Województwo mazowieckie

województwo w Polsce Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Województwo mazowieckiemap

Województwo mazowieckie – jednostka podziału administracyjnego Polski, znajdująca się w środkowo-wschodniej Polsce. Jest największym województwem pod względem powierzchni i ludności. Obejmuje obszar o powierzchni 35 558,47 km². Według danych z 31 grudnia 2019 r. miało około 5,4 mln mieszkańców[2]. Siedzibą władz województwa jest Warszawa.

Szybkie fakty Państwo, Kod ISO 3166-2 ...
województwo mazowieckie
województwo
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Polska

Kod ISO 3166-2

PL-MZ

TERYT

14

Siedziba wojewody i sejmiku

Warszawa

Wojewoda

Mariusz Frankowski

Marszałek

Adam Struzik

Powierzchnia

35 558,47 km²

Populacja (30.06.2024)
 liczba ludności


5 510 618[1]

 gęstość

155 os./km²

Urbanizacja

64,8[1]

Tablice rejestracyjne

W, A

Adres Urzędu Wojewódzkiego:
pl. Bankowy 3/5
00-950 Warszawa
Adres Urzędu Marszałkowskiego:
ul. Jagiellońska 26
Warszawa
Podział administracyjny
Plan województwa mazowieckiego
Liczba miast na prawach powiatu

5

Liczba powiatów

37

Liczba gmin miejskich

35

Liczba gmin miejsko-wiejskich

75

Liczba gmin wiejskich

204

Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie Polski
Strona Urzędu Wojewódzkiego
Strona Urzędu Marszałkowskiego
Zamknij

Historia

Historycznie województwo mazowieckie istniało w latach 1526–1795 i 1816–1837.

Thumb
Województwa z lat 1975–1998 z granicą obecnego województwa mazowieckiego

Obecne województwo mazowieckie zostało utworzone 1 stycznia 1999 roku z województw poprzedniego podziału administracyjnego:

Geografia

Thumb
Mapa fizyczna woj. mazowieckiego

Powierzchnia

Według danych z 1 stycznia 2014 r. powierzchnia województwa wynosiła 35 558,47 km², co stanowi 11,4% powierzchni Polski[3]. Mazowieckie jest największym województwem w Polsce.

Według danych z 31 grudnia 2012 r. w województwie mazowieckim lasy obejmowały powierzchnię 815,0 tys. ha, co stanowiło 22,9% jego powierzchni. 26,9 tys. ha lasów znajdowało się w obrębie parków narodowych[4].

Położenie administracyjne

Województwo jest położone w środkowo-wschodniej Polsce i graniczy z województwami[5]:

Położenie matematycznogeograficzne i rozciągłość

Współrzędne geograficzne skrajnych punktów:

W wymiarze północ-południe województwo rozciąga się na długości 274 km, co w mierze kątowej daje 2°28′08″. W wymiarze wschód-zachód rozciągłość województwa wynosi 265 km, to jest 3°52′09″.

Położenie fizycznogeograficzne

Województwo położone jest w większości na obszarze Niżu Środkowoeuropejskiego, tylko jego niewielkie wschodnie fragmenty leżą na terenie Niżu Wschodniobałtycko-Białoruskiego, a południowe na terenie Wyżyn Polskich. Obszar województwa zawiera się w 11 makroregionach fizycznogeograficznych i 34 mezoregionach.

Ukształtowanie powierzchni

Niziny mazowieckie składają się z rozległych wysoczyzn, które oddzielone są dolinami dużych rzek. Pośrodku terytorium znajduje się kotlinowe obniżenie, Nizina Środkowomazowiecka, z Kotliną Warszawską w centrum. Spływają ku niej większe rzeki: Narew z Wkrą, Bugiem, Pilica, Bzura, Liwiec, Świder, a wody odprowadza na zachód Wisła.
Najwyższym punktem jest wierzchołek Altany – 408 m n.p.m., na południowym skraju województwa, na krańcu Wyżyny Kieleckiej.

