T-80

T-80 – radziecki/rosyjski czołg podstawowy trzeciej generacji.

Ten artykuł dotyczy współczesnego czołgu podstawowego. Zobacz też: artykuł o pierwszym sowieckim wozie noszącym oznaczenie T-80.

T-80

T-80B Wojskowo-Historyczne Muzeum Artylerii, Wojsk Inżynieryjnych i Łączności
Dane podstawowe
Państwo	ZSRR
Producent	Fabryka Kirowa / Omski Zakład Budowy Maszyn Transportowych / Fabryka im. Małyszewa
Typ pojazdu	czołg podstawowy
Trakcja	gąsienicowa
Załoga	3 osoby
Historia
Prototypy	1967–1975
Produkcja	od 1976
Egzemplarze	5404 (stan na rok 2005)
Dane techniczne
Silnik	turbina gazowa GTD-1000 o mocy 1000 KM lub GTD-1250 o mocy 1250 KM (warianty U, BWM)
Poj. zb. paliwa	1100 l 1840 l z dodatkowymi zbiornikami
Pancerz	500 mm wieża: 550 mm lub 780 mm (warianty U)
Długość	9,9 m 9,654 m (warianty U) kadłuba: 7,4 m 7 m (warianty U)
Szerokość	3,4 m 3,603 m (warianty U)
Wysokość	2,2 m
Prześwit	38 cm 44,6 cm (warianty U)
Masa	42,5 t 46 t (warianty U)
Moc jedn.	23,5 KM/t 27,2 KM/t (warianty U)
Osiągi
Prędkość	70 km/h w terenie: 48 km/h
Zasięg pojazdu	T-80BWM 500 km[1], 335 km (bez dodatkowych zbiorników paliwa) / 440 km (z dodatkowymi zbiornikami paliwa)
Dane operacyjne
Uzbrojenie
armata gładkolufowa 2A46M kal. 125 mm 7,62 mm km PKT 12,7 mm wkm NSWT
Użytkownicy
ZSRR,  Rosja,  Algieria,  Białoruś,  Cypr,  Kazachstan,  Korea Południowa,  Pakistan,  Ukraina

T-80BWM (starsza wersja modyfikacji)

T-80UD

T-84 będący ukraińską wersją rozwojową czołgu T-80UD

Rosyjski czołg T-80 zniszczony przez NLAW podczas rosyjskiej inwazji na Ukrainę w 2022 roku.

Historia

Projekt powstał w biurze konstrukcyjnym Zakładów Kirowskich w Leningradzie. Był drugim, po szwedzkim Stridsvagn 103, na świecie seryjnie produkowanym czołgiem wyposażonym w turbinę gazową. Pierwszy egzemplarz zjechał z linii montażowej w 1976 roku. T-80 produkowany jest nadal w zakładach w Omsku w Rosji. Czołg jest konstrukcją opartą na czołgu T-64 (bez użycia jako projektu bazowego czołgu T-72).

Konstrukcja pojazdu

Od momentu powstania T-80 był wielokrotnie modernizowany. Wyróżnić możemy wersje: T-80 (model podstawowy), T-80B, T-80BW, T-80U, T-80U1, T-80UD. Obecnie powstają kolejne wersje tego typu czołgu. Czołg T-80 w odróżnieniu od innych typów czołgów napędzany jest za pomocą turbiny gazowej. Jedynie jego wersja T-80UD ma silnik wysokoprężny. Turbina ma układ trzywałowy z dwiema mechanicznymi turbosprężarkami i swobodną turbiną.

W przedziale napędowym czołgu silnik ustawiony jest w układzie „power-pack”, tzn. wszystkie zespoły różnych układów połączone są monoblokowo jako całość. Ułatwia to demontaż podczas awarii silnika, co ma niebagatelne znaczenie w warunkach bojowych.

Kadłub spawany jest z płyt pancernych. Przednia górna płyta jest pochylona o kąt 68 stopni i ma strukturę warstwową: – 80 mm stali, 105 mm tekstolitu szklanego (STEF), 20 mm stali (pierwsze wersje T-80; struktura zbliżona do pancerza wczesnych T-64 i T-72) – 40 mm stali o podwyższonej twardości, 60 mm stali, 105 mm STEF, 40 mm stali (T-80B; osłona T-80BW dodatkowo wzmocniona pancerzem reaktywnym Kontakt-1) W przypadku późniejszych wersji T-80 stopień komplikacji przedniej płyty pancerza kadłuba wzrastał, zmieniała się liczba warstw i rodzaj zastosowanych materiałów. Ochrona T-80U (i większości T-80UD) wzmocniona jest integralnym pancerzem Kontakt-5.
Wieża czołgu wykonywana jest w technologii odlewania z integralnymi komorami mieszczącymi dwa rzędy polimerowych komórek, wsparte stalową płytą. Nowa wieża wraz z pancerzem Kontakt-5 ma zapewniać 780 mm ekwiwalentu RHA przeciwko pociskom kinetycznym oraz 1,320 mm ekwiwalentu RHA przeciwko HEAT na podstawie rosyjskich szacunków^[2]. Wieże późnych serii T-80UD oraz ukraińskich T-84 są spawane z płyt walcowanych (prawdopodobnie grubość pancerza wzrosła). Ochrona jest wzmocniona pancerzem reaktywnym Kontakt-1 (T-80BW, wczesne T-80UD) lub Kontakt-5 (T-80U, T-80UD).

