Volumina Legum

Volumina Legum^[1] (łac. Volumina Legum. Leges, statua, constitutiones et privilegia Regni Poloniae, Magni Ducatus Lithuaniae. Omniumque provinciarum annexarum, a commitiis visliciae anno 1347 celebratis usque ad ultima regni comitia – Prawa, konstytucye y przywileie Królestwa Polskiego, Wielkiego Xięstwa Litewskiego y wszystkich prowincyi należących na walnych seymiech koronnych od seymu wiślickiego roku pańskiego 1347 aż do ostatniego seymu) – pierwszy polski zbiór prawa stanowionego, zawierający zapis wszystkich przywilejów królewskich i konstytucji sejmowych od roku 1347 do 1793 (obrady sejmu grodzieńskiego).

Tom 7. Volumina Legum wydany w 1860 roku w reedycji Jozafata Ohryzki.

Historia

Dzieło powstało z inicjatywy biskupa kijowskiego Józefa Andrzeja Załuskiego. Rozpoczął on pracę nad chronologicznym i pełnym wydaniem wszystkich polskich praw. O publikacji na bieżąco informowała ówczesna polska prasa np. Kurier Polski, który podobnie jak Volumina Legum drukowany był w drukarni pijarskiej w Warszawie^[2] .

Dzieło wydania całości praw polskich podjął katolicki zakon pijarów, którzy zajmował się edukacją, wiedzą oraz prowadzeniem szkół i drukarni. Pierwsze sześć tomów, zawierających prawa uchwalone do 1736, opracował i wydał w latach 1732–1739 członek tego zakonu Stanisław Konarski. Pierwszy tom wydano tuż przed sejmem w Warszawie 18 września 1732. Kolejne tomy VII i VIII w 1782 również wydali pijarzy. W Rzeczypospolitej Obojga Narodów nie udało się zrealizować całości przedsięwzięcia. Opublikowano jedynie prawa od XIV wieku do 1736 roku. Dalsze prace przerwały rozbiory Polski.

W okresie Księstwa Warszawskiego Volumina Legum zostały uznane za zbiór autentyczny prawa polskiego^[3].

W drugiej połowie XIX wieku prawnik, wydawca i działacz polityczny Jozafat Ohryzko dokonał reedycji pierwszych 8 tomów Volumina Legum i wydał je w latach 1859–1860 wraz z dwoma dodatkowymi tomami inwentarzy. Tom IX ukazał się w 1889 w Krakowie, nakładem Akademii Umiejętności. Umieszczono w nim konstytucje z lat 1782, 1784 i 1786 oraz cały dorobek Sejmu Czteroletniego.

Tom X zawierający ustawy sejmu grodzieńskiego (1793) wydano dopiero w okresie PRL w 1952 w Poznaniu.

Do Volumina Legum opublikowano również kilka naukowych prac, słowników oraz indeksów. W 2012 roku opublikowany został Indeks nazwisk do Volumina Legum Marka Wolińskiego^[4] .

Zbiór był pierwszym polskim pismem, za które opłacano subskrypcję^[5].

Wydane Tomy

Volumina Legum doczekały się kilku edycji. Pierwsze z nich w latach (1732–1782). Opublikowano:

Lata publikacji i zawartość Volumina Legum 1732–1952

Nr tomu	Lata	Zawartość	Rok publikacji
Tom I	(1347-1547)	Napisany w języku łacińskim obejmuje „Statut Wiślicki” Kazimierza Wielkiego, oraz dzieła prawodawcze innych polskich królów do r. 1547	1732[6]
Tom II	(1550-1609)	Uchwały sejmowe z tego okresu.	1733[7]
Tom III	(1609-1640)		1735[8]
Tom IV	(1641-1668)		1737[9]
Tom V	(1669-1697)		1738[10]
Tom VI	(1697-1736)	Zawiera uchwały sejmowe z czasu panowania Augusta II Sasa, „Pakty i przywileje księstwa Kurlandzkiego”, oraz obowiązującą w województwach pomorskich „Korrekturę Pruską”. Uchwały sejmu pacyfikacyjnego za Augusta III z r. 1736	1739[11]
Tom VII	(1764-1768)		1782[12]
Tom VIII	(1775-1780)		1782[13]
Tom IX	(1782-1792)	Konstytucje z lat 1782, 1784 i 1786 oraz cały dorobek Sejmu Czteroletniego	1889[14]
Tom X	(1793)	ustawy sejmu grodzieńskiego (1793)	1952[15]
Inw. t. I	(1347-1736)	Inwentarz Voluminow legum przedruk wydania XX. Pijarow. Cz. 1, Do tomów I-VI	1860
Inw. t. II	(1764-1780)	Inwentarz Voluminow legum przedruk wydania XX. Pijarów. Cz. 2, Do tomów VII-VIII	1860

