Urzędy grodzkie

Urzędy grodzkie – jedna z grup urzędów w Rzeczypospolitej Obojga Narodów obok grup urzędów senatorskich, centralnych niesenatorskich, nadwornych i ziemskich. Związane z funkcjonowaniem sądu grodzkiego, urzędu grodzkiego i kancelarii grodzkiej. Co do właściwych urzędników kancelaryjnych grodzkich ich liczba i rodzaj były różne w poszczególnych grodach.

• wicewojewoda (podwojewodzi) – działał w sądzie grodzkim w Prusach Królewskich w zastępstwie wojewody, rozstrzygał tylko sprawy cywilne oraz przyjmował wpisy transakcji wieczystych^[1]
• starosta grodowy (capitaneus castrensis) – zwierzchnik sądu grodzkiego, urzędu grodzkiego i kancelarii grodzkiej^[2], w Prusach i na Litwie obowiązki ich pełnili wojewodowie i ich zastępcy podwojewodziowie (vicepalatini)
• podstarości (vicecapitaneus) – zastępca i namiestnik starosty, w Wielkopolsce starostę zastępował burgrabia ziemski (surogator)
• burgrabia (burgrabius capitanei) – zastępca starosty
• urzędnicy wyżsi kancelarii grodzkiej
  • pisarz grodzki (notarius castrensis)
  • podpisek grodzki (vicenotarius castrensis)
  • regent
  • susceptant – pomocnik regenta kancelarii grodzkiej
• urzędnicy niżsi kancelarii grodzkiej (palestranci)
  • inducent – przepisywał akta z protokołów do indukty
  • ekstradent – wydawał odpisy z aktów stronom zainteresowanym
  • lektant – porównywał treść dwóch jednakowo brzmiących lub przynajmniej jednakową treść mających aktów
  • klawier – sprawował nadzór nad archiwum

Bibliografia

• Oswald Balzer, Lwów 1882, Kancelarye i akta grodzkie w XVIII wieku, Lwów 1882, s. 7-13.
• Zbigniew Góralski, Urzędy i godności w dawnej Polsce, Warszawa 1998, s. 208-214.
• Jacek Pielas, Urzędnicy grodzcy nowokorczyńscy i ich kariery w XVII wieku, w: Dzieje biurokracji, t. IV, cz. 1, 2011, s. 137.