Uzbrojenie główne czołgu stanowi 125 mm armata gładkolufowa 2A46 (kilka wersji). Armata umocowana jest w wieży na czopach. Składa się z: lufy wzmocnionej płaszczem, kołyski i zamka. Armata połączona jest gwintowo z nasadą zamkową. W nasadzie zamkowej zamocowany jest zamek klinowy. Armata jest ładowana automatycznie przez zmechanizowany układ zasilania. Załogę czołgu stanowią 3 osoby (dowódca, działonowy i mechanik-kierowca).

Czołg może być wyposażony w system ochrony (system zakłóceniowy przeciwpancernych pocisków rakietowych) Sztora.

SZ FR posiadają 1400 egzemplarzy w służbie i ponad 3100 w rezerwie. Oprócz Rosji T-80 znajduje się na stanie posiadania armii Białorusi (90 sztuk), Chin (50 sztuk), Cypru (41 sztuk), Korei Południowej (80 sztuk), Pakistanu, Syrii i Ukrainy (po 320 sztuk).

Najnowszym wariantem czołgu jest T-80BWM, z turbiną gazową GTD-1250TF, z armatą zdolną strzelać ppk Kobrą i Refleksem-M, z systemem kierowania ogniem Sosna-U i innymi unowocześnieniami. Będzie on podstawowym czołgiem związków taktycznych przeznaczonych do obrony rosyjskich terenów arktycznych (m.in. przyległych do Północnej Drogi Morskiej). Do standardu BWM ma być zmodernizowanych nawet 3000 pojazdów^[3].

Warianty

• T-80 (Obiekt 219-2; 1976 r.)
• T-80B Bierioza („Brzoza”; Obiekt 219R; 1978 r.) – system kierowania ogniem 1A33 i kompleks rakietowego uzbrojenia 9K112-2 umożliwiający wystrzeliwanie czołgowych ppk 9M112 Kobra, wzmocniony pancerz
• T-80BK (Obiekt 660) – wersja dowodzenia, dodatkowy sprzęt radiowy i nawigacyjny
• T-80BW (Obiekt 219RW; 1985 r.) – dodano pancerz reaktywny Kontakt-1
• T-80BWM (Obiekt 219RWM) najnowsza wersja^{[4][5][6][7][3]}
• T-80BWK – wersja dowodzenia
• T-80U (Obiekt 219AS; 1986 r.) – system kierowania ogniem 1A46 i nowy system uzbrojenia kierowanego 9K119 Refleks, mocniejszy silnik GTD-1250 o mocy 1250 KM (930 kW), pancerz reaktywny Kontakt-5
• T-80UD (Obiekt 478B; 1985 r.) – opracowana w charkowskim biurze konstrukcyjnym Morozowa KMDB (obecnie Ukraina) wersja z silnikiem Diesla 6TD o mocy 1000 KM (750 kW); system kierowania ogniem jak w przypadku T-80U, wozy pierwszych serii z pancerzem reaktywnym Kontakt-1, później Kontakt-5
• T-80UK, T-80UDK – wersje dowodzenia, drugie radio, system nawigacji, kamera termowizyjna Agava^[8], elektroniczny układ obrony TSzU-1-7 Sztora
• T-80UM – rosyjska wersja rozwojowa, m.in. nowy termowizyjny celownik działonowego
• T-80UM1 Bars („Pantera śnieżna”) – rosyjski prototyp z systemem obrony aktywnej Arena
• T-80UM2 – rosyjski prototyp z systemem aktywnej obrony Drozd
• T-80UE – wersja eksportowa
• T-84 (Obiekt 478DU2) – ukraińska wersja rozwojowa czołgu T-80UD, nowa spawana wieża, pancerz reaktywny Noż, elektroniczny układ obrony Warta
• T-84U – wersja rozwojowa czołgu T-84
• Obiekt 478 (1976 r.) – opracowana w biurze konstrukcyjnym Morozowa CKMDB wersja rozwojowa T-80 z silnikiem Diesla; doświadczenia wykorzystano przy budowie T-80UD
• T-80A (Obiekt 219A; 1982 r.) – opracowana w leningradzkim biurze konstrukcyjnym Zakładów Kirowskich wersja rozwojowa T-80B o charakterystykach przyszłego T-80U, pancerz reaktywny Kontakt-1
• Obiekt 640 „Cziornyj Orioł” („Czarny Orzeł”) – rosyjski prototyp czołgu nowej generacji z wykorzystaniem wydłużonego i zmodyfikowanego kadłuba T-80U; m.in. nowa wieża z niszą mieszczącą magazyn amunicyjny i mechanizm ładowania, pancerz reaktywny Kaktus

Dane taktyczno-techniczne

• masa – 43-46 ton
• załoga – 3 osoby
• długość – 9,7 m
• szerokość – 3,46 m
• wysokość – 2,19 m
• prześwit – 0,43 m^{[potrzebny przypis]}
• max. prędkość – 70 km/h (po drodze); 48 km/h (w terenie)
• zasięg – 335 km (normalny); 600 km (z dodatkowymi zbiornikami)^{[potrzebny przypis]}
• silnik: turbina gazowa GTD-1250 o mocy 1250 KM, GTD-1000 o mocy 1000 KM, wysokoprężny 6TD (1000-1500 KM)
• uzbrojenie główne:
  • armata gładkolufowa 2A46M kal. 125 mm różnych wersji:
    • 2A46M (T-80)
    • 2A46M-1 (T-80B, T-80U)
    • 2A46M-4 (wersje rozwojowe T-80U)
    • KBA-3 (T-80UD, T-84, T-84U)
• uzbrojenie dodatkowe:
  • 1 szt. PKT (7,62x54 mm R), 1 szt. NSWT (12,7x108 mm)