Ulica Świętokrzyska w Warszawie

Ulica Świętokrzyska – ulica w dzielnicy Śródmieście w Warszawie.

Szybkie fakty Państwo, Miejscowość ...

Ulica jest dawną drogą narolną^[1]^[2], która rozdzielała grunty książęce od włók Kałęczyna^[3]. Nazwa, potwierdzona urzędowo w 1770, pochodzi pośrednio od kościoła św. Krzyża. W XVIII w. działający tam księża misjonarze założyli w pobliżu obecnej ulicy Czackiego folwark zwany Świętokrzyskim, przez który biegła obecna ulica^[4].

Drewniana zabudowa ulicy została zniszczona w 1656 podczas potopu szwedzkiego^[3].

W połowie XVIII wieku ulica została wybrukowana, a w czasach Królestwa Polskiego – została zabudowana dwupiętrowymi kamienicami. W 1828 w rejonie Świętokrzyskiej i ówczesnego placu Dzieciątka Jezus powstała duża fabryka metalurgiczna Karola Mintera wraz z pałacykiem właściciela. W 1868 w zabudowaniach dawnej fabryki uruchomiono pocztę^[5].

Od końca XIX wieku do wybuchu II wojny światowej ulica na odcinku pomiędzy Nowym Światem a ulicą Jasną była znana w Warszawie jako miejsce handlu starymi i używanymi książkami^[6]^[7]. Działało tutaj kilkanaście antykwariatów^[8]. Właścicielami większości z nich byli warszawscy Żydzi^[5]. Ulica była wąska i nie kursowały nią ani tramwaje, ani autobusy^[9].

W latach 1922–1923 na rogu ulic Świętokrzyskiej i Jasnej wzniesiono gmach Pocztowej Kasy Oszczędności zaprojektowany przez Józefa Handzlewicza. Był to jeden z nielicznych budynków wzniesionych w Warszawie bezpośrednio po odzyskaniu niepodległości przez Polskę w 1918. Gmach został rozbudowany w latach 30. w kierunku ulicy Marszałkowskiej. W latach 1938–1939 przy skrzyżowaniu z ulicą Marszałkowską wzniesiono kolejny gmach banku zaprojektowany przez B. Szmidta^[10].

Duża część zabudowy ulicy została zniszczona podczas obrony Warszawy we wrześniu 1939^[11]. Na odcinku od ulicy Nowy Świat do ulicy Czackiego w wyniku niemieckich bombardowań nie ocalał żaden budynek^[12].

W grudniu 1940 roku rozpoczęto usuwanie z odcinka ulicy łączącego ulicę Bagno z ulicą Marszałkowską niewykorzystywanych od 1936 roku^[13] torów tramwajowych^[14].

Kolejne zniszczenia przyniósł rok 1944. W czasie powstania warszawskiego od 4 sierpnia do 5 września w gmachu PKO mieścił się m.in. Sztab Komendy Okręgu Warszawa Armii Krajowej^[15].

Podczas odbudowy Warszawy zadecydowano się poszerzyć wąską ulicę do 42 metrów poprzez wchłonięcie jej północnej pierzei wraz z wylotami ulic Mazowieckiej, Jasnej i Czackiego^[16] oraz przebić ją przez Nowy Świat do ul. Kopernika, w stronę Powiśla. Ze strony zachodniej w 1955 przedłużono ulicę od ulicy Bagno – gdzie od połowy XVIII wieku kończyła się Świętokrzyska – do ul. Juliana Marchlewskiego (obecnie al. Jana Pawła II). To sprawiło, że Świętokrzyska stała się jedną z ważniejszych arterii komunikacyjnych w Śródmieściu^[5].

W 1948 w rejonie ulic Świętokrzyskiej, Wareckiej i placu Powstańców Warszawy rozpoczęto, prowadzoną etapami, budowę kompleksu budynków Narodowego Banku Polskiego. W latach 50. po południowej stronie ulicy w rejonie placu Defilad urządzono park Świętokrzyski.

W latach 1961–1967 w rejonie ulic Świętokrzyskiej, Marchlewskiego, Twardej i Emilii Plater zbudowano osiedla mieszkaniowe „Emilia” i „Mariańska” zaprojektowane przez Alinę Kosecką, Czesława Wegnera, Lecha Robaczyńskiego, Hannę Lewicką i Wojciecha Piotrowskiego^[17]. Najbardziej znanym z bloków osiedla jest znajdujący się na rogu Świętokrzyskiej i Emilii Plater jedenastopiętrowy budynek o charakterystycznym trójkątnym kształcie, nazywany „Igrekiem” lub „Wiatrakiem” (ul. Emilii Plater 55). Przeznaczony dla 920 osób, był to wtedy największy budynek mieszkalny w Warszawie^[18].

W czerwcu 2011 rozpoczęto pod ulicą budowę linii M2 warszawskiego metra (odcinek ze stacjami Rondo ONZ, Świętokrzyska i Nowy Świat-Uniwersytet). Na czas budowy ulica na odcinku od Nowego Światu do ronda ONZ została zamknięta dla ruchu kołowego. Ponowne otwarcie po modernizacji nastąpiło 30 września 2014^[19]. Zwężono jezdnię ulicy (od ronda ONZ do ul. Marszałkowskiej do dwóch pasów ruchu, a od ul. Marszałkowskiej do ul. M. Kopernika − do jednego pasa ruchu w każdym kierunku)^[20].

W październiku 2015 przy skrzyżowaniu z ul. Nowy Świat powstała pierwsza w Warszawie śluza rowerowa^[21].

Na początku grudnia 2024 roku powstała iluminacja na ul. Świętokrzyskiej, która nawiązywała do lat 50. i 60. XX wieku. W jej skład wchodziły m.in. charakterystyczne dla okresu PRL-u stare lampki choinkowe, bombki w kształcie muchomorów i kryształy. Innymi akcentami retro był to telefon z tarczą, uliczny saturator, sklepowa waga odważnikowa czy telewizor Belweder^[22].

Ulica Świętokrzyska w Warszawie

Historia

Ważniejsze obiekty

Inne informacje

Przypisy

Wikiwand - on