Najlepsze pytania
Chronologia
Czat
Perspektywa
Ulica Zielna w Warszawie
ulica w Warszawie Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Remove ads
Ulica Zielna – ulica w dzielnicy Śródmieście w Warszawie.
Remove ads
Opis
Podsumowanie
Perspektywa
Późniejsza ulica Zielna była pierwotnie jedną z ulic wytyczonych na terenie utworzonej w 1757 roku jurydyki Bielino[1]. Została przeprowadzona od ulicy Próżnej (wyznaczającej północną granicę Bielina i nazywanej w tamtym czasie ulicą Ogrodową)[2] na południe[3]. Przy ulicy (pod numerem 23) znajdował się ratusz jurydyki[4][5]. Około 1770 roku ulica została przedłużona do ulicy Chmielnej[3].
Ulica biegła wśród ogrodów, stąd oficjalnie nadana w 1770 roku nazwa ulica Zielna i funkcjonująca nazwa oboczna − ulica Zielona[6][7][a]. W tym czasie była zabudowana 5 domami murowanymi i 23 drewnianymi[3]. Działały tam również destylarnia i kuźnia[3].
W latach 20. XIX wieku na posesji Fiszela Machonbauma (numery 29 i 31) wzniesiono drewnianą synagogę[8][9]. Po raz ostatni została wymieniona w spisie synagog z 1869 roku, a na posesji, na której się znajdowała, powstały dwie kamienice[9].
W latach 50. i 60. XIX ulica została zabudowana kamienicami[10]. Krótko po 1870 roku została przebita od ulicy Próżnej do ulicy Królewskiej[11]. Ten, początkowo prywatny (przejęty później przez miasto), odcinek ulicy nosił nazwę ulicy Nowo−Zielnej[12]. W latach 1874–1875 obie jego strony również zostały zabudowane[13].
W 1874 roku w wyniku wielkiego pożaru, który wybuchł w rejonie ulic Chmielnej, Złotej i Siennej[14], spłonął kwartał drewnianej zabudowy znajdującej się między ulicami Wielką i Zielną[15].
W 1904 roku pod numerem 37 oddano do użytku budynek Towarzystwa Akcyjnego Telefonów „Cedergren” z nowoczesną centralą telefoniczną opartą na technologii Larsa M. Ericssona[16]. W związku z szybkim rozwojem sieci telefonicznej w Warszawie[17] na sąsiedniej działce (nr 39) w 1910 roku[18] przedsiębiorstwo zakończyło budowę pierwszego w Warszawie wysokościowca[19], w którym umieszczono rozbudowaną centralę[16]. Po utworzeniu w 1922 roku Polskiej Akcyjnej Spółki Telefonicznej (PAST), do której wniesiono aktywa „Cedergrenu”, oba budynki zaczęły być nazywane PAST-ą[20].
W okresie międzywojennym przy ulicy działały dwie prywatne żeńskie szkoły średnie: Gimnazjum Żeńskie im. Leonii Rudzkiej (nr 13) i Gimnazjum Żeńskie Leona Okręta i Antoniego Paprockiego (nr 27)[21]. W 1929 roku z gmachu Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego przy ulicy Kredytowej 1 do zaadaptowanego budynku Związku Pracowników Handlowych i Biurowych (nr 25) przeniesiono siedzibę Polskiego Radia[22]. Mieszczący m.in. pięć studiów radiowych, bibliotekę muzyczną i aplifikatornię budynek pełnił funkcję stołecznej rozgłośni do kapitulacji miasta w 1939 roku[23].
Zabudowa ulicy ucierpiała w wyniku niemieckich bombardowań podczas obrony Warszawy we wrześniu 1939 roku[24][25], m.in. spalone zostały budynki znajdujące się między ulicami Zielną, Królewską, Marszałkowską i Próżną[26].
Od listopada 1940 roku[27][28] do marca 1941 roku na tyłach posesji po nieparzystej (zachodniej) stronie ulicy biegła granica warszawskiego getta[29][28]. W dzielnicy zamkniętej znalazły się również budynki w południowo-zachodnim narożniku ulic Zielnej i Próżnej[28]. W marcu 1941 roku na rozkaz Niemców granica getta została przesunięta na środek ulicy Bagno[28][29].