Położenie historycznogeograficzne i etnograficzne

Mimo że województwo mazowieckie jest często określane jako Mazowsze, nie jest nim w całości. Wschodnia część województwa to region podlaski (w znacznie mniejszym stopniu niż geograficznie), natomiast południowa część to ziemia sandomierska będąca częścią Małopolski. Różnice historyczno-kulturowe widoczne są w wielu aspektach, m.in. w architekturze wiejskiej, sposobie zwijania snopów siana czy strojach ludowych. Natomiast część historycznego Mazowsza (większość byłego województwa łomżyńskiego z miastami: Łomża, Zambrów, Grajewo, Kolno i Wysokie Mazowieckie) leży poza obecnym terytorium województwa mazowieckiego.

Demografia

Thumb
Gęstość zaludnienia w województwie mazowieckim terenów wiejskich w osobach na km² (w przekroju gminnym, stan 1 stycznia 2007 roku)[6]

Według danych z 30 czerwca 2014 r. województwo mazowieckie miało 5 324 519 mieszkańców, co stanowiło 13,7% ludności Polski[7]. Mazowieckie jest województwem o największej liczbie ludności w Polsce.

Dane z 30 czerwca 2014 r.[7]:

Więcej informacji Opis, Ogółem ...
OpisOgółemKobietyMężczyźni
jednostkaosób %osób %osób %
populacja5 324 5191002 777 021522 547 49848
powierzchnia35 558,18 km²
gęstość zaludnienia
(mieszk./km²)
1507872
Zamknij

Ze względu na płeć wśród ludności żyjącej na Mazowszu przeważają kobiety. W 2016 r. ich odsetek w ogóle ludności kształtował się na poziomie 52,2%, przy średniej krajowej wynoszącej 51,6%. Co prawda chłopców rodzi się zazwyczaj nieco więcej niż dziewczynek, ale różnica ta maleje przy przechodzeniu do kolejnych grup wiekowych. W starszych grupach wiekowych (55–59 lat) kobiety zaczynają wyraźnie przeważać liczbowo, co wiąże się z krótszym przeciętnym czasem życia mężczyzn[8].

  • Piramida wieku mieszkańców woj. mazowieckiego w 2014 roku[9].
Thumb

Podział administracyjny

Województwo mazowieckie składa się z 37 powiatów i 5 miast na prawach powiatu. Powiaty dzielą się na 314 gmin – 35 miejskich, 75 miejsko-wiejskich i 204 wiejskie.

