Zbigniew Pilawski

Zbigniew Władysław Pilawski (ur. 19 czerwca^[a] 1922 w Lublinie, zm. 3 lipca 1987 w Szczecinie) – polski lekarz ginekolog i położnik, profesor Pomorskiej Akademii Medycznej^[2][3][4], w II RP działacz ZHP, w czasie II wojny światowej żołnierz AK i LWP^[1][5].

Zbigniew Władysław Pilawski

Jastrzębiec, Ostoja

Data i miejsce urodzenia	19 czerwca 1922 Lublin
Data i miejsce śmierci	3 lipca 1987 Szczecin
Miejsce spoczynku	Rudnik nad Sanem
Zawód, zajęcie	lekarz-ginekolog
Narodowość	polska
Tytuł naukowy	doc. dr hab.
Edukacja	szkoła powszechna w Rudniku nad Sanem, Państwowe Gimnazjum im. Stefana Czarnieckiego w Nisku
Alma Mater	Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie Pomorska Akademia Medyczna
Uczelnia	Pomorska Akademia Medyczna
Wydział	Lekarski
Stanowisko	profesor nadzwyczajny, kierownik Katedry i Kliniki Ginekologii Operacyjnej
Rodzice	Aleksander i Klementyna z Paprockich
Małżeństwo	Halina Pilawska
Odznaczenia

Życiorys

Okres przed II wojną światową

Urodził się w roku 1922 w Lublinie, w rodzinie o tradycjach patriotycznych. Był synem Aleksandra i Klementyny z Paprockich^[b]. Ojciec był uczestnikiem wojny polsko-bolszewickiej (1919−1920), a dziadek Józef Pilawski – powstańcem styczniowym (1863)^[3][5]. Po przejściu Aleksandra Pilawskiego na emeryturę wojskową rodzina osiedliła się w Rudniku nad Sanem^[3]. Ojciec pracował jako urzędnik bankowy, a syn uczył się w szkole powszechnej. Po jej ukończeniu kontynuował naukę w Państwowym Gimnazjum im. Stefana Czarnieckiego w Nisku^[1]. Działająca w gimnazjum drużyna harcerska nosiła imię Czarnieckiego od chwili odzyskania niepodległości (1918)^[6].

Starając się zaszczepić idee harcerstwa na terenie Rudnika, utworzył tam zastęp, początkowo oderwany od organizacji, a następnie zarejestrowany w Kwaterze Głównej ZHP i włączony, jako drużyna^[c], do hufca w Stalowej Woli^[d]. Zbigniew Pilawski został drużynowym^[1]. Po pięciu miesiącach przygotowań odbyło się pierwsze w Rudniku przyrzeczenie harcerskie, zorganizowane przy pomniku uczestników powstania styczniowego, w dniu 76. rocznicy jego wybuchu^[1][3].

II wojna światowa

We wrześniu roku 1939, mając 17 lat, uczestniczył w obronie kraju zajmując stanowisko obserwatora, zlokalizowane na dachu szkoły powszechnej^[5]. W latach 1941−1944 działał konspiracyjnie w ruchu oporu na Podkarpaciu. Początkowo należał do Związku Walki Zbrojnej, a później brał udział w akcjach dywersyjnych jako żołnierz Armii Krajowej^[1][5] pod ps. Jastrzębiec i Ostoja. Uczestniczył w akcjach rozbicia ochrony Wehrmachtu przy tartaku w Łętowni i magazynów broni w Sarzynie. Brał udział w dostarczaniu broni oddziałowi Kmicica, rozbrajaniu posterunku policji granatowej w Bielinach, likwidacji konfidentów gestapo w Stalowej Woli, zabezpieczaniu przepraw z bronią i amunicją przez San, odbieraniu zrzutów w Bojanowie^[5].

W roku 1944 wstąpił do Ludowego Wojska Polskiego. Był żołnierzem 1 Armii WP (3 Dywizja Piechoty). W latach 1944–1945 walczył pod Warszawą (m.in. forsowanie Wisły pod Górą Kalwarią, wyzwalanie Warszawy) i Bydgoszczą, uczestniczył w przełamywaniu Wału Pomorskiego, bitwie o Kołobrzeg (w tej bitwie został ranny^[5]), forsowaniu Odry i operacji berlińskiej^[1][5] (zob. działania bojowe 3 Dywizji Piechoty).

