Województwo dolnośląskie – jednostka podziału administracyjnego Polski, jedno z 16 województw, ze stolicą we Wrocławiu. Zostało utworzone w 1999 roku z ziem poprzednich województw wrocławskiego, legnickiego, jeleniogórskiego, wałbrzyskiego i części leszczyńskiego oraz kaliskiego. Województwo to jest położone na południowym zachodzie Polski, obejmuje zachodnią część historycznego Śląska, czyli większość Dolnego Śląska, a także ziemię kłodzką oraz wschodnie Łużyce Górne. Według danych z 30 czerwca 2023 r. województwo zamieszkiwały 2 883 133 osoby[2].
| |||||||||||||
| |||||||||||||
Państwo | |||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Kod ISO 3166-2 |
PL-02 | ||||||||||||
TERYT |
02 | ||||||||||||
Siedziba wojewody i sejmiku | |||||||||||||
Wojewoda | |||||||||||||
Marszałek | |||||||||||||
Powierzchnia (2022) |
19 947,04 km² | ||||||||||||
Populacja (30.06.2024) • liczba ludności |
| ||||||||||||
• gęstość |
144,1 os./km² | ||||||||||||
Urbanizacja |
67,2[1] | ||||||||||||
Tablice rejestracyjne |
D, V | ||||||||||||
Adres Urzędu Wojewódzkiego: pl. Powstańców Warszawy 150-951 Wrocław | |||||||||||||
Adres Urzędu Marszałkowskiego: wybrzeże J. Słowackiego 12/14Wrocław | |||||||||||||
Podział administracyjny | |||||||||||||
| |||||||||||||
Położenie na mapie Polski![]() | |||||||||||||
Strona Urzędu Wojewódzkiego | |||||||||||||
Strona Urzędu Marszałkowskiego |
Województwo dolnośląskie zostało utworzone w 1999 roku z województw poprzedniego podziału administracyjnego:
Według danych z 1 stycznia 2024 r. powierzchnia województwa wynosiła 19 947,04 km², co stanowi 6,4% powierzchni Polski[3].
Według danych z 31 grudnia 2012 r. w woj. dolnośląskim lasy obejmowały powierzchnię 591,3 tys. ha, co stanowiło 29,6% jego powierzchni. 9,7 tys. ha lasów znajdowało się w obrębie parków narodowych[4].
Województwo jest położone w południowo-zachodniej Polsce i graniczy z[5]:
oraz z województwami:
Teren województwa obejmuje większą część Dolnego Śląska, ziemię kłodzką oraz skrawek Saksonii (wschodnie Łużyce Górne).
Województwo dolnośląskie obejmuje fragmenty Niziny Środkowoeuropejskiej (makroregiony: Nizina Śląsko-Łużycka, Nizina Południowowielkopolska, Obniżenie Milicko-Głogowskie, Wał Trzebnicki i Nizina Śląska) oraz Masywu Czeskiego (makroregiony: Przedgórze Sudeckie, Pogórze Zachodniosudeckie, Sudety Zachodnie, Sudety Środkowe i Sudety Wschodnie).
W wymiarze północ-południe województwo rozciąga się na długości 196 km, to jest około 1°40′. W wymiarze wschód-zachód rozpiętość województwa wynosi 211 km, co w mierze kątowej daje ok. 3°[6].
Współrzędne geograficzne skrajnych punktów:
Ukształtowanie powierzchni ma charakter nizinny (średnia wysokość 248,4 m n.p.m.) – 74,7% województwa leży poniżej 300 m n.p.m., a 0,5% powyżej 1000 m n.p.m.[7]
Najwyższym punktem jest wierzchołek Śnieżki – 1603 m n.p.m.
Najniższym punktem jest dno doliny Odry w okolicy Dobrzejowic koło Głogowa – 69 m n.p.m.[8]
Praktycznie w całości terytorium województwa dolnośląskiego położone jest w dorzeczu Odry (98,866% powierzchni województwa) należącej do zlewiska Morza Bałtyckiego. Pozostałe skrawki terytorium leżą w dorzeczu Łaby (1,130%) należącej do zlewiska Morza Północnego i dorzeczu Dunaju (0,004%) należącego do zlewiska Morza Czarnego[9].
Duże rzeki: Odra oraz jej dopływy Barycz, Bóbr z Kwisą, Bystrzyca, Kaczawa, Nysa Kłodzka, Nysa Łużycka, Oława, Ślęza i Widawa.
Największym jeziorem jest Jezioro Kunickie – 0,95 km² wchodzące w skład Pojezierza Legnickiego. Największym sztucznym zbiornikiem wodnym jest Jezioro Mietkowskie utworzone w 1986 roku na Bystrzycy – 9,29 km². W pn.-wsch. części województwa zlokalizowany jest wielki zespół Stawów Milickich – ok. 77 km² m.in. z Janem, Niezgodą, Rudym, Słonecznym Górnym Stawem, Stawem Słupickim Dużym i największym Grabownicą o powierzchni 2,83 km².