Thumb
Thumb
Województwo mazowieckie – miasta w granicach administracyjnych

Thumb

Więcej informacji Herb, Flaga ...
Powiaty – porównanie
Herb Flaga Powiat Liczba ludności
(30 czerwca 2014)[7]
Powierz-
chnia
[km²][3]
Wydatki budżetu 2013[10]
[mln zł]
Dochody budżetu 2013[11]
[mln zł]
Zadłużenie samorządu względem dochodów 2013[11]
[%]
Przeciętna stopa bezrobocia
(30 czerwca 2014)[12]
białobrzeski 33 669 639,10 28,22 28,57 11,5% 13,1%
ciechanowski 90 823 1059,80 92,00 93,09 28,9% 16,6%
garwoliński 108 551 1284,83 106,03 100,56 25,6% 14,7%
gostyniński 46 345 614,81 48,90 50,07 1,5% 21,3%
grodziski 89 136 367,04 71,22 76,95 18,3% 7,2%
grójecki 98 692 1267,73 83,84 85,23 48,4% 7,2%
kozienicki 61 874 916,10 58,00 55,46 19,8% 16,7%
legionowski 111 660 390,76 86,97 85,93 1,9% 15,1%
lipski 35 426 740,22 46,22 45,66 8,5% 14,2%
Brak herbu Brak flagi łosicki 32 046 772,45 35,11 37,06 18,8% 10,0%
Flaga powiatu makowskiego makowski 46 435 1064,67 47,26 48,01 21,8% 23,7%
miński 150 495 1163,72 123,77 117,55 14,3% 11,7%
Flaga powiatu mławskiego mławski 73 919 1181,82 66,66 65,37 17,6% 15,3%
nowodworski 78 604 694,79 50,72 50,14 32,7% 12,4%
ostrołęcki 88 240 2098,38 77,23 68,74 45,4% 16,9%
ostrowski 74 464 1217,79 56,97 58,19 16,4% 15,8%
otwocki 122 661 615,92 129,42 114,26 56,4% 8,8%
piaseczyński 172 929 621,00 169,18 176,80 40,4% 8,0%
płocki 111 067 1796,63 93,85 93,03 21,5% 20,4%
płoński 88 612 1379,79 79,11 78,40 9,4% 17,2%
pruszkowski 158 765 246,30 117,91 129,85 20,5% 8,1%
przasnyski 53 448 1218,58 61,25 64,32 8,9% 15,9%
przysuski 42 869 801,19 68,85 66,85 17,0% 25,3%
pułtuski 51 409 827,42 78,37 63,40 51,4% 22,3%
radomski 151 178 1529,78 119,24 124,36 10,8% 28,6%
siedlecki 81 685 1603,48 47,36 45,33 7,9% 11,4%
sierpecki 53 215 852,04 51,87 51,95 38,7% 22,5%
sochaczewski 85 103 734,80 71,77 73,86 14,7% 11,0%
Herb powiatu sokołowskiego Brak flagi sokołowski 55 511 1131,17 56,83 56,50 38,0% 10,7%
szydłowiecki 40 340 451,81 35,31 35,01 17,6% 35,8%
warszawski zachodni 111 550 533,79 112,26 115,21 20,6% 6,2%
węgrowski 67 490 1220,76 57,85 60,68 36,0% 14,7%
wołomiński 230 287 953,56 158,61 156,22 31,0% 16,7%
wyszkowski 73 929 876,43 81,82 81,93 10,6% 12,2%
zwoleński 36 892 573,30 41,26 40,01 13,4% 19,4%
żuromiński 39 885 806,60 36,89 38,42 16,6% 21,4%
żyrardowski 76 413 532,54 54,52 55,05 55,6% 16,1%
Zamknij
Więcej informacji Herb, Flaga ...
Miasta na prawach powiatu – porównanie
Herb Flaga Miasto na prawach powiatu Liczba ludności
(30 czerwca 2014)[7]
Powierz-
chnia
[km²][3]
Wydatki budżetu 2013[11]
[mln zł]
Dochody budżetu 2013[11]
[mln zł]
Zadłużenie samorządu względem dochodów 2013[11]
[%]
Przeciętna stopa bezrobocia
(30 czerwca 2014)[12]
Ostrołęka 52 792 28,63 268,22 242,53 33,7% 14,9%
Płock 122 572 88,04 731,89 685,08 56,8% 12,0%
Radom 217 834 111,80 1007,37 986,35 40,2% 21,6%
Siedlce 76 585 31,86 362,22 350,10 76,9% 10,6%
Warszawa 1 729 119 517,24 12 147,98 12 222,70 48,5% 4,6%
Zamknij

Urbanizacja

W województwie mazowieckim jest 110 miast, w tym 5 miast na prawach powiatu.

