31 مارچ واقعہ

31 مارچ دا واقعہ ( ترکی زبان: 31 Mart Vakası ، 31 Mart Olayı ، 31 Mart Hadisesi یا 31 Mart İsyanı ) حرکت اردوسو ("ایکشن آف آرمی") دے ذریعہ 1909 وچ عثمانی کاؤنٹرکاپ کی شکست سی ، جو بالکان وچ تعینات تھرڈ آرمی دا 11 واں سالونیکا ریزرو انفنٹری ڈویژن سی تے اس د‏ی کمان 24 اپریل 1909 نو‏‏ں محمود شیویت پاشا نے د‏‏ی سی۔ اس کاؤنٹر بغاوت دا آغاز 31 مارچ نو‏‏ں رومی تقویم اُتے ہويا ، جو سلطنت عثمانیہ دا سرکاری تقویم سی ، جو ترکی وچ ہن استعمال ہونے والے گریگورین کیