Wiadukt kolejowy w Krakowie-Grzegórzkach

Wiadukt kolejowy na Grzegórzkach – most kolejowy w Krakowie nad ulicą Grzegórzecką i ulicą Dietla, pierwotnie na Starej Wiśle, ukończony w 1863 roku, a od 2. połowy XIX wieku po zasypaniu koryta rzeki, wiadukt. Rozebrany w styczniu 2022 roku, przeprowadzona została jego rozbudowa i odtworzenie^[1][2].

Wiadukt kolejowy na Grzegórzkach

Wiadukt widziany z ul. Grzegórzeckiej (2023)
Długość całkowita	98,6 m
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Miejscowość	Kraków
Podstawowe dane
Przeszkoda	do 1880 stare koryto Wisły
Długość	98 m
Szerokość: • całkowita	12 m
Liczba torów	4
Liczba przęseł	5
Rozpiętość przęseł	11
Data budowy	1854–1856 (most drewniany) 1861–1863
Data zburzenia	2022
Data odbudowy	2023
Położenie na mapie Krakowa Wiadukt kolejowy na Grzegórzkach
Położenie na mapie Polski Wiadukt kolejowy na Grzegórzkach
Położenie na mapie województwa małopolskiego Wiadukt kolejowy na Grzegórzkach
50°03′31″N 19°56′52″E

Historia

Został wybudowany w latach 1861–1863^[3] i oddany do użytku 23 listopada 1863 roku^[4] jako most kolejowy nad starym korytem Wisły przez spółkę Kolej Karola Ludwika na linii Kraków-Lwów. Zaprojektowany został przez krakowskiego architekta Leona Mikuckiego. Zastąpił on istniejący wówczas w tym miejscu od kilku lat most drewniany (wybudowany w latach 1854–1856). Obecnie prowadzi przez niego linia kolejowa nr 91 – wiadukt znajduje się między dworcem Kraków Główny, a przystankiem kolejowym Kraków Grzegórzki.

Most ma 98 m długości i 12 m szerokości, został zbudowany dla linii kolejowej dwutorowej. Składa się z 5 przęseł (o wysokości 7 m i rozpiętości 11 m) opartych na kamiennych filarach oraz łukowych sklepień zbudowanych z cegły.

W latach 1878–1880, gdy zasypano dawne koryto Wisły, most stał się wiaduktem i pozostał nim do dziś. Był jednym z najstarszych zachowanych mostów krakowskich. Po jego wschodniej stronie (od ul. Grzegórzeckiej) w kręgach nad filarami wciąż widnieją cyfry z datą jego otwarcia, a od strony ul. Józefa Dietla do lat 50. XX w. umieszczone były litery GKLB (oznaczające Galizische Karl Ludwig Bahn)^[5].

Wiadukt jest jednym z obiektów na trasie Krakowskiego Szlaku Techniki utworzonego 6 kwietnia 2006 r.^[6]

W ramach rozbudowy linii kolejowej między dworcem Kraków Główny a przystankiem kolejowym Kraków Zabłocie wiadukt miał zostać przebudowany i poszerzony do czterech torów, zamiast dotychczasowych dwóch. Miało to być możliwe poprzez dobudowę konstrukcji żelbetowej nawiązującej stylistycznie do części historycznej. W sąsiedztwie wiaduktu powstał przystanek kolejowy Kraków Grzegórzki^[7][8]. Ostatecznie jednak most został wykreślony z rejestru zabytków decyzją ministerstwa kultury we wrześniu 2021 roku^[9][10] i wyburzony w styczniu 2022 roku^[11]. Następnie powstała nowa konstrukcja, odtworzona w innej technologii, unosząca cztery tory, w tym dodatkowe dla Szybkiej Kolei Aglomeracyjnej, a prowadzące w stronę wiaduktu nasypy ziemne zastąpiono estakadami. Odtworzono również zabytkową elewację wiaduktu^[2].

• 
  Wiadukt widziany od strony ul. Józefa Dietla (stan na 2008)
• 
  Budowa nowego, żelbetonowego wiaduktu nawiązującego wyglądem do wiaduktu historycznego - widok od strony ul. Józefa Dietla (stan na lipiec 2023)
• 
  Elewacja zachodnia, widok z ul. Józefa Dietla (2024)