Asz-Szazili Ben Dżadid

Asz-Szazili Ben Dżadid, Szadli Ben Dżedid, Chadli Bendjedid (arab. ‏الشاذلي بن جديد‎, Aš-Šāḏilī Bin Ǧadīd; ur. 14 kwietnia 1929 w Busaldży, zm. 6 października 2012 w Algierze^[1]) – algierski polityk, od 9 lutego 1979 do 11 stycznia 1992 prezydent Algierii, sekretarz generalny i członek Biura Politycznego Frontu Wyzwolenia Narodowego (FLN)^[2].

Asz-Szazili Ben Dżadid

Asz-Szazili Ben Dżadid, 1979
Data i miejsce urodzenia	14 kwietnia 1929 Busaldża
Data i miejsce śmierci	6 października 2012 Algier
Prezydent Algierii
Okres	od 9 lutego 1979 do 11 stycznia 1992
Przynależność polityczna	Front Wyzwolenia Narodowego
Poprzednik	Rabah Bitat
Następca	Mohamed Boudiaf
Odznaczenia

Pochodził z rodziny chłopskiej^[3]. Ukończył szkołę średnią w Annabie. W czasie wojny algierskiej zdezerterował z armii francuskiej w stopniu podoficera i nawiązał czynną współpracę z algierską partyzantką^[2]. Od 1954 był działaczem Frontu Wyzwolenia Narodowego oraz dowódcą batalionu Narodowej Armii Wyzwoleńczej. W latach 1956–1961 dowodził sektorem wojskowym na wschodzie kraju, był m.in. zastępcą dowódcy i dowódcą strefy wojskowej Konstantyny. W latach 1961–1962 był członkiem dowództwa operacyjnego sztabu generalnego Armii Wyzwolenia Narodowego w strefie północnej, w latach 1962 – 1963 dowódcą V okręgu wojskowego Konstantyny w stopniu majora, a w latach 1964 – 1978 dowódcą II okręgu wojskowego Oranu. W 1965 wszedł w skład Rady Rewolucyjnej. W 1969 nadano mu stopień pułkownika, w grudniu 1978 – po śmierci Huariego Bumediena, został mianowany ministrem obrony^[2].

Po śmierci Bumediena, rozpoczęła się walka o władzę pomiędzy cywilnym i popierającym wolny rynek kandydatem Abd al-Azizem Butefliką a wojskowym Muhammadem Jahjawim, opowiadającym się za wzmocnieniem socjalistycznego kursu. Brak wyraźnej przewagi między jednym z kandydatów, spowodował, że wojsko skłoniło się w stronę Ben Dżadida któremu zaproponowano objęcie tymczasowych rządów. Na IV zjeździe FLN w styczniu 1979 wybrano go sekretarzem generalnym i członkiem Biura Politycznego partii. 7 lutego 1979 w wyborach bezpośrednich został wybrany prezydentem Algierii uzyskując 94,23% głosów poparcia. Po zapewnieniu sobie obu stanowisk doprowadził do usunięcia z kierownictwa partii dotychczasowych rywali: Buteflikę i Jahjawiego a rządy oparł na rodzinie i wojsku^[3].

Przeprowadził rozluźnienie w sferze polityczno-ekonomicznej - zniósł wizy wyjazdowe, ograniczył wpływy służb specjalnych oraz uwolnił więźniów politycznych, w tym Ahmada Ben Bellę^[3]. W sferze gospodarczej prowadził prywatyzację i liberalizację ekonomii^[3]. Zmiany nie zatrzymały kurczenia się gospodarki co spowodowało wprowadzenie polityki oszczędności. Polityka ta była w społeczeństwie mało popularna. W 1980 roku odrodziły się wpływy opozycji co związane było z protestami studentów berberyjskich. Domagali się oni poszanowania ich kultury i zaprzestania polityki arabizacji. Protesty zintensyfikowały się na wiosnę 1981 roku^[3]. Kolejną grupą niezadowoloną (początkowo rząd był im przychylny ze względu na sprzeciw islamistów wobec marksizmu który był podporą wielu opozycyjnych ruchów) z sytuacji w kraju byli islamiści wywodzący się z Bractwa Muzułmańskiego. Członkowie tego radykalnego stowarzyszenia przybyli do Algierii w 1971 roku z sąsiedniego Egiptu gdzie zostali zwolnieni z tamtejszych więzień. Radykalizacji islamistów i ich dążeniem do utworzenia państwa islamskiego towarzyszyły pierwsze akcje terrorystyczne, które miały być furtką do rewolucji islamskiej. Za akty terroru odpowiedzialna była założona w 1982 roku paramilitarna organizacja Islamski Ruch Algierii. Ruch ten został osłabiony aresztowaniami, pod koniec 1982 roku aż w końcu został w zupełności rozbity w lutym 1987, Rząd pod presją islamistów zliberalizował przepisy dotyczący budowy meczetów i tworzenia islamskich szkół wyższych^[3].

W 1985 Ben Dżadid został ponownie wybrany na stanowisko prezydenta kraju. W październiku 1988 roku odbyły się poważne protesty społeczne które przerodziły się w antyrządowe zamieszki. Zamieszanie wykorzystali islamiści. W roku 1989 zainicjował proces demokratyzacji kraju (wprowadził system wielopartyjny)^[3]. Po pierwszej turze wyborów parlamentarnych w grudniu 1991, w której zwyciężył Islamski Front Ocalenia, został zmuszony do ustąpienia ze stanowiska prezydenta^[2].

W maju 1985 przywódca Kuby Fidel Castro przyznał mu Order José Martí, najwyższe kubańskie odznaczenie^[4].