Użyteczność (informatyka)

Użyteczność (ang. usability) – własność produktów decydująca o ich jakości użytkowej. Pojęcie to odnoszone jest najczęściej do interaktywnych urządzeń, aplikacji oraz stron internetowych (jako web usability).

Definicje

Norma ISO 9241 z 1998 definiuje użyteczność jako miarę wydajności, efektywności i satysfakcji użytkownika, z jaką dany produkt może być używany dla osiągnięcia danych celów przez danych użytkowników w danym kontekście^[1].

Jakob Nielsen zdefiniował usability jako zbiór 5 elementów^[2]:

• nauczalność (ang. learnability) – jak łatwo jest wykonać proste zadania przy pierwszym kontakcie z produktem
• efektywność (ang. efficiency) – jak szybko korzystają z produktu użytkownicy, którzy już go znają
• zapamiętywalność (ang. memorability) – łatwość przypomnienia sobie korzystania z produktu po dłuższej przerwie
• błędy (ang. errors) – jak często są popełniane i jak łatwo użytkownicy mogą się z nich wydobyć
• satysfakcja (ang. satisfaction) – jak bardzo produkt przyjemny jest w korzystaniu.

Samo określenie „użyteczność” bywa używane wymiennie z user experience (UX), jednak w odróżnieniu od UX obejmuje ona tylko tę część kontaktu z produktem, dotyczącą bezpośredniego korzystania z niego^[3].

Problemy z terminologią polską

Tłumaczenia niektórych pozycji anglojęzycznych używają w znaczeniu usability słowa „funkcjonalność”^[4] Termin „użyteczność” wynika z chęci upodobnienia terminów polskich do angielskich, choć jest też tłumaczeniem innego angielskiego słowa utility^[5]. „Funkcjonalność” bywa jednak rozumiana jako określenie ilości funkcji, opcji czy możliwości danego programu/strony WWW, a „użyteczność” jako łatwość korzystania z tychże funkcji.

Pojawiały się też propozycje tłumaczenia określenia usability jako używalność^[5], co pozwoliłoby zarówno na zgodność z angielskim nazewnictwem, jak i zachowanie terminu zgodnego z polskim rozumieniem tego słowa.

Zobacz też

• architektura informacji
• dostępność (WWW)
• interakcja człowiek-komputer
• projektowanie zorientowane na użytkownika
• projektowanie interakcji