Więcej informacji Herb, Miasto ...
HerbMiastoPowiatLudność
(30 czerwca 2014)[7]
Pow.
(km²)[13]
Gęst. zal.
(os./km²)
Warszawana prawach powiatu1 729 119517,903339
Radomna prawach powiatu217 834111,801948
Płockna prawach powiatu122 57288,061392
Siedlcena prawach powiatu76 58531,872403
Pruszkówpruszkowski59 79619,193116
Legionowolegionowski54 24613,603989
Ostrołękana prawach powiatu52 79229,001820
Piasecznopiaseczyński45 27016,222791
Otwockotwocki45 07347,33952
Ciechanówciechanowski44 67332,841360
Żyrardówżyrardowski41 05614,352861
Mińsk Mazowieckimiński40 02813,123051
Wołominwołomiński37 41817,242170
Sochaczewsochaczewski37 33326,131429
Ząbkiwołomiński32 37611,132909
Mławamławski30 89335,50870
Grodzisk Mazowieckigrodziski29 98813,192274
Markiwołomiński29 39526,031129
Nowy Dwór Mazowieckinowodworski28 36128,271003
Wyszkówwyszkowski27 20520,781305
Piastówpruszkowski22 8625,763969
Ostrów Mazowieckaostrowski22 77022,091031
Płońskpłoński22 43511,601934
Kobyłkawołomiński21 13219,641076
Józefówotwocki20 01323,92837
Sulejówekmiński19 38519,311004
Pionkiradomski19 28618,341052
Pułtuskpułtuski19 22923,00836
Gostyningostyniński19 02632,40587
Sokołów Podlaskisokołowski18 73017,501070
Sierpcsierpecki18 46818,60993
Kozienicekozienicki18 15010,451737
Zielonkawołomiński17 43479,48219
Konstancin-Jeziornapiaseczyński17 37117,74979
Przasnyszprzasnyski17 33725,16689
Garwolingarwoliński17 16022,08777
Łomiankiwarszawski zachodni16 6328,401980
Grójecgrójecki16 4308,571917
Milanówekgrodziski16 42713,521215
Brwinówpruszkowski13 12410,061305
Węgrówwęgrowski12 81435,50361
Błoniewarszawski zachodni12 5369,121375
Szydłowiecszydłowiecki12 03021,93549
Warkagrójecki11 78026,77440
Góra Kalwariapiaseczyński11 67813,72851
Radzyminwołomiński11 57223,32496
Ożarów Mazowieckiwarszawski zachodni108045,711892
Karczewotwocki10 13228,12360
Maków Mazowieckimakowski10 09810,30980
Żurominżuromiński898811,11809
Zwoleńzwoleński807215,91507
Tłuszczwołomiński80157,911013
Nasielsknowodworski763212,57607
Białobrzegibiałobrzeski71227,51948
Łosicełosicki711123,75299
Łochówwęgrowski679313,39507
Mszczonówżyrardowski64668,56755
Przysuchaprzysuski61357,02874
Lipskolipski576915,70367
Iłżaradomski501015,83316
Łaskarzewgarwoliński490415,35319
Raciążpłoński462918,60249
Pilawagarwoliński44506,62672
Skaryszewradomski429527,49156
Gąbinpłocki415227,95149
Serocklegionowski414013,43308
Tarczynpiaseczyński40915,24781
Żelechówgarwoliński407112,14335
Jedlnia-Letniskoradomski39768,22484
Nowe Miasto nad Pilicągrójecki389811,25346
Podkowa Leśnagrodziski384910,13380
Halinówmiński36742,841294
Mrozymiński34817,73450
Myszyniecostrołęcki330810,74308
Zakroczymnowodworski322419,97161
Glinojeckciechanowski31337,37425
Drobinpłocki29789,65309
Chorzeleprzasnyski294517,51168
Kałuszynmiński294312,30239
Różanmakowski27436,67411
Wyszogródpłocki269012,96208
Mogielnicagrójecki238012,98183
Siennicamiński230811,78196
Cegłówmiński22267,6729
Kosów Lackisokołowski215811,57187
Sannikigostyniński2084[14]11,76177
Sochocinpłoński19976,83292
Brokostrowski197428,0670
Bieżuńżuromiński191012,07158
Mordysiedlecki18224,54401
DobrePowiat miński18208,61211
Lubowidzżuromiński17985,27341
Nowe Miastopłoński16448,91185
Maciejowicegarwoliński141010,88130
Wiskitkiżyrardowski14046,61212
Latowiczmiński137725,7354
Bodzanówpłocki12654,82266
Osieckotwocki109926,5941,3
Czerwińsk nad Wisłąpłoński10897146,1
Jastrząbszydłowiecki106512,5554
Odrzywółprzysuski9677,93122
Magnuszewkozienicki9669,18105
Solec nad Wisłąlipski96520,9146
Siennolipski92810,7086,78
Jadówwołomiński9274,63202
Wyśmierzycebiałobrzeski90816,8454
Przytykradomski9072,84320
Głowaczówkozienicki8255,96138
Gielniówprzysuski77912,0665
Ciepielówlipski7386,86106
Zamknij
Thumb
Warszawa
Thumb
Siedlce

Podregiony statystyczne

Z dniem 1 stycznia 2018 roku województwo mazowieckie zostało ujęte w klasyfikacji statystycznej NUTS Unii Europejskiej jako dwa odrębne regiony NUTS 2[15]. Podział ten ma umożliwić bardziej szczegółową analizę danych ekonomicznych w regionach i związaną z tym skuteczniejszą alokację funduszy europejskich (Mazowsze podzielone na dwa regiony ma większe możliwości pozyskania środków unijnych – z uwagi na znaczne różnice w wysokości wskaźników ekonomicznych między regionem warszawskim stołecznym a regionem mazowieckim regionalnym)[16].