5 czerwca 1944 roku na ulicy doszło do potyczki między grupą bojową z kompanii „Czwartaków” Gwardii Ludowej, podążającą na akcję w kierunku ulicy Elektoralnej, a grupą żandarmów i żołnierzy niemieckich[30].
Północny odcinek ulicy był terenem zaciętych walk w czasie powstania warszawskiego[31]. 1 sierpnia 1944 roku powstańcy z batalionu „Kiliński” podjęli pierwszą, nieudaną próbę zdobycia PAST-y, będącej ważnym węzłem łączności niemieckiej na zapleczu frontu wschodniego[32]. Ataki ponawiano m.in. 3, 4, 5 i 6 sierpnia[33]. Ulicę przegrodziło kilka powstańczych barykad, m.in. przy ulicach Próżnej, Siennej i Złotej[34]. Były one niszczone przez niemieckie czołgi dostarczające do 13 sierpnia załodze PAST-y broń, amunicję, żywność i medykamenty[33]. Pomimo zaciekłej obrony powstańcy zdobyli budynek 20 sierpnia 1944 roku i utrzymali go do kapitulacji powstania[32].
W czasie i po powstaniu zabudowa ulicy została prawie całkowicie zniszczona przez Niemców[35]. W 1948 roku wzdłuż ulicy wybudowano tor kolejowy i rozpoczęto wywożenie gruzu z tej części miasta[36][37].
W 1952 roku w związku z budową Pałacu Kultury i Nauki zlikwidowano odcinek ulicy na południe od ulicy Świętokrzyskiej[3], rozbierając wszystkie relikty przedwojennej zabudowy[35][38]. W jego miejscu powstały plac Defilad i park Świętokrzyski[39][35], a w 1955 roku na dawnym skrzyżowaniu z ulicą Chmielną wmurowano tablicę pamiątkową z napisem Tu było skrzyżowanie ulic Chmielnej i Zielnej[40]. Wlot zachowanego północnego odcinka w ulicę Świętokrzyską odcięto chodnikiem, co ograniczyło na ulicy Zielnej ruch kołowy[35]. Z przedwojennej, zwartej obustronnej zabudowy[41] zachowano kompleks PAST-y i pałac Janaszów[35][38] (w 1965 roku wpisane do rejestru zabytków)[42].
W latach 50.[43] po parzystej (wschodniej) stronie ulicy, frontem do ulicy Marszałkowskiej, wzniesiono dwa rzędy parterowych pawilonów handlowych[44][35]. Część z nich została rozebrana pod koniec lat 90. w związku z budową stacji metra Świętokrzyska (kolidowały z północnym wejściem na stację)[45][41]. Ostatni pawilon został zburzony w 2019 roku[45].
W latach 1962–1967 między placem Grzybowskim i ulicami: Królewską, Zielną oraz Świętokrzyską zbudowano osiedle Grzybów[46].
W 1998 roku przy skrzyżowaniu z ulicą Próżną oddano do użytku biurowiec Zielna Point, a w 2005 roku ukończono budowę kompleksu biurowego Centrum Zielna, składającego się z trzech budynków[47][48]. Jednym z nich był pierwszy budynek PAST-y (nr 37), w którym odtworzono zniszczoną w czasie II wojny światowej najwyższą kondygnację[47]. W podcieniu parteru przylegającego do niego nowego biurowca ujęto wylot ulicy Bagno[47]. W tym samym roku skwerowi u zbiegu ulic Zielnej i Świętokrzyskiej nadano imię mjra Bolesława Kontryma „Żmudzina”[49].
Remove ads
Ważniejsze obiekty
Uwagi
- Według Franciszka Sobieszczańskiego nadana nazwa miała związek z tym, że ulica odznaczała się licznie rosnącym na niej zielem. Zob. Franciszek Maksymilian Sobieszczański: Warszawa. Wybór publikacji. T. 1. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1967, s. 433.
Przypisy
Linki zewnętrzne
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads