Technet

Technet (Tc, łac. technetium) – pierwiastek chemiczny z grupy metali przejściowych w układzie okresowym. Jest pierwszym otrzymanym sztucznie pierwiastkiem. Nazwa wywodzi się od greckiego słowa τεχνητoς technetos – sztuczny.

Ten artykuł dotyczy pierwiastka chemicznego. Zobacz też: Microsoft TechNet – portal specialistów IT.

Technet

molibden ← technet → ruten
Mn ↑ Tc ↓ Re 43 Tc
Wygląd
srebrzystoszary
Złota folia z naniesioną warstwą 99Tc
Widmo emisyjne technetu
Ogólne informacje
Nazwa, symbol, l.a.	technet, Tc, 43 (łac. technetium)
Grupa, okres, blok	7 (VIIB), 5, d
Stopień utlenienia	IV, VII
Właściwości metaliczne	metal przejściowy
Właściwości tlenków	silnie kwasowe
Masa atomowa	[97][a][1]
Stan skupienia	stały
Gęstość	11,50 g/cm³[2][3]
Temperatura topnienia	2157 °C[2]
Temperatura wrzenia	4265 °C[2]
Numer CAS	7440-26-8
PubChem	23957
Właściwości atomowe Promień • atomowy • walencyjny 135 (obl. 183) pm 156 pm Konfiguracja elektronowa [Kr]4d55s2[4][Kr]4d65s1[5] Zapełnienie powłok 2, 8, 18, 13, 2[4] (wizualizacja powłok) Elektroujemność • w skali Paulinga • w skali Allreda 1,90 1,36 Potencjały jonizacyjne I 702 kJ/mol II 1470 kJ/mol III 2618 kJ/mol
Właściwości fizyczne Ciepło parowania 660 kJ/mol Ciepło topnienia 24 kJ/mol Ciśnienie pary nasyconej 0,0229 Pa (2473 K) Konduktywność 6,7×106 S/m Ciepło właściwe 210 J/(kg·K) Przewodność cieplna 50,6 W/(m·K) Układ krystalograficzny heksagonalny Objętość molowa 8,63×10−6 m³/mol
Najbardziej stabilne izotopy izotop wyst. o.p.r. s.r. e.r. MeV p.r. 97Tc {syn.} 2,6×106 lat w.e. 0,320 97Mo 97mTc {syn.} 90 dni i.t. 97Tc {{{7}}} 98Tc {syn.} 4,2×106 lat β− 1,357 98Ru 99Tc {syn.} 2,11×105 lat β− 3,034 99Ru 99mTc {syn.} 6,01 h i.t. 0,143 99Tc
Niebezpieczeństwa Globalnie zharmonizowany system klasyfikacji i oznakowania chemikaliów Wiarygodne źródła oznakowania tej substancji według kryteriów GHS są niedostępne.
Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą warunków normalnych (0 °C, 1013,25 hPa)

Pierwiastek ten otrzymywany jest sztucznie w procesie rozbijania neutronami jąder uranu lub bombardowania lekkimi jądrami izotopów niobu lub molibdenu. Technet jest obok prometu jednym z dwóch pierwiastków o liczbie atomowej mniejszej niż ołów, który nie ma żadnego stabilnego izotopu. Wykazuje podobieństwo do renu. Rozpuszcza się w wodzie królewskiej i w mieszaninie kwasu azotowego z wodą utlenioną^[6].

Odkrycie

Odrestaurowany niemiecki układ okresowy z lat 1925–1945 (obecnie Politechnika Gdańska) z umieszczonym pierwiastkiem 43, masurium (Ma), opisanym pod tą nazwą w 1925 roku przez naukowców niemieckich, który ostatecznie nazwano technetem^[7]

Został otrzymany w 1937 roku przez Emilio Gino Segrè i Carlo Perriera, a w 1947 otrzymał nazwę technet^[8]. Dmitr Mendelejew przewidział jego istnienie w swoim układzie okresowym, umieszczając pierwiastek teoretyczny eka-mangan. Od tego czasu poszukiwało go wielu chemików, było kilka raportów o jego odkryciu w rudach innych metali.

Niemieccy badacze Walter Noddack, Ida Tacke i Otto Berg w 1925 bombardowali elektronami minerał kolumbit ((Fe, Mn)(Nb, Ta)
2O
6). Po doświadczeniu opublikowali wykrycie nieznanego dotąd pierwiastka o liczbie atomowej 43 na podstawie niejednoznacznych widm (wyraźny sygnał nowego pierwiastka wystąpił jedynie na 28 widmach z 1000 zarejestrowanych, a na 70 otrzymano niejednoznaczny sygnał)^[9]. Uczeni nazwali pierwiastek masurium (Ma) (od Mazur, wówczas w Prusach Wschodnich). Uczeni postulowali obecność nowego pierwiastka w minerale i podjęli nieudaną próbę jego wyizolowania^[10]. Po ogłoszeniu fiaska, ich odkrycie zostało uznane za błąd^[9], choć obecnie przyjmuje się za prawdopodobne, że faktycznie zidentyfikowali naturalnie występujący w niewielkiej ilości technet^[11].

Występowanie

W 1952 roku został zidentyfikowany w widmie niektórych gwiazd typu S^[12], co potwierdza, że w procesach nukleosyntezy w gwiazdach mogą powstawać ciężkie pierwiastki poprzez proces wychwytu neutronu^[13]. W 1961 roku śladowe ilości naturalnego technetu zostały wykryte w rudach uranu z terenów dzisiejszej Demokratycznej Republiki Konga^[14][13], gdzie pierwiastek powstał jako produkt samorzutnych reakcji rozszczepienia uranu.

Wykorzystanie

Metastabilny izomer izotopu 99
Tc, oznaczany 99m
Tc, jest podstawowym wskaźnikiem wykorzystywanym w medycynie nuklearnej do celów diagnostycznych (np. w kompleksie sestamibi technetu-99m^[15]), ponieważ ma krótki okres połowicznego rozpadu (6 godzin), minimalizując napromieniowanie ciała. Nie stwierdzono skutków ubocznych związanych z fizjologią człowieka.

Uwagi

1. Wartość w nawiasach klamrowych jest liczbą masową najtrwalszego izotopu tego pierwiastka, z uwagi na to, że nie posiada on trwałych izotopów, a tym samym niemożliwe jest wyznaczenie dla niego standardowej względnej masy atomowej. Bezwzględna masa atomowa tego izotopu wynosi: 96,90636 u (97
   Tc). Zob. Prohaska i in. 2021 ↓, s. 584.