Region warszawski stołeczny (PL91) składa się z 3 podregionów statystycznych NUTS 3[15]:

  • Miasto Warszawa (PL911)
  • podregion warszawski wschodni (PL912)
  • podregion warszawski zachodni (PL913)

Region mazowiecki regionalny (PL92) składa się z 6 podregionów statystycznych NUTS 3[15]:

  • podregion radomski (PL921)
  • podregion ciechanowski (PL922)
  • podregion płocki (PL923)
  • podregion ostrołęcki (PL924)
  • podregion siedlecki (PL925)
  • podregion żyrardowski (PL926)

Administracja i polityka

Samorząd województwa

Organem stanowiącym samorządu jest Sejmik Województwa Mazowieckiego, składający się z 51 radnych. Siedzibą sejmiku województwa jest Warszawa. Sejmik wybiera organ wykonawczy samorządu, którym jest zarząd województwa, składający się z 5 członków z przewodniczącym mu marszałkiem.

Budżet województwa mazowieckiego w 2013 r. zamknął się dochodami w wysokości 2191,6 mln zł oraz wydatkami w wysokości 2164,7 mln zł. Zadłużenie samorządu na koniec 2013 r. wyniosło 1587,5 mln zł, co stanowiło 73,3% wysokości wykonywanych dochodów samorządu[17].

W 2012 r. przeciętne zatrudnienie administracji samorządu wojewódzkiego wynosiło 2903 osoby[18].

Marszałek Województwa Mazowieckiego

Wicemarszałkowie Województwa Mazowieckiego

Thumb
Nove Kino Praha – siedziba sejmiku i urzędu marszałkowskiego

Członkowie Zarządu Województwa Mazowieckiego

były Marszałek Województwa Mazowieckiego

byli wicemarszałkowie Województwa Mazowieckiego

byli członkowie Zarządu Województwa Mazowieckiego

Administracja państwowa

Thumb
Pałac Komisji Rządowej Przychodów i Skarbu w Warszawie, siedziba Wojewody Mazowieckiego
Thumb
Pałac Sandomierski w Radomiu – siedziba radomskiej delegatury Mazowieckiego Urzędu Wojewódzkiego
Thumb
Kamera Pruska w Płocku – siedziba płockiej delegatury Mazowieckiego Urzędu Wojewódzkiego

Terenowym organem administracji rządowej jest Wojewoda Mazowiecki, wyznaczany przez Prezesa Rady Ministrów. Siedzibą wojewody jest Warszawa[22], gdzie znajduje się Mazowiecki Urząd Wojewódzki w Warszawie. Siedzibą urzędu i wojewody są połączone pałace Komisji Rządowej Przychodów i Skarbu i Ministra Skarbu przy placu Bankowym 3/5.

W celu usprawnienia działania urzędu działa także jego 5 delegatur (placówek zamiejscowych): w Ciechanowie, Ostrołęce, Płocku, Radomiu i Siedlcach[23].

Delegatury urzędu wojewódzkiego obejmują swoim zasięgiem działania[24]:

Osobny artykuł: Wojewodowie mazowieccy.

Wojewodowie Mazowieccy

Wicewojewodowie Mazowieccy

Charakterystyka gospodarki

Thumb
Radom – siedziba PGZ SA
Thumb
PłockPKN Orlen

W 2012 r. produkt krajowy brutto województwa mazowieckiego wynosił 353,3 mld zł, co stanowiło 21,9% PKB Polski. Należy jednak podkreślić, że 59,1% PKB województwa wytwarza sama Warszawa. Produkt krajowy brutto na 1 mieszkańca mazowieckiego wynosił 66,8 tys. zł (159,2% średniej krajowej), co lokowało na 1. miejscu względem innych województw[27]. Według Eurostatu w 2011 r. PKB na 1 mieszkańca woj. mazowieckiego, według zestandaryzowanego parytetu siły nabywczej, wynosiło 107% średniego PKB w Unii Europejskiej[28], natomiast PKB województwa bez uwzględnienia siły nabywczej stanowiło w 2009 r. 55,3% średniego PKB Unii (13 000 euro na mieszkańca wobec średniej w Unii 23 500 euro)[29].

W 2010 r. produkcja sprzedana przemysłu w województwie mazowieckim wynosiła 199,3 mld zł, co stanowiło 20,2% produkcji przemysłu Polski. Sprzedaż produkcji budowlano-montażowej w mazowieckim wynosiła 37,4 mld zł, co stanowiło 23,3% tej sprzedaży Polski[30].