Średnia roczna temperatura w województwie wynosi 7,7 °C (biorąc pod uwagę wyłącznie część nizinną – do 300 m n.p.m. temperatura ta wzrasta do 8,2 °C). W najzimniejszym miesiącu (styczeń) temperatura średnia wynosi –3,2 °C (w części nizinnej –2,9 °C), a w najcieplejszym (lipiec) osiąga 17,3 °C (17,9 °C). Średnia roczna suma opadu atmosferycznego wynosi 595,2 mm (568,9 mm w części nizinnej). W najsuchszym miesiącu (styczeń) suma opadu wynosi 30,0 mm (28,9 mm), a w najwilgotniejszym (lipiec) osiąga 82,0 mm (79,0 mm). Średni roczny współczynnik suchości wynosi dla całego województwa 0,8, a dla części nizinnej 0,7[10].
Województwo jest jednym z bardziej zasobnych w surowce mineralne regionów Polski. Tradycje górnictwa sięgają początków XII w. Większość znanych z kraju rodzajów kopalin występuje właśnie tu co związane jest z mozaikową, urozmaiconą budową geologiczną Sudetów i ich przedgórza. Kopaliny województwa dolnośląskiego dzielą się na: energetyczne, metaliczne, chemiczne i skalne.
Kopaliny energetyczne
Małe złoża gazu ziemnego eksploatowane są w regionie Góra – Żmigród – Milicz, złoża węgla kamiennego znajdujące się w Dolnośląskim Zagłębiu Węglowym przestano ostatecznie eksploatować w 2000 r., natomiast złoża węgla brunatnego położone są w zach. części województwa, a eksploatuje się je obecnie jedynie w Kopalni Węgla Brunatnego Turów[11].
Kopaliny metaliczne
Z udokumentowanych 14 złóż rud miedzi wydobycie prowadzi się w 6 z nich w Legnicko-Głogowskim Okręgu Miedziowym. Rudy niklu pozyskiwano z okolic Ząbkowic Śląskich i praktycznie są na wyczerpaniu, a ostatnie złoża przestano eksploatować w 1983 r. Złoto w Polsce pozyskiwano wyłącznie z terenu Dolnego Śląska z okolic Złotego Stoku, Lwówka Śląskiego, Złotoryi i Legnicy. Obecnie koncentracje złota mają minimalne znaczenie gospodarcze. Arsen z okolic Złotego Stoku zaprzestano wydobywać w 1960 r. Rudy cyny z Gór Izerskich ze względu na niską jakość rudy nie są obecnie eksploatowane.
Kopaliny chemiczne
Baryty i fluoryty nie są obecnie wydobywane, a ostatnie kopalnie tych minerałów zamknięto w końcu lat 90. XX w. Pokłady gipsów i anhydrytów udokumentowane w okolicach Lwówka Śląskiego i Bolesławca wydobywa się obecnie w dwóch kopalniach. Jedyne udokumentowane złoże halitu znajduje się w Sieroszowicach.
Kopaliny skalne
Obecnie eksploatuje się na potrzeby przemysłu kamieni budowlanych i drogowych magmowe skały plutoniczne (granitoidy, gabra) i wulkaniczne (bazalty, porfiry, melafiry), skały osadowe (piaskowce, szarogłazy, wapienie i dolomity) i skały metamorficzne (gnejsy, amfibolity, serpentynity, marmury). Jedynie w województwie dolnośląskim eksploatuje się bloczne granity, sjenity, gabra, melafiry, amfibolity, serpentynity, hornfelsy i marmury dolomityczne.
Granitoidy wydobywa się w masywie strzegomskim, strzelińskim, karkonoskim i strefie Niemczy. Wystąpienia gabra znajdują się w okolicach Sobótki, Braszowic i Nowej Rudy.
Organem uchwałodawczym jest Sejmik Województwa Dolnośląskiego, składający się z 36 radnych[12]. Sejmik wybiera organ wykonawczy województwa, którym jest zarząd województwa, składający się z 5 członków z przewodniczącym mu marszałkiem. Siedzibą sejmiku województwa jest Wrocław[13].
Marszałkowie Województwa Dolnośląskiego:
Nr | Marszałek województwa | Okres urzędowania | |
---|---|---|---|
od | do | ||
1 | Jan Waszkiewicz (AWS) | 01.01.1999 | 30.12.2001 |
2 | Emilian Stańczyszyn (UW) | 30.12.2001 | 31.01.2003 |
3 | Henryk Gołębiewski (SLD) | 31.01.2003 | 25.08.2004 |
4 | Paweł Wróblewski (PiS) | 25.08.2004 | 07.12.2006 |
5 | Andrzej Łoś (PO) | 07.12.2006 | 03.03.2008 |
6 | Marek Łapiński (PO) | 03.03.2008 | 01.12.2010 |
7 | Rafał Jurkowlaniec (PO) | 01.12.2010 | 12.02.2014 |
8 | Cezary Przybylski (PO, BS) | 13.02.2014 | 21.05.2024 |
9 | Paweł Gancarz (PSL-TD) | 21.05.2024 | nadal |
Organem administracji rządowej jest Wojewoda Dolnośląski, powoływany przez Prezesa Rady Ministrów. Siedzibą wojewody jest Wrocław[13], gdzie znajduje się Dolnośląski Urząd Wojewódzki we Wrocławiu. Działają także 3 delegatury urzędu w Jeleniej Górze, Legnicy i Wałbrzychu[14][15].
Lp. | Rejonizacja delegatur administracji rządowej | Powiaty objęte delegaturą |
---|---|---|
1 | Wałbrzych | świdnicki, kłodzki, dzierżoniowski, ząbkowicki |
2 |