Studia medyczne

Po zakończeniu wojny otrzymał z wojska skierowanie na studia medyczne. Studia podjął w Lublinie, na Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej, który uroczyście zainaugurował działalność już 14 stycznia 1945 roku (wydziały: Lekarski, Przyrodniczy, Rolny i Weterynaryjny). W roku 1948 – po demobilizacji – przeniósł się do Szczecina^[1], gdzie w marcu 1948 roku powołano do życia Akademię Lekarską (trzecią wyższą uczelnię w mieście)^[e]. W tym roku studia medyczne podjęło w Szczecinie tylko 60 studentów czwartego roku studiów^[8]. Zbigniew Pilawski skończył studia i otrzymał dyplom lekarza w roku 1951^[1].

Praca w Pomorskiej Akademii Medycznej

Stanowiska i tytuły

Pracę w PAM w Szczecinie rozpoczął już w roku 1949, jako asystent w Zakładzie Anatomii Patologicznej. Kolejne stopnie naukowe zdobywał w latach^[1]:

• 1957 – specjalizacja w zakresie ginekologii i położnictwa
• 1959 – doktorat
• 1978 – tytuł profesora zwyczajnego

W kolejnych latach zajmował stanowiska^[2][4][1]:

• 1951–1958 – starszego asystenta w Klinice Położnictwa i Chorób Kobiecych
• 1958–1959 – ordynatora Oddziału Położniczo-Ginekologicznego Szpitala Miejskiego w Stargardzie Szczecińskim
• 1960–1971 – adiunkta (ponownie w PAM)
• 1971–1972 (po śmierci doc. Mikołaja Prochorowa) – docenta i kierownika Kliniki Położnictwa i Chorób Kobiecych
• 1972–1975 – kierownika Kliniki Ginekologii Operacyjnej i wicedyrektora Instytutu Ginekologii i Położnictwa
• od 1976 − dyrektora Instytutu.

Zajmował stanowisko konsultanta wojewódzkiego i regionalnego w zakresie położnictwa i ginekologii. Założył wojewódzki oddział Polskiego Towarzystwa Ergonomicznego i pełnił funkcję przewodniczącego. Był przez wiele lat opiekunem Studenckiego Towarzystwa Naukowego PAM^[4].

Tematyka pracy naukowej i klinicznej

Interesował się przede wszystkim problemami^[4]:

• chirurgicznej rekonstrukcji przemieszczeń narządów płciowych (zob. zaburzenia statyki narządu rodnego)
• wysiłkowego nietrzymania moczu
• onkologii szyjki macicy
• diagnostyki i leczenia nowotworów jajnika (oszczędzającego narząd).

Publikacje

Był autorem lub współautorem ponad 180 publikacji naukowych^[4] (według innych źródeł wydał ponad 134 prace^[2]), m.in.^[2]:

• Czynność wewnątrzwydzielnicza jajników po usunięciu macicy, Ginekologia Polska 1960
• Hemodynamika jajników a ich reaktywność (monografia) PWN 1966
• Influence of Ovarian Hyperemia on Ovulation w: Zbornik Radova Sestog Kongresa Ginekologa-Opstetricara Jugoslawije u Zagrebu, 1968
• Różnice relacji czasowej wystąpienia jajeczkowania po kopulacji u królic w zależności od pory roku, Folia Biologica 1969
• Obserwacje nad pewnymi czynnikami środowiskowymi wpływającymi na indukowaną owulację u królic, Zoologica Polonica 1970

Odznaczenia i wyróżnienia

Został odznaczony m.in.^[3]:

• Złotym Krzyżem Zasługi
• Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski
• Krzyżem Walecznych
• Krzyżem Armii Krajowej
• Krzyżem Partyzanckim

Otrzymał również^[3][2]:

