Wzór zębowy

Wzór zębowy, formuła zębowa – sposób opisu uzębienia ssaków określający liczbę i typ funkcjonalny zębów w każdej połowie szczęki lub żuchwy^[1].

Symbole stosowane w formule zębowej pochodzą od łacińskiej nazwy zębów pełniących określoną funkcję i oznaczają:

• I (incisivi) – siekacze
• C (canini) – kły
• P (praemolares) – przedtrzonowce, zęby przedtrzonowe
• M (molares) – trzonowce, zęby trzonowe

Wzór zębowy przedstawiany jest w formie ciągu znaków np. 3I+1C+4P+3M lub symbolu przypominającego ułamek ${\displaystyle {\tfrac {a}{b}},}$ w którym liczby w „liczniku” (a) opisują zęby po jednej stronie szczęki, a w „mianowniku” (b) po jednej stronie żuchwy.

Przykładowe zapisy formuły zębowej:

• ${\displaystyle {\tfrac {3143}{3143}}}$

• I ${\displaystyle {\tfrac {3}{3}}}$ C ${\displaystyle {\tfrac {1}{1}}}$ P ${\displaystyle {\tfrac {4}{4}}}$ M ${\displaystyle {\tfrac {3}{3}}}$ = 44

Wzór zębowy		I	C	P	M
44	=	3	1	4	3
		3	1	4	3

co oznacza, że u danego gatunku występują w każdej połówce szczęki i żuchwy 3 siekacze (I), 1 kieł (C), 4 zęby przedtrzonowe (P) i 3 trzonowe (M), razem 44 zęby (3I+1C+4P+3M)*4 = 44 po przemnożeniu przez 4 (dwie połówki szczęki i dwie połówki żuchwy).

U wielu gatunków ssaków liczby zębów w szczęce i żuchwie są różne, co zapisuje się np.:

I ${\displaystyle {\tfrac {3}{3}}}$ C ${\displaystyle {\tfrac {1}{1}}}$ P ${\displaystyle {\tfrac {4}{3}}}$ M ${\displaystyle {\tfrac {1}{2}}}$ = 36

lub

Wzór zębowy		I	C	P	M
36	=	3	1	4	1
		3	1	3	2

Taki zapis oznacza, że u tego gatunku występują 4 przedtrzonowce w szczęce i 3 w żuchwie, 1 ząb trzonowy w szczęce i 2 w żuchwie. Liczba siekaczy i kłów jest jednakowa (odpowiednio 3 i 1) zarówno w szczęce, jak i w żuchwie.

Dla gatunków, u których występuje difiodontyzm, stosuje się oznaczanie zębów mlecznych małymi literami i, c, p oraz m.

Zobacz też

• systemy oznaczania zębów
• uzębienie ssaków
• wzór zębowy psa