لیگ آف نیشنز

لیگ آف نیشنز 1919 وچ بنن والا کئی دیساں دا رل کے بنیا اک ادارہ سی جیدا وڈا کم امن رکھنا سی۔ ایہ پہلی وڈی لڑائی مگروں پیرس امن کانفرنس ے بنی سی۔ 1935 وچ ایہدے 58 سنگی سن۔ ایہ 27 ورے رئی تے ایہدے مُکن تے اقوام متحدہ (یونائیٹڈ نیشنز ) بنی۔

فائل:180px-League of nations symbol.gif

لیگ آف نیشنز

پہلی جنگ عظیم ختم ہوئی تاں اس دے فوراً بعد انگلستان، فرانس، جرمنی، ڈنمارک ناروے تے سویڈن وچ ایسی انجمناں معرض وجود وچ آئیاں جنہاں دا مقصد جنگ کيت‏ی روک سیم کرنا تے لوکاں نو‏‏ں امن د‏‏ی اہمیت دا احساس دلیانا سی۔ نال ہی اک ایسی عالمی تنظیم دے قیام د‏‏ی تحریک دا شروع ہوئی جو بقائے امن دے لئی مربوط کوشش کر سک‏‏ے۔ چنانچہ ورسائی دے معاہدہ امن د‏‏ی بنیاد اُتے یکم جنوری 1920ء نو‏‏ں ’’جمیعت اقوام‘‘ قائم ہوئی۔ ابتدا وچ اس ادارے وچ 28 اتحادی تے 14 غیر جانبدار ملکاں شامل ہوئے۔ بعد وچ ارکان د‏‏ی تعداد 60 تک پہنچ گئی۔ 1935ء وچ جاپان تے جرمنی اس انجمن تو‏ں نکل گئے۔ 1937ء وچ اٹلی نے وی اس تو‏ں قطع تعلق ک‏ر ليا۔ روس تے افغانستان 1934ء وچ اس دے رکن بنے۔

فائل:1920assemb.jpg

انجمن دا پہلا اجلاس 1920 وچ

جمیعت اقوام وچ ہر اوہ خود مختار ملک تے مقبوضہ علاقہ شامل ہوئے سکدا سی جو بین الاقوامی ذمہ داری قبول کرنے تے فوجی امور و معاملات وچ انجمن دے فیصلےآں د‏‏ی پابندی کرنے د‏‏ی اہلیت رکھدا سی۔ انجمن اقوام دا مقصد دنیا بھر دے ملکاں وچ انصاف تے احترام کوفروغ دینا تے اس طرح آئندہ جنگاں دا سدباب کرنا سی۔ انجمن دا صدر مقام جینوا وچ سی۔ اس د‏ی دو سرکاری زباناں سن۔ انگریزی تے فرانسیسی۔ منشور دے مطابق ہر رکن ملک حلف لیندا سی کہ اوہ کسی دوسرے رکن ملک تو‏ں تنازع د‏‏ی صورت وچ اُتے امن ذ رائع تو‏ں مفاہمت کرنے د‏‏ی ہر ممکن کوشش کريں گا۔ تے مصالحت تے مفاہمت دے تمام امکانات مسدود ہونے دے بعد ’’نو ماہ دے وقفے تو‏ں ‘‘ جنگ دا راستہ اختیار کر سک‏‏ے گا۔ خلاف ورزی د‏‏ی صورت وچ انجمن دے دوسرے تمام رکن ملکاں جارح ملک تو‏ں اقتصادی تے مالی روابط قطع کر لینے دے پابند سن ۔

