Zamek w Bezławkach

Zamek w Bezławkach – zabytkowy^[2] komornika krzyżackiego we wsi Bezławki w powiecie kętrzyńskim, w województwie warmińsko-mazurskim. Obecnie kościół filialny pw. św. Jana Chrzciciela należący do parafii katolickiej w Wilkowie.

Zamek w Bezławkach

Kościół pw. św. Jana Chrzciciela

nr rej. 785 z 5.02.1968[1]
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Miejscowość	Bezławki
Typ budynku	zamek krzyżacki kościół
Styl architektoniczny	gotyk
Rozpoczęcie budowy	1377
Pierwszy właściciel	Zakon krzyżacki
Położenie na mapie gminy Reszel Zamek w Bezławkach
Położenie na mapie Polski Zamek w Bezławkach
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Zamek w Bezławkach
Położenie na mapie powiatu kętrzyńskiego Zamek w Bezławkach
54°00′55″N 21°16′00″E

Historia

Zamek zbudowano na „surowym korzeniu” około 1377 roku, na co wskazuje badanie dendrochronologiczne^[3]. Po roku 1377 wzniesiono mury głównego domu zamkowego o wymiarach 25 x 12 metrów z drewnianymi schodami od strony południowej i wykuszem ustępowym od zachodu^[4]. Wnętrze podzielono na 5 poziomów użytkowych, a całość przykryto dwuspadowym dachem ze schodkowymi szczytami od wschodu i zachodu. W okresie późniejszym zbudowano obwód murów z otwartymi od wewnątrz basztami. Ostatnim etapem była budowa murowanej klatki schodowej przy elewacji południowej. W roku 1402 większość prac budowlanych przypuszczalnie była zakończona^[4]. W 1403 roku miał tu być przetrzymywany litewski książę Świdrygiełło^[4].

Wjazd na zamek prowadził od wschodu. W średniowieczu zamek był siedzibą komornictwa, która podlegała prokuratorowi w Rastemborku (obecnie Kętrzyn) związanemu z komturstwem w Baldze (Wiesiełoje, obwód królewiecki). Był też punktem etapowym dla wypraw krzyżackich kierujących się na Litwę i Żmudź oraz chronił kolonizowane tereny. W 1583 r. zamek przekształcono w kościół protestancki o czym informował nieczytelny obecnie napis w blendzie nad bramą cmentarną. Od XVI – do końca lat 70. XX wieku kościół służył wspólnocie ewangelicko-augsburskiej.

Architektura

Rekonstrukcja XV-wiecznego zamku autorstwa Conrada Steinbrechta z błędnie zaznaczonym miejscem wjazdu na zamek

Bramka z XVI w.

Zamek założono na wzniesieniu w pobliżu rzeki Dajny. Mury obwodowe wzniesiono na planie prostokąta o wymiarach 42,3 x 51,8 m. Wjazd znajdował się przy domu zamkowym od wschodu, a nie jak wcześniej rekonstruował to błędnie Conrad Steinbrecht w kurtynie północnej. Wschodnią i zachodnią kurtynę zaopatrzono w płytkie wykusze. Głównym elementem zamku był dom przylegający do północnej ściany murów, o wymiarach 12 x 25 m. Zbudowano go z cegły, na kamiennym fundamencie. Posiadał dwie kondygnacje mieszkalne, trzecia natomiast służyła celom obronnym. Dzieliły je prawdopodobnie drewniane stropy. Schodkowe szczyty domu zdobione były blendami. Po przejściu w ręce protestantów dobudowano kruchtę i zlikwidowano podziały między piętrami. W latach 1726–1730 powstała okazała dzwonnica, przylegająca do zachodniej ściany domu. W XVI w. na dawnym dziedzińcu utworzono cmentarz, a wschodnia część murów wzbogaciła się o nową bramkę z malowaną inskrypcją.

Poważne prace budowlane przy obiekcie miały miejsce w latach 1726–1730, gdy zbudowano wieżę zachodnią (dzwonnicę), w dolnych partiach murowaną, wyżej w konstrukcji ryglowej^[4]. Zbudowano także nową kruchtę. Kolejne prace remontowe podjęto w roku 1884, gdy wykonano drewnianą kolebkę we wnętrzu, a elewacje otynkowano. Po 1980 roku obiekt przejęli katolicy, co wiązało się to z kolejną przebudową wnętrza, podczas której około 1988 roku usunięto boczne empory, zlikwidowano ołtarz ambonowy i wymieniono posadzki we wnętrzach^[4].

Zamek w Bezławkach stanowił siedzibę urzędnika zarządzającego najniższą krzyżacką jednostką administracyjną – komornictwem i jest najlepiej zachowanym obiektem spośród zamków komornickich (inne zachowane to Nowy Jasiniec i Giżycko)^[4].