeżonym przez Komisję Europejską chronionym oznaczeniu geograficznym (ChOG)^[13].

Kuchnia polska

W kuchni polskiej strucle nadziewa się owocami (np. jabłkami^[12]) lub ich przetworami (marmoladą^[12][14], powidłami^[3][15] a nawet rodzynkami z cykatą^[16])^[1], masami makowymi^{[3][15][1][17][6]}, orzechowymi^[1][18][19], kokosowymi^[1], migdałowymi^[15], twarogowymi^[3][1][12] itp. Z wierzchu mogą być lukrowane^[6][7], oblewane roztopioną czekoladą^[20], posypane cykatą^[20], orzechami^[20], makiem^[21], czarnuszką^[21] lub zwieńczone kruszonką^[20]. W dawnej literaturze spotyka się przepisy na strucle postne^[17] – przygotowywane bez użycia jaj i masła, w których mleko zwyczajne zastąpione jest mlekiem migdałowym^[21].

Wersja zawijana z masą makową jest ciastem świątecznym zarówno w okresie bożononarodzeniowym, jak i wielkanocnym. Jedne z najstarszych krajowych przedstawień strucli odnaleźć można na miniaturze w XVI-wiecznym pontyfikale Erazma Ciołka^[8]. Strucle wspomina również Władysław Reymont w „Chłopach”^[12][22]:

(…) wszędzie na gwałt pieczono chleby i one strucle świąteczne, oprawiano śledzie, wiercono w niepolewanych donicach mak do klusek. (…) A Jagna z zakasanymi po ramiona rękawami miesiła w dzieży ciasto i przy matczynej pomocy piekła strucle tak długachne, że widziały się jako te lechy^[a] w sadzie, na których pietruszkę zasiewają (…)

Na liście produktów tradycyjnych znajdują się strucle:

• „choszczeńska strucla z makiem” (woj. zachodniopomorskie) zwijana w rulon, z masą makową i bakaliami^[23],
• „strucla makowa brzozowska” (woj. podkarpackie) zwijana w rulon, z masą makową i bakaliami^[24],
• „kościelecka strucla makowa” (woj. małopolskie) zwijana w rulon, z nadzieniem makowym^[25],
• „strudel^[b] (strucla)” (woj. lubuskie) zwijana w rulon, nadziewana makiem lub serem z cynamonem bądź marmoladą albo jabłkami^[12].

Zobacz też

Zobacz w Wikiźródłach „Placek i strucla” w zbiorze Bajki wielkanocne Juliana Ejsmonda

Zobacz hasło strucla w Wikisłowniku

• kerststol (strucla holenderska)
• strucla turecka (żulik)
• rolada biszkoptowa
• strudel

Uwagi

1. lecha oznacza szeroki zagon
2. zob. wyżej Nazewnictwo i etymologia