Władysław Ludwik Anczyc

Władysław Ludwik Anczyc herbu Ancuta^[1], pseudonimy literackie Kazimierz Góralczyk^[2], W.A. Lasota^[2] (ur. 12 grudnia 1823 r.^[2] w Wilnie^[2], zm. 28 lipca 1883^[2] r. w Krakowie^[2]) – polski poeta^[2], dramatopisarz^[2], wydawca, tłumacz^[2], działacz ludowy, z zawodu farmaceuta^[2][3]. Wnuk Tomasza Hrehorowicza, syn Zygmunta i Barbary z Hrehorowiczów, ojciec Stanisława i Wacława Zygmunta, dziad Władysława.

Władysław Ludwik Anczyc

Kazimierz Góralczyk, W.A. Lassota

Data i miejsce urodzenia	12 grudnia 1823 Wilno
Data i miejsce śmierci	28 lipca 1883 Kraków

Ten artykuł dotyczy poety, dramatopisarza i tłumacza. Zobacz też: Anczyc.

Życiorys

Pochodził z rodziny szlacheckiej. Jego pradziad Jan von Anschütz pełnił urząd chorążego wojsk saskich. Władysław Ludwik Anczyc był synem aktorów – Zygmunta Anczyca i Barbary Anczycowej z Hrehorowiczów. Ojciec występował na scenach teatrów w Wilnie, Grodnie, Warszawie i Krakowie; w latach 1838–1839 był także dyrektorem teatru krakowskiego. Matka zaś była aktorką teatru wileńskiego, a po opuszczeniu sceny działaczką dobroczynną^[4].

Uczęszczał do szkoły średniej w Krakowie. W tym mieście w roku 1847 ukończył z tytułem magistra farmację na Uniwersytecie Jagiellońskim^[3]. W roku 1846 brał udział w powstaniu krakowskim, za co w latach 1846–1847 więziony był przez władze austriackie^[3]. Debiutował wierszami politycznymi w redagowanym przez siebie piśmie satyrycznym „Dodatek do Świstka” w 1848^[3]. W 1849 był adiunktem Katedry Chemii i Farmacji. Równocześnie tworzył utwory dramatyczne dla krakowskiej sceny teatralnej^[3], w których odnaleźć można tematykę ludową oraz gwarę^[3].

W latach 1858–1867 przebywał w Warszawie^[3]. W latach 1858–1861 działał w Towarzystwie Rolniczym w Królestwie Polskim. W trakcie pobytu w Warszawie był także redaktorem pisma dla ludu „Kmiotek”^[2] (1861–1866) i „Przyjaciela Dzieci” (1866–1867). Od 1861 często bywał w Zakopanem i Tatrach jako turysta. Swoimi artykułami, np. Zwóz żentycy w Tatrach, Zakopane i lud podhalski, Wspomnienia z Tatr, przyczyniał się do popularyzacji Tatr w społeczeństwie. Z drugiej strony, już w 1874 utyskiwał w swoim artykule w „Tygodniku Ilustrowanym” na spowodowaną nadmiarem przybywających do Zakopanego turystów (zwłaszcza tych z Warszawy) drożyznę i trudności w zakwaterowaniu^[5]. W roku 1863 założył, a następnie przez rok redagował pismo „Wędrowiec”. Tam też w tym czasie redagował tajne pisma powstańcze „Kosynier” i „Partyzant”. W 1863 napisał cykl Pieśni zbudzonych – w tym Marsz strzelców, którego tekst w czasach PRL był prawie w całości zafałszowany^{[potrzebny przypis]}.

Władysław Ludwik Anczyc, 1864.

Był jednym z autorów haseł do 28 tomowej Encyklopedii Powszechnej Orgelbranda z lat 1859–1868. Jego nazwisko wymienione jest w I tomie z 1859 roku na liście twórców zawartości tej encyklopedii^[6]. W roku 1868 powrócił do Krakowa. Prowadził tam ożywioną działalność literacką i oświatową, uczestnicząc w wydawnictwach Czytelni Ludowej, Towarzystwa Oświaty Ludowej i in. W 1875 został właścicielem drukarni, działającej do czasów powojennych, którą przekształcił w ceniony zakład^{[potrzebny przypis]}. W 1876 wystawił w teatrze krakowskim dramat Emigracja chłopska, nagrodzony w krakowskim konkursie dramatycznym. W roku 1880 wystawił dramat Kościuszko pod Racławicami, który stał się najbardziej popularnym widowiskiem przez wiele lat, granym na scenach teatralnych Krakowa^[3]. Kolejną nagrodę otrzymał w 1883 za „szkic dramatyczny” Jan III pod Wiedniem.

Pod koniec życia był członkiem Wielkiego Proletariatu i działał z jego ramienia w Warszawie i Krakowie^[7]. Pochowany został na cmentarzu Rakowickim w Krakowie, w grobowcu rodzinnym, w pasie Ab^[8].

Grób Władysława Ludwika Anczyca na cmentarzu Rakowickim

Jego synowie: Stanisław Anczyc (1868–1927) był metaloznawcą i technologiem. Wacław Anczyc (1866–1938) był drukarzem i wydawcą.

Dzieła

Chłopi arystokraci (1851)

Dzieje Polski w dwudziestu czterech obrazkach (1863)

Meszty Abu Kazema (1867)

Emigracja chłopska (1877)

Kościuszko pod Racławicami (1881)

Abecadlnik z historyi polskiej (1869)

ABC : pierwsza nauka dla dzieci (1870)

Twórczość literacka

Z tym tematem związana jest kategoria: Twórczość Władysława Ludwika Anczyca.

• 1848 – Emisariusz^[9],
• 1850 – Chłopi arystokraci^[10],
• 1854 – Łobzowianie^[11],
• 1855 – Flisacy^[12],
• 1856 – Błażek opętany^[13],
• 1861 – Tyrteusz (1861, wyd. w 1862, pełny tekst w 1883^[14])^[15],
• 1862 – Uczta wyzwoleńca (całość w 1908)^[16],
• 1862 – 24 obrazki z dziejów Polskich,
• 1863 – Pieśni zbudzonych (w tym Pieśń strzelców),
• 1863 – Trzech moskali: opowiadanie Walentego Kurka kosyniera spod Bodzentyna^[17][18],
• 1867 – Meszty Abu Kazema^[19][20],
• 1873 – Obrazki dramatyczne ludowe^[21],
• 1876 – Emigracja chłopska^[22],
• 1876 – W Tatry,
• 1881 – Kościuszko pod Racławicami^[23],
• 1899 – Duchy czarnego boru, czyli kamienne serce^[24],
• 1908 – Pieśni zbudzonych,
• 1916 – Pieśni zbudzone (zbiór poezji),
• 1973 – Księżniczka głogu^[25].

Działalność popularyzatorska

• 1862 – Elementarz dla dzieci polskich,
• 1862 – Pierwsza książeczka dla wiejskich dziatek, które już elementarz skończyły,
• 1863 – Dzieje Polski w dwudziestu czterech obrazkach^[26],
• 1869 – ABC, pierwsza nauka dla dzieci^[27].

Upamiętnienie

Jego imieniem nazwano ulice w Krakowie na Salwatorze^[28] i w Łodzi^[29].

Zobacz też

Wykaz literatury uzupełniającej: Władysław Ludwik Anczyc.