W Radomiu mieści się siedziba jednego z największych koncernów obronnych w EuropiePolskiej Grupy Zbrojeniowej SA[31]. W Płocku swoją siedzibę ma PKN Orlen (4. w indeksie), największy polski koncern paliwowy. W Warszawie i w Siedlcach działa Polimex-Mostostal. W Przasnyszu swoją siedzibę ma firma Kross.

Przeciętne miesięczne wynagrodzenie mieszkańca województwa mazowieckiego we wrześniu 2019 r. wynosiło 6000,45 zł, co lokowało je na 1. miejscu względem wszystkich województw[32].

W końcu września 2019 liczba zarejestrowanych bezrobotnych w województwie obejmowała ok. 123,3 tys. mieszkańców, co stanowi stopę bezrobocia na poziomie 4,4% do aktywnych zawodowo[33]. Według danych z 2011 r. 3,2% mieszkańców w gospodarstwach domowych województwa mazowieckiego miało wydatki poniżej granicy ubóstwa skrajnego (tzn. znajdowało się poniżej minimum egzystencji), przy czym wskaźnik dla województwa mazowieckiego bez Warszawy obejmował 4,5% mieszkańców tego obszaru[34].

Transport

Transport drogowy

Thumb
Obwodnica Warszawy S2

Przez województwo przebiegają drogi krajowe:

Transport kolejowy

Thumb
Antresola w hali Dworca Centralnego w Warszawie po przebudowie w latach 2015–2016
Thumb
Pociągi 27WE Elf SKM linii S2 i S3 na stacji Warszawa Lotnisko Chopina

Czynne linie kolejowe na obszarze województwa:

Planowana jest budowa szybkiej kolei łączącej Łódź z Warszawą, Poznaniem i Wrocławiem, tzw. linii „Y”.

Lokalny transport kolejowy zapewniają Koleje Mazowieckie, którego województwo mazowieckie jest właścicielem.

Warszawa jest jedynym posiadającym metro miastem w Polsce.

Tabor kolejowy

Województwo mazowieckie wraz z Kolejami Mazowieckimi i Mazowiecką Spółką Taborową są właścicielem 276 pojazdów z których stanowią 244 elektryczne zespoły trakcyjne, 17 spalinowych zespołów trakcyjnych i autobusów szynowych, 13 lokomotyw elektrycznych i 59 wagonów piętrowych systemu push-pull zakupionych głównie przez Koleje Mazowieckie.

Ponadto Mazowiecka Spółka Taborowa jest właścicielem ośmiu pojazdów serii VT627 i VT628 niemieckiej produkcji. Natomiast Urząd Marszałkowski Województwa Mazowieckiego jest właścicielem pięciu szynobusów polskiej produkcji.

Tabor niebędący własnością Kolei Mazowieckich

Więcej informacji Seria, Typ ...
Seria Typ Numery Liczba Producent Własność Użytkownik Źródło
VT627 627.0
627.1
003, 008, 101 ÷ 102, 104 ÷ 105 6 LHB
MaK
Mazowiecka Spółka Taborowa Koleje Mazowieckie [35]
VT628 628.0 002/012, 009/019 2 Waggonfabrik Uerdingen
LHB
Mazowiecka Spółka Taborowa Koleje Mazowieckie [35]
222M 001 ÷ 002 2 Newag UM Koleje Mazowieckie [36]
SA135 214Mb 021 ÷ 022, 024 3 Pesa UM Koleje Mazowieckie
Zamknij

Transport lotniczy

Thumb
Wnętrze hali odlotów Terminalu A Lotniska Chopina w Warszawie

W województwie znajduje się największy w Polsce port lotniczy: Lotnisko Chopina w Warszawie.

Na obszarze województwa zlokalizowane są następujące lotniska:

Nauka i oświata

Thumb
Uniwersytet WarszawskiAuditorium Maximum
Thumb
Uniwersytet RadomskiWydział Ekonomii i Finansów

Mazowsze, w zakresie rozwoju szkolnictwa wyższego przewodzi wśród polskich województw. W szkołach wyższych kształci się tu obecnie 270 tys. studentów, czyli dwa razy tyle, co w województwie dolnośląskim, oraz półtora razy tyle, co w województwie małopolskim. W roku 2018 ok. 67% studentów kształci się na uczelniach publicznych, co w skali kraju stanów najwyższy wynik i jednocześnie świadczy o silnie rozbudowanym rynku szkolnictwa niepublicznego[8].

