Technet

Technet (Tc, łac. technetium) – pierwiastek chemiczny z grupy metali przejściowych w układzie okresowym. Jest pierwszym otrzymanym sztucznie pierwiastkiem. Nazwa wywodzi się od greckiego słowa τεχνητoς technetos – sztuczny.

Ten artykuł dotyczy pierwiastka chemicznego. Zobacz też: Microsoft TechNet – portal specialistów IT.

Technet

molibden ← technet → ruten
Mn ↑ Tc ↓ Re 43 Tc
Wygląd
srebrzystoszary
Złota folia z naniesioną warstwą 99Tc
Widmo emisyjne technetu
Ogólne informacje
Nazwa, symbol, l.a.	technet, Tc, 43 (łac. technetium)
Grupa, okres, blok	7 (VIIB), 5, d
Stopień utlenienia	IV, VII
Właściwości metaliczne	metal przejściowy
Właściwości tlenków	silnie kwasowe
Masa atomowa	[97][uwaga 1][1]
Stan skupienia	stały
Gęstość	11,50 g/cm³[2][3]
Temperatura topnienia	2157 °C[2]
Temperatura wrzenia	4265 °C[2]
Numer CAS	7440-26-8
PubChem	23957
Właściwości atomowe Promień • atomowy • walencyjny 135 (obl. 183) pm 156 pm Konfiguracja elektronowa [Kr]4d55s2[4][Kr]4d65s1[5] Zapełnienie powłok 2, 8, 18, 13, 2[4] (wizualizacja powłok) Elektroujemność • w skali Paulinga • w skali Allreda 1,90 1,36 Potencjały jonizacyjne I 702 kJ/mol II 1470 kJ/mol III 2618 kJ/mol
Właściwości fizyczne Ciepło parowania 660 kJ/mol Ciepło topnienia 24 kJ/mol Ciśnienie pary nasyconej 0,0229 Pa (2473 K) Konduktywność 6,7×106 S/m Ciepło właściwe 210 J/(kg·K) Przewodność cieplna 50,6 W/(m·K) Układ krystalograficzny heksagonalny Objętość molowa 8,63×10−6 m³/mol
Najbardziej stabilne izotopy izotop wyst. o.p.r. s.r. e.r. MeV p.r. 97Tc {syn.} 2,6×106 lat w.e. 0,320 97Mo 97mTc {syn.} 90 dni i.t. 97Tc {{{7}}} 98Tc {syn.} 4,2×106 lat β− 1,357 98Ru 99Tc {syn.} 2,11×105 lat β− 3,034 99Ru 99mTc {syn.} 6,01 h i.t. 0,143 99Tc
Niebezpieczeństwa Globalnie zharmonizowany system klasyfikacji i oznakowania chemikaliów Wiarygodne źródła oznakowania tej substancji według kryteriów GHS są niedostępne.
Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą warunków normalnych (0 °C, 1013,25 hPa)

Pierwiastek ten otrzymywany jest sztucznie w procesie rozbijania neutronami jąder uranu lub bombardowania lekkimi jądrami izotopów niobu lub molibdenu. Technet jest obok prometu jednym z dwóch pierwiastków o liczbie atomowej mniejszej niż ołów, który nie ma żadnego stabilnego izotopu. Wykazuje podobieństwo do renu. Rozpuszcza się w wodzie królewskiej i w mieszaninie kwasu azotowego z wodą utlenioną^[6].

Odkrycie

Odrestaurowany niemiecki układ okresowy z lat 1925–1945 (obecnie Politechnika Gdańska) z umieszczonym pierwiastkiem 43, masurium (Ma), opisanym pod tą nazwą w 1925 roku przez naukowców niemieckich, który ostatecznie nazwano technetem^[7]

Został otrzymany w 1937 roku przez Emilio Gino Segrè i Carlo Perriera, a w 1947 otrzymał nazwę technet^[8]. Dmitr Mendelejew przewidział jego istnienie w swoim układzie okresowym, umieszczając pierwiastek teoretyczny eka-mangan. Od tego czasu poszukiwało go wielu chemików, było kilka raportów o jego odkryciu w rudach innych metali.

Niemieccy badacze Walter Noddack, Ida Tacke i Otto Berg w 1925 bombardowali elektronami minerał kolumbit ((Fe, Mn)(Nb, Ta)
2O
6). Po doświadczeniu opublikowali wykrycie nieznanego dotąd pierwiastka o liczbie atomowej 43 na podstawie niejednoznacznych widm (wyraźny sygnał nowego pierwiastka wystąpił jedynie na 28 widmach z 1000 zarejestrowanych, a na 70 otrzymano niejednoznaczny sygnał)^[9]. Uczeni nazwali pierwiastek masurium (Ma) (od Mazur, wówczas w Prusach Wschodnich). Uczeni postulowali obecność nowego pierwiastka w minerale i podjęli nieudaną próbę jego wyizolowania^[10]. Po ogłoszeniu fiaska, ich odkrycie zostało uznane za błąd^[9], choć obecnie przyjmuje się za prawdopodobne, że faktycznie zidentyfikowali naturalnie występujący w niewielkiej ilości technet^[11].

