Zielonki (województwo małopolskie)

Zielonki – wieś w południowej Polsce, położona w województwie małopolskim, w powiecie krakowskim, w gminie Zielonki.

Ten artykuł dotyczy wsi w Małopolsce. Zobacz też: Zielonki.

Zielonki

wieś
Fort nr 45 Marszowiec
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Powiat	krakowski
Gmina	Zielonki
Wysokość	ok. 224–300 m n.p.m.
Liczba ludności (31.12.2024)	7468 (bez Osiedla Łokietka: 6540)[1]
Strefa numeracyjna	12
Kod pocztowy	32-087[2]
Tablice rejestracyjne	KRA
SIMC	0344389
Położenie na mapie gminy Zielonki Zielonki
Położenie na mapie Polski Zielonki
Położenie na mapie województwa małopolskiego Zielonki
Położenie na mapie powiatu krakowskiego Zielonki
50°07′07″N 19°55′15″E[3]

Miejscowość jest siedzibą gminy Zielonki, przebiega przez nią droga wojewódzka nr 794.

Integralna część miejscowości: Marszowiec^[4].

W Zielonkach, od 1954 roku, ma siedzibę biblioteka publiczna. Od 2009 roku biblioteka jest samodzielną placówką kultury. Posiada trzy filie w Węgrzcach, Przybysławicach i Bibicach.

Położenie

Zielonki położone są w dolinie Prądnika oraz jego lewego dopływu – potoku Garliczka, przy drodze wojewódzkiej nr 794 (Kraków – Skała)^[5][a]. Obszar ten według regionalizacji fizycznogeograficznej znajduje się na styku dwóch mezoregionów – północna i środkowa część miejscowości leży na Wyżynie Olkuskiej (341.32), należącej do makroregionu Wyżyna Krakowsko-Częstochowska (341.3), a część południowa na obszarze Pomostu Krakowskiego (512.33), należącego do makroregionu Brama Krakowska (512.3)^[6][b].

Wieś, z wyjątkiem jej części południowej i południowo-zachodniej^[c], znajduje się ponadto na terenie Parku Krajobrazowego Dolinki Krakowskie^[d] lub w otulinie tegoż parku^[e][7].

Pod względem administracyjnym miejscowość Zielonki zlokalizowana jest w województwie małopolskim, w powiecie krakowskim, w południowo-zachodniej części gminy Zielonki, około 6 km w linii prostej na północ od centrum Krakowa. Graniczy z następującymi jednostkami^[5][8]:

• miejscowościami Trojanowice i Garlica Murowana (gmina Zielonki) od północy,
• miejscowością Bibice (gmina Zielonki) od wschodu,
• Dzielnicą IV Prądnik Biały miasta Kraków od południa,
• miejscowością Pękowice (gmina Zielonki) od zachodu.

Biorąc pod uwagę powierzchnię wynoszącą 613,93 ha^[9] Zielonki są drugą (po Bibicach) największą miejscowością gminy Zielonki, obejmującą 12,64% jej powierzchni^[5][8][f].

Najwyżej położony obszar wsi znajduje się przy granicy z Bibicami, na terenie fortu Zielonki, na wysokości około 300 m n.p.m., a położony najniżej na krańcu południowo-wschodnim, przy granicy z Krakowem, w pobliżu doliny Prądnika, na wysokości około 224 m n.p.m.^[5][8]

Pod względem historycznym, w drugiej połowie XVI wieku, wieś położona była w powiecie proszowickim województwa krakowskiego^[10] i należała do wielkorządów krakowskich (wieś królewska)^[11].

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa krakowskiego.

Demografia

Liczba mieszkańców Zielonek w okresie dwudziestu lat podwoiła się, przekraczając poziom 7 tys. osób w roku 2021.

Źródła danych oraz rodzaje (nazwy) i terminy spisów, jeśli dostępne:

• 1787^[12];
• 1789^[12] – Lustracja dymów i podanie ludności;
• 1921^[13] – Pierwszy Powszechny Spis Ludności – dane na 30. września;
• 1931^[13] – Drugi Powszechny Spis Ludności – dane na 9. grudnia;
• 1988^[14] – Narodowy Spis Powszechny 1988 – dane na 6. grudnia;
• 2002^[14] – Narodowy Spis Powszechny Ludności i Mieszkań 2002 – dane na 20. maja;
• 2003–2004^[15] oraz 2009–2024^[1] – dane własne Urzędu gminy Zielonki na 31. grudnia danego roku.

Zabytki

Obiekt wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego^[16].

• Fort Marszowiec;
• zespół baterii fortu „Marszowiec”;
• kościół parafialny pw. Narodzenia NPM, otoczenie.

Transport

Do Zielonek kursuje 6 linii autobusowych (w tym jedna nocna), należących do Miejskiego Przedsiębiorstwa Komunikacyjnego w Krakowie.

Osoby związane z Zielonkami

• Katarzyna Gawłowa – polska artystka ludowa, malarka
• Christine Paul-Podlasky – urodzona w Londynie polska aktorka filmowa, teatralna i telewizyjna (od 1999 roku mieszka w Zielonkach)

Uwagi

1. Garliczka wpada do Prądnika (Białuchy) w pobliżu centrum miejscowości.
2. Granica między regionami na obszarze Zielonek przebiega w pobliżu budowanej obecnie Północnej obwodnicy Krakowa.
3. Obszar położony na południe od ul. Długopolskiej.
4. Obszar położony na północ od linii ulic: ks. Adama Zięby – Krakowskie Przedmieście – Galicyjska.
5. Obszar położony pomiędzy ul. Długopolską, a linią ulic: ks. Adama Zięby – Krakowskie Przedmieście – Galicyjska.
6. Miejscowość Zielonki obejmuje dwa sołectwa: Zielonki i Osiedle Łokietka.