Wzór przemysłowy

Wzór przemysłowy (ang. industrial design^[1]) – przedmiot prawa własności przemysłowej.

Butelka Coca-Coli

Wzór przemysłowy jest rezultatem działalności twórczej wzornictwa przemysłowego.

Definicja formalno-prawna

Według polskiej definicji zawartej w ustawie − Prawo własności przemysłowej jest to „nowa i posiadająca indywidualny charakter postać wytworu lub jego części, nadana mu w szczególności przez cechy linii, konturów, kształtów, kolorystykę, fakturę lub materiał wytworu oraz przez jego ornamentację. Wytworem jest każdy przedmiot wytworzony w sposób przemysłowy lub rzemieślniczy, obejmujący w szczególności opakowanie, symbole graficzne oraz kroje pisma typograficznego, z wyłączeniem programów komputerowych.”^[2]

Za wytwór uważa się także:

• przedmiot składający się z wielu wymienialnych części składowych umożliwiających jego rozłożenie i ponowne złożenie (wytwór złożony, np. układanka);
• część składową, jeżeli po jej włączeniu do wytworu złożonego, pozostaje widoczna w trakcie jego zwykłego używania (nie dotyczy to np. naprawy wytworu);
• część składową, jeżeli może być przedmiotem samodzielnego obrotu (np. lusterko samochodowe).

Ochrona wzoru przemysłowego nie obejmuje cech wytworu:

• wynikających wyłącznie z jego funkcji technicznej (np. gwint nakrętki o indywidualnym kształcie);
• które muszą być odtworzone w dokładnej formie i wymiarach w celu umożliwienia mechanicznego połączenia go lub współdziałania z innym wytworem (np. mocowanie lusterka samochodowego).

Wzory przemysłowe mogą dotyczyć szerokiej gamy produktów, w tym mebli, opakowań, urządzeń elektronicznych, odzieży, obuwia oraz różnych elementów dekoracyjnych. Rejestracja wzoru przemysłowego ma na celu ochronę intelektualną twórczości projektanta i zapobieganie nieautoryzowanemu wykorzystywaniu wzoru przez konkurencję^[3].

Badania wykazują, że przedsiębiorstwa będące właścicielami praw własności intelektualnej często osiągają wyższe przychody na pracownika, średnio o 20%, w porównaniu do firm, które nie posiadają takich praw. Dodatkowo, statystyki wskazują, że firmy posiadające wzory przemysłowe odnotowują wyższe wyniki finansowe, średnio o 32%^[4].

Procedury uzyskiwania ochrony wzoru przemysłowego

Okres pierwszeństwa

Okres trwający przez 6 miesięcy od chwili złożenia pierwotnego wniosku o rejestrację wzoru, często na poziomie krajowym lub unijnym. Istnieje możliwość uzyskania ochrony w innych państwach lub regionach, pod warunkiem zachowania nowości wzoru w dniu pierwszego zgłoszenia.

Procedura rejestracji

Proces pomiędzy złożeniem zgłoszenia a rejestracją wzoru. Zazwyczaj obejmuje on oficjalne badanie przez właściwy urząd, w którym ocenia się zdolność rejestrową względem ewentualnych praw osób trzecich, oraz spełnienie formalnych wymogów zawartych we wniosku. Jeśli wynik tego badania jest pozytywny, urząd dokonuje rejestracji wzoru i ogłasza decyzję.

Rejestracja wzoru przemysłowego

Po zakończeniu procedury zgłoszeniowej wzór przemysłowy zostaje wpisany do właściwego rejestru. Rejestracją i udzielaniem praw do wzorów przemysłowych zajmuje się w Polsce Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej, który wydaje uprawnionemu dokument w postaci świadectwa rejestracji.

Świadectwo rejestracji na wzór przemysłowy pozwala w łatwy sposób udowodnić wyłączne prawa do zarabiania na danym produkcie. O ile taki wzór nie jest nowy oraz nie ma indywidualnego charakteru, to konkurencja może próbować takie prawo unieważnić. Obie przesłanki nie są jednak badane przez Urząd Patentowy na etapie zgłoszenia^[5].

Ochroną wzorów przemysłowych Wspólnoty (ang. registered Community design, RCD) zajmuje się Urząd Unii Europejskiej ds. Własności Intelektualnej (dawny Urząd Harmonizacji w ramach Rynku Wewnętrznego).

Odnowienie

Ochrona prawna wzoru przemysłowego w Polsce może maksymalnie trwać przez 25 lat (dzielone na pięć 5-letnich okresów ochronnych). Początkowo obowiązuje przez pięć lat od dnia zgłoszenia, następnie istnieje możliwość jej przedłużenia, pod warunkiem uiszczenia odpowiedniej opłaty.

W Urzędzie Patentowym RP liczba praw z rejestracji wzorów przemysłowych pozostających w mocy na dzień 31 grudnia 2022 roku wynosiła 8 357^[6].

Zobacz też

• patent
• wynalazek
• wzór użytkowy
• znak towarowy