Występowanie

W 1952 roku został zidentyfikowany w widmie niektórych gwiazd typu S^[12], co potwierdza, że w procesach nukleosyntezy w gwiazdach mogą powstawać ciężkie pierwiastki poprzez proces wychwytu neutronu^[13]. W 1961 roku śladowe ilości naturalnego technetu zostały wykryte w rudach uranu z terenów dzisiejszej Demokratycznej Republiki Konga^[14][13], gdzie pierwiastek powstał jako produkt samorzutnych reakcji rozszczepienia uranu.

Wykorzystanie

Metastabilny izomer izotopu 99
Tc, oznaczany 99m
Tc, jest podstawowym wskaźnikiem wykorzystywanym w medycynie nuklearnej do celów diagnostycznych (np. w kompleksie sestamibi technetu-99m^[15]), ponieważ ma krótki okres połowicznego rozpadu (6 godzin), minimalizując napromieniowanie ciała. Nie stwierdzono skutków ubocznych związanych z fizjologią człowieka.

Uwagi

1. Wartość w nawiasach klamrowych jest liczbą masową najtrwalszego izotopu tego pierwiastka, z uwagi na to, że nie posiada on trwałych izotopów, a tym samym niemożliwe jest wyznaczenie dla niego standardowej względnej masy atomowej. Bezwzględna masa atomowa tego izotopu wynosi: 96,90636 u (97
   Tc). Zob. Prohaska i in. 2021 ↓, s. 584.

Przypisy

1. ThomasT. Prohaska ThomasT. i inni, Standard atomic weights of the elements 2021 (IUPAC Technical Report), „Pure and Applied Chemistry”, 94 (5), 2021, s. 573–600, DOI: 10.1515/pac-2019-0603 (ang.).
2. David R.D.R. Lide David R.D.R. (red.), CRC Handbook of Chemistry and Physics, wyd. 90, Boca Raton: CRC Press, 2009, s. 4-35, ISBN 978-1-4200-9084-0 (ang.).
3. Technetium: physical properties [online], WebElements Periodic Table [dostęp 2020-04-16].
4. Kramida, A., Ralchenko, Yu., Reader, J., i zespół NIST ASD: NIST Atomic Spectra Database (ver. 5.2). National Institute of Standards and Technology, Gaithersburg, MD, 2014. [dostęp 2015-09-13].
5. WebElements Periodic Table of the Elements: Technetium – ionization energies data. [dostęp 2010-02-17].
6. Włodzimerz Kryszewski, Ryszard Marcinkowski: Encyklopedia powszechna. Warszawa: PWN, 1987, s. 453. ISBN 83-01-00004-X.
7. Ignacy Eichstaedt: Księga pierwiastków. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1970, s. 282–286.
8. C.C. Perrier C.C., E.E. Segrè E.E., Technetium: The Element of Atomic Number 43, „Nature”, 159 (4027), 1947, s. 24–24, DOI: 10.1038/159024a0, ISSN 0028-0836 [dostęp 2019-09-15] (ang.).
9. Per.P. Enghag Per.P., Encyclopedia of the elements. Technical data, history, processing, applications, Weinheim: Wiley-VCH, 2004, ISBN 978-3-527-61233-8, OCLC 212131349 [dostęp 2019-09-15]. Brak numerów stron w książce
10. Oakes, Elizabeth H., 1964-, [w:] Encyclopedia of world scientists, wyd. Rev. ed, New York: Facts on File, 2007, ISBN 978-1-4381-1882-6, OCLC 466364697 [dostęp 2019-09-15]. Brak numerów stron w książce
11. John T.J.T. Armstrong John T.J.T., Technetium, „Chemical & Engineering News”, 81 (36), 2003, s. 110, DOI: 10.1021/cen-v081n036.p110, ISSN 0009-2347 [dostęp 2019-09-15] (ang.).
12. Paul W. Merrill. Spectroscopic Observations of Stars of Class S. „Astrophysical Journal”. 116, s. 21–26, 1952. DOI: 10.1086/145589.
13. Natural occurrence. W: Klaus Schwochau: Technetium: chemistry and radiopharmaceutical applications. 2000, s. 6–9. DOI: 10.1002/9783527613366.ch03. ISBN 978-3-527-61336-6.
14. Kenna, B.T., Kuroda, P.K. Isolation of naturally occurring technetium. „Journal of Inorganic and Nuclear Chemistry”. 23 (1), s. 142–144, 1961. DOI: 10.1016/0022-1902(61)80098-5.
15. CristinaC. Bolzati CristinaC. i inni, ^99mTc(N)-DBODC(5), a potential radiolabeled probe for SPECT of multidrug resistance: in vitro study, „Journal of Biological Inorganic Chemistry”, 18 (5), 2013, s. 523–538, DOI: 10.1007/s00775-013-0997-1, PMID: 23543234.

Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.

Kontrola autorytatywna (pierwiastek chemiczny):

• LCCN: sh85133086
• GND: 4184557-2
• NDL: 00572811
• BnF: 121508612
• BNCF: 3496
• J9U: 987007563196105171

Encyklopedie internetowe:

• Britannica: science/technetium
• Treccani: tecnezio
• Universalis: technetium
• SNL: technetium
• Catalana: 0145200
• DSDE: technetium