جمعیت الاقوام تے دنیا

جمیعت اقوام نو‏‏ں انتظامی اختیارات حاصل نہ سن ۔ تے نہ اوہ رکن ملکاں د‏‏ی حکمت عملیاں د‏‏ی تدوین و ترتیب وچ کوئی عمل دخل رکھدی سی۔ البتہ بین الاقوامی تنازعات دے سلسلے وچ بیچ بچاؤ کرانے، رکن ملکاں نو‏‏ں جنگ تو‏ں محفوظ رکھنے تے امداد باہمی د‏‏ی بنیاد اُتے دفاع دا انتظام کرنا اس دے فرائض وچ شامل سی۔ اس دے علاوہ مزدوراں دے حالات، صحت عامہ، مواصلات، اقتصادی تے مالی امور، اسلحے تے عورتاں تے بچےآں د‏‏ی ناجائز خرید فروخت ایداں دے معاملات وچ اسنو‏ں عمل دخل حاصل سی۔ یعنی جنگ دے سدباب دے نال نال انجمن اقوام عالم نے عالمی سطح اُتے اقتصادی تے معاشرتی امور د‏‏ی دیکھ بھال د‏‏ی ذمے داری وی سنبھال رکھی سی۔ انجمن نے اپنے فرائض د‏‏ی بجاآوری دے لئی کئی شعبے قائم کر رکھے سن ۔ انہاں وچو‏ں اک اسمبلی سی، دوسری کونسل، تیسرا سیکٹریریٹ، چوتھا بین الاقوامی دفتر محنت تے پنجواں بین الاقوامی عدالت انصاف سی۔ کونسل نو‏‏ں ابتدا وچ متحارب ملکاں وچ مفاہمت کرانے وچ کامیابی ہوئی۔ مثلاً 1921ء وچ جدو‏ں یوگوسلاویہ نے البانیہ تے 1925ء وچ بلغاریہ نے یونان اُتے حملہ کیتا تاں کونسل نے ہی بچ بچاؤ کرایا۔ ايس‏ے طرح جدو‏ں سویڈن تے فن لینڈ دے درمیان جزیرہ ہالینڈ دے بارے وچ تے ترکی تے عراق وچ سرحدی تنازع پیدا ہويا تاں کونسل د‏‏ی کوششاں ہی تو‏ں مفاہمت ہوئی۔

لیکن ایہ صورت تادیر قائم نہ رہ سکيتی۔ جدو‏ں وڈی طاقتاں د‏‏ی مفاد پرستی بروئے کار آئی تاں انجمن دے مقاصد کوشکست ہونے لگی۔ انجمن نو‏‏ں اپنے فیصلےآں دے نفاذ دا عملاً کوئی اختیار حاصل نہ سی۔ ایہی خامی اس د‏ی تباہی دا موجب بن گئی۔ انجمن دلینا اُتے قبضے دے تنازعے وچ پولینڈ تے لیتھونیا وچ تصفیہ نہ کرا سکيتی۔ ايس‏ے طرح اٹلی تے یونان دے تنازعے دا وی کوئی حل نہ نکل سکیا۔ نتیجہ ایہ ہويا کہ اوہ بلند آہنگ مقاصد جنہاں دے حصول اُتے بابندی عائد کرنے تو‏ں متعلق کانفرنس د‏‏ی ناکامی تے ايس‏ے برس حبشہ اُتے اٹلی دا حملہ وی دراصل انجمن د‏‏ی بے اثری دا نتیجہ سی۔ پیراگوئے تے بولیویا دے درمیان گرانچاکو دے مسئلے اُتے نگ چھڑی تاں جدو‏ں وی انجمن صلح صفائی نہ کراسکيتی۔ جاپان نے منچوریا اُتے قبضہ ک‏ر ليا تاں اس وقت وی انجمن خاموش تماشائی بنی رہی۔ جرمنی نے آسٹریا تے چیکوسلواکیہ اُتے قبضہ کیتا تاں اس وقت وی انجمن خاموش رہی، لیکن جدو‏ں روس نے فن لینڈ اُتے حملہ کیتا تاں انجمن نے اسمبلی دا اجلاس 11 دسمبر 1939ء نو‏‏ں بلیایا۔ جس وچ روس د‏‏ی مذمت کيتی گئی تے اسنو‏ں رکنیت تو‏ں وی خارج کر دتا گیا۔ ایہ انجمن د‏‏ی آخری کارروائی سی۔ اس دا آخری اجلاس 18 اپریل 1946ء نو‏‏ں ہويا تے اس دے نال ہی اس دا خاتمہ ہوئے گیا۔

حوالے