Warszawa jest największym skupiskiem uczelni (stolica skupia 75% mazowieckich szkół wyższych oraz blisko 90% studentów[8]), ale są one również zlokalizowane w innych miastach województwa: (Płock, Pułtusk, Radom, Siedlce).

Uczelnie publiczne: (zobacz też uczelnie w Warszawie)

Bezpieczeństwo publiczne

Thumb
Mazowiecka Komenda Wojewódzka Policji w Radomiu
Thumb
Specjalistyczny Szpital Zachodni im. Jana Pawła II w Grodzisku Mazowieckim

W województwie mazowieckim działają dwa centra powiadamiania ratunkowego, które znajdują się w Warszawie i Radomiu i które obsługują zgłoszenia alarmowe kierowane do numerów alarmowych 112, 997, 998 i 999[37].

Kultura

Zabytki

Pod względem liczby zabytków województwo mazowieckie plasuje się tuż za dolnośląskiem. Na Mazowszu znajduje się najwięcej w Polsce zabytkowych obiektów przemysłowych (294). Znaczna jest liczba historycznie wartościowych rezydencji znajdujących się w rejestrze zabytków (509)[8].

Według badań Polskiej Organizacji Turystycznej przeprowadzonych w 2014 r. najbardziej rozpoznawalnymi atrakcjami Mazowsza są przede wszystkim obiekty zabytkowe: pałac w Wilanowie, Łazienki Królewskie oraz warszawska Starówka[8].

Na obszarze obecnego województwa mazowieckiego tworzyli i żyli przez wiele lat: Juliusz Słowacki, Witold Gombrowicz, Julian Tuwim, Bolesław Prus, Fryderyk Chopin, Isaac Bashevis Singer.

Język

Większość ludności Mazowsza posługuje się językiem polskim. Przed II wojną światową wśród Żydów w użyciu był język jidisz, obecnie jest on nauczany jedynie na Uniwersytecie Warszawskim oraz używany w Teatrze Żydowskim w Warszawie w niektórych sztukach. Na wsi posługiwano się dialektem mazowieckim, który jednak zanika w ostatnich dziesięcioleciach.

Województwo mazowieckie charakteryzuje się najlepszą znajomością języków obcych w Polsce. Jest pierwsze pod względem znajomości języka angielskiego i włoskiego, drugim pod względem znajomości francuskiego i niemieckiego oraz szóstym pod względem znajomości hiszpańskiego[38].

Skład narodowościowy

Skład narodowościowy województwa mazowieckiego według spisu z 2021 roku

     Polacy (98.04%)

     Ukraińcy (0.28%)

     Białorusini (0.17%)

     Anglicy (0.12%)

     Niemcy (0.10%)

     Żydzi (0.09%)

     Ślązacy (0.09%)

     Rosjanie (0.07%)

     Wietnamczycy (0.07%)

     Francuzi (0.06%)

     Włosi (0.06%)

     Inni (0.82%)

[39]

Religia

Większość mieszkańców województwa mazowieckiego należy do Kościoła rzymskokatolickiego. Praktykuje jednak mniej niż połowa ludności. W archidiecezji warszawskiej praktykuje 30% ludności, w diecezji płockiej 32% i 34% w diecezji warszawsko-praskiej, co sprawia, że należą one do najbardziej zlaicyzowanych w Polsce. W diecezji radomskiej praktykuje 37% ludności. Najbardziej religijna jest diecezja siedlecka (45%) i diecezja łomżyńska (44%)[40].

