Szembekowie herbu własnego

Szembekowie – polski ród mieszczański i szlachecki herbu własnego pochodzenia niemieckiego^[1].

Protoplastą rodu był Bartłomiej, który przybył do Lwowa ze Standell w Brandenburgii, a w 1544 roku przyjął prawo miejskie w Krakowie^[1]. Pierwsze pokolenia Szembeków zajmowały się handlem, bankierstwem i górnictwem, prowadząc interesy na terenie Rzeczypospolitej. Prawnuk protopolasty rodu Franciszek Szembek został pierwszym w rodzie senatorem^[2]. Późniejsi przedstawiciele rodu wstydzili się mieszczańskiego pochodzenia i pomijali je w genealogiach rodowych^[3].

W ciągu XVII i XVIII wieku Szembekowie weszli do grona magnaterii Rzeczypospolitej, przede wszystkim dzięki karierom członków rodu w hierarchii Kościoła katolickiego^[4]. Z rodu Szembeków pochodziło: dwóch prymasów, sześciu biskupów, jeden kanclerz wielki koronny, jeden sekretarz wielki koronny, dwóch wojewodów, sześciu kasztelanów oraz pięciu generałów^[4]. Głównym twórcą potęgi rodu był Jan Szembek kanclerz wielki koronny, kierujący polityką państwa w czasach Augusta II^[4]. W 1816 roku Józef Ignacy Szembek uzyskał pruski tytuł hrabiowski^[5].

Przedstawiciele rodu:

• Franciszek Szembek (zm. 1693) – starosta krakowski
• Stanisław Szembek (1650–1721) – arcybiskup gnieźnieński i prymas Polski (1706–1721)
• Jan Szembek (?–1731) – podkanclerzy koronny, kanclerz wielki koronny, marszałek Sejmu I Rzeczypospolitej.
• Józef Szembek (?–1765) – chorąży ostrzeszowski
• Krzysztof Antoni Szembek (1667–1748) – biskup inflancki (od 1711), biskup poznański (1717–1719), kujawski (1719–1739), arcybiskup gnieźnieński i prymas Polski i Litwy (1739–1748).
• Krzysztof Andrzej Jan Szembek (1680–1740) – biskup chełmski (1713–1719), przemyski (1719–1724) oraz warmiński (1724–1740). 8 września 1717 r. dokonał koronacji obrazu MB Częstochowskiej na Jasnej Górze
• Paula Szembek (1737–1798) – matka trzech wybitnych synów: Feliks Łubieński, Antoni Protazy Potocki, oraz Michał Kleofas Ogiński
• Józef Ignacy Szembek (1740–1835) – cześnik ostrzeszowski, starosta ostrzeszowski, odznaczony Orderem Orła Białego (1792 r.), ojciec Piotra Szembeka
• Piotr Szembek (1788–1866) – generał dywizji wojsk polskich w 1831. W powstaniu listopadowym (1830–1831) gubernator Warszawy, członek Rady Wojennej. Wsławił się obroną Grochowa.
• Aleksander Szembek (1815–1884) – syn gen. Piotra Szembeka
• Piotr Szembek syn Aleksandra (1843–1896) – poseł do parlamentu niemieckiego

• Jan Szembek (1881–1945) – polski dyplomata, poseł RP w Budapeszcie (1919), poseł w Brukseli (1925–1927), poseł w Bukareszcie (1927–1932), wiceminister spraw zagranicznych (1932–1939).
• Jadwiga Szembek (1883–1939) – etnografka, archeolog, poetka, malarka. Zginęła dobrowolnie stając przy mężu (Leon Józef Szeptycki) przed plutonem egzekucyjnym we wrześniu 1939 r. w Przyłbicach.