Bibliografia

• Volumina Constitutionum. T. I/1. Warszawa: wyd. S. Grodziski, I. Dwornicka i W. Uruszczak, 1996.
• ElżbietaE. Wierzbicka ElżbietaE., „Warszawskie gazety drukowane z lat 1729–1740”, w: Rocznik Historii Prasy Polskiej, t. V (2002) Z. 2(10), Warszawa 2002, s. 5–44, ISSN 1509-1074.
• Marek Woliński: Indeks nazwisk do Volumina Legum. Warszawa: Wydawnictwo Kastor, 2017. ISBN 978-83-62055-44-9.
• Praca zbiorowa: „Volumina Legum”, Volumen Primum: Ab Anno 1347. Ad Annum 1547, Acta Reipublicæ Continens, plik PDF. Warszawa: Collegium Scholarum Piarum, 1732.Sprawdź autora:1.
• Praca zbiorowa: „Volumina Legum”, Volumen Secundum: Ab Anno 1550. Ad Annum 1609. Acta Reipublicæ Continens, plik PDF. Warszawa: Drukarnia J. K. M. y Rzeczypospolitey, w Collegium Warszawskim Scholarum Piarum, 1733.Sprawdź autora:1.
• Praca zbiorowa: „Volumina Legum”, Volumen Tertium: Ab Anno 1609. Ad Annum 1640. Acta Reipublicæ Continens, plik PDF. Warszawa: Drukarnia J. K. M. y Rzeczypospolitey, w Collegium Warszawskim Scholarum Piarum, 1735.Sprawdź autora:1.
• Praca zbiorowa: „Volumina Legum”, Volumen Quartum: Ab Anno 1641. Ad Annum 1668. Acta Reipublicæ Continens, plik PDF. Warszawa: Drukarnia J. K. M. y Rzeczypospolitey, w Collegium Warszawskim Scholarum Piarum, 1737.Sprawdź autora:1.
• Praca zbiorowa: „Volumina Legum”, Volumen Quintum: Ab Anno 1669. Ad Annum 1697. Acta Reipublicæ Continens, plik PDF. Warszawa: Drukarnia J. K. M. y Rzeczypospolitey, w Collegium Warszawskim Scholarum Piarum, 1738.Sprawdź autora:1.
• Praca zbiorowa: „Volumina Legum”, Volumen Sextum: Ab Anno 1697. Ad Annum 1736. Acta Reipublicæ Continens, plik PDF. Warszawa: Drukarnia J. K. M. y Rzeczypospolitey, w Collegium Warszawskim Scholarum Piarum, 1739.Sprawdź autora:1.
• Praca zbiorowa: „Volumina Legum”, Volumen Septimum: Ab Anno 1764. Ad Anno 1768. Acta Reipublicæ Continens, plik PDF. Warszawa: Drukarnia J. K. M. y Rzeczypospolitey, w Collegium Warszawskim Scholarum Piarum, 1782.
• Praca zbiorowa: „Volumina Legum”, Prawa, Konstytucye y Przywileie Królewstwa Polskiego, y Wielkiego Xięstwa Litewskiego, y wszstkich Prowincyi należących: na Walnych Seymiech Koronnych od Seymu Wiślickiego Roku Pańskiego 1347. aż do ostátniego Seymu uchwalone. Ab Anno 1775 Ad Annum 1780. Volumen Octavum, plik PDF. Warszawa: w Collegium Warszawskim Scholarum Piarum, 1782.
• Praca zbiorowa, Volumina legum: Przedruk Zbioru praw staraniem XX. pijarów w Warszawie od roku 1732 do roku [1793], t. 9, Wydawn. Artystyczne i Filmowe, 1889 [dostęp 2019-04-20] (pol.).^[16]
• Praca zbiorowa, Volumina Legum. Tom X. Konstytucje Sejmu Grodzieńskiego Z 1793 Roku. Wydał Zdzisław Kaczmarczyk Przy Współudziale J. Matuszewskiego, M. Sczanieckiego i J. Wąsickiego, 1952 [dostęp 2019-02-23] (pol.).