Drugim co do liczebności wyznaniem województwa mazowieckiego są mariawici, szczególnie licznie zamieszkujący okolice Płocka, Warszawy, Siedlec i Mińska Mazowieckiego. Niemal połowa polskich mariawitów zamieszkuje województwo mazowieckie. Kolebką mariawityzmu jest Płock, gdzie św. Maria Franciszka Kozłowska otrzymała objawienia Dzieła Wielkiego Miłosierdzia. W Płocku znajduje się Świątynia Miłosierdzia i Miłości, sanktuarium i siedziba władz Kościoła Starokatolickiego Mariawitów. Parafie tego Kościoła rozsiane są po całym województwie i administracyjnie należą do dwóch diecezji: warszawsko-płockiej i lubelsko-podlaskiej. W klasztorze w Felicjanowie pod Płockiem, swoją siedzibę mają władze zwierzchnie Kościoła Katolickiego Mariawitów, który składa się z dwóch kustodii: warszawskiej i płockiej.

Wyznawcy prawosławia z województwa mazowieckiego zamieszkują głównie Warszawę, gdzie też mieści się siedziba władz Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego. Parafie w województwie należą administracyjnie do trzech diecezji: warszawsko-bielskiej (Warszawa, Wołomin, Stanisławowo, Płock), lubelsko-chełmskiej (Siedlce, Mińsk Mazowiecki) i łódzko-poznańskiej (Radom). Ponadto w Warszawie działa parafia katedralna Prawosławnego Ordynariatu Wojska Polskiego.

Na terenie województwa działają także synagogi (neoortodoksyjna, reformowana i ortodoksyjna), meczet, sikhowska gurdawara, jedyna wolnostojąca kaplica mormonów oraz bardzo dużo kościołów protestanckich. Trwają starania o wybudowanie świątyni buddyjskiej[41].

Historycznie, bardzo duże znaczenie na tych ziemiach miał judaizm, gdyż Żydzi stanowili do II wojny światowej między 20% a 50% ludności mazowieckich miasteczek.[potrzebny przypis] Na północno-wschodnim Mazowszu istotny był kalwinizm. Na terenie województwa działają także Świadkowie Jehowy, także tutaj w miejscowości Nadarzyn w powiecie pruszkowskim mają swoją główną siedzibę na terenie Polski.

Sport

Gra tutaj najbardziej utytułowany polski klub piłkarski Legia Warszawa[42]. Poza tym grają jeszcze Polonia Warszawa, Wisła Płock, Świt Nowy Dwór Mazowiecki, Ząbkovia Ząbki, Radomiak Radom, Sęp Żelechów. W Polskiej Lidze Koszykówki gra AZS Politechnika Warszawska oraz Rosa Radom. W Polskiej Lidze Siatkówki gra AZS Politechnika Warszawska oraz Czarni Radom. W TAURONLidze gra DPD IŁCapital Legionovia Legionowo. W PGNiG Superlidze Mężczyzn występuje jeden z najbardziej utytułowanych klubów piłki ręcznej w Polsce Orlen Wisła Płock.

Ochrona środowiska

Thumb
Ruiny Spichlerza z 1841 przy ujściu Narwi do Wisły
Thumb
Obszar Mazowsza w 1793 a współczesne województwo mazowieckie. Zaznaczono także: Kurpie, księstwa biskupie i Ordynacji Opinogórskiej

Według danych z roku 2000 powierzchnia obszarów chronionych w województwie mazowieckim ogółem wynosiła 1 053 439,9 ha, co stanowiło 29,6% powierzchni województwa.[potrzebny przypis]

Na terenie województwa mazowieckiego znajdowało się:

Zmiany

Rozważany był projekt wyłączenia z regionu Warszawy jako niezależnego województwa i przeniesienia stolicy Mazowsza do innego miasta np. do Płocka lub Radomia. Zwolennicy tego rozwiązania wskazują, że z powodu wysokiego wskaźnika PKB per capita w Warszawie reszta województwa nie będzie mogła korzystać z funduszy strukturalnych UE, gdy PKB dla całego województwa przekroczy wyznaczony przez Unię Europejską wskaźnik 75% PKB. Przeciwnicy zwracają uwagę na wysokie koszty administracyjne wynikłe z dublowania urzędów i przeprowadzki do innego miasta oraz konieczności zmiany wielu systemów w administracji publicznej[43]. Premier Donald Tusk w swoim exposé zapowiedział, że nie przewiduje w czasie swoich rządów poparcia żadnych inicjatyw w zakresie zmian podziału administracyjnego[potrzebny przypis].


Zobacz też

Szybkie fakty
Zamknij


Przypisy

Linki zewnętrzne

Wikiwand in your browser!

Seamless Wikipedia browsing. On steroids.

Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.

Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.