• Medal „Zasłużonym na Polu Chwały”
• Medal Zwycięstwa i Wolności 1945
• Medal „Za wyzwolenie Warszawy”
• Medal „Za udział w walkach o Berlin”
• Medalem za Odrę, Nysę, Bałtyk
• Odznakę Gryfa Pomorskiego
• Medal „Za Zasługi dla Ziemi Szczecińskiej”

Życie rodzinne

Był żonaty z Haliną Pilawską, również studentką pierwszego rocznika studentów PAM w Szczecinie, w czasie wojny – łączniczką AK, uczestniczącą w powstaniu warszawskim (później prof. dr hab., kierownik Katedry Medycyny Społecznej PAM). Mieli dwoje dzieci: syna Macieja (ur. 1953) i córkę Beatę (ur. 1955)^[9]. Był amatorem wędkarstwa^[2].

Upamiętnienie

Pamięć o Zbigniewie Pilawskim jest żywa zarówno w Szczecinie, jak w Rudniku nad Sanem, w którym spędził młodość. Zgodnie ze swoim życzeniem został pochowany na cmentarzu parafialnym w Rudniku, obok Józefa Pilawskiego (dziadka, powstańca styczniowego), Aleksandra (ojca, uczestnika wojny polsko-bolszewickiej) oraz matki i siostry (poległej w powstaniu warszawskim łączniczki AK)^[3]. Przy jego grobie komenda miejscowego szczepu harcerskiego zarządza, np. z okazji inauguracji roku harcerskiego, warty honorowe. W uroczystościach uczestniczyła mieszkająca w Szczecinie żona, Halina Pilawska, której nadano tytuł druhny honorowej^[10]. Tablica upamiętniająca wojenne zasługi Zbigniewa Pilawskiego znajduje się obok podobnych tablic, poświęconych innym lekarzom wojskowym, Adamowi Mokrzyckiemu i Mieczysławowi Kusto^[11]. Opis jego zasług, wraz z portretem, znajduje się w dokumencie pt. Rejestr Bohaterów I Walk o Polskę w Regionie, opracowanym przez ZHP Szczep Harcerski „Puszcza” nr 10 im. ppłk Waleriana Młyńca w Rudniku nad Sanem^[5]. Jego imię nosi działająca w Rudniku 52 Drużyna Harcerska^[3].

Na szczecińskim Cmentarzu Centralnym zasadzono poświęcone mu „Drzewko Pamięci”^[12][13]:

Taka pamięć to budowanie tożsamości naszego miasta. Miasto podobnie jak i człowiek bez pamięci jest tylko pustą wydmuszką, bańką mydlaną na wietrze. Człowiek bez przeszłości to i wielokrotnie człowiek bez przyszłości.

Andrzej Łazowski, inicjator akcji „Drzewka Pamięci”, pisał, że dęby, sadzone w różnych miejscach szczecińskiego cmentarza-ogrodu, upamiętniają ludzi, których życiorysy tworzą^[13]:

…syntetyczny skrót dziejów Polski – od kresowych dworów i budowę Gdyni, przez wojnę i okupację z dramatem września 1939, tragedię żydowskich gett, bestialstwo hitlerowskich obozów zagłady, hekatombę powstania warszawskiego, przez wysiłek odbudowy, meandry emigracji, gorzkie poczucie braku wolności i upór codziennego działania, po nadzieję, jaką dał nam Jan Paweł II, i eksplozję „Solidarności”.

Uwagi

1. Na stronie internetowej Gminy i Miasta Rudnik nad Sanem podano datę urodzenia 22 czerwca 1922^[1].
2. Miał młodszą siostrę, która w roku 1944 zginęła w Warszawie, biorąc udział w powstaniu jako łączniczka AK^[3].
3. Współcześnie jest to 52 Drużyna Harcerska im. Zbigniewa Pilawskiego^[3].
4. Działania Pilawskiego wspierał nauczyciel i działacz społeczny, Bronisław Cmela (1913–1991)^[1][7].
5. Akademia Lekarska – od roku 1992 – Pomorska Akademia Medyczna, od roku 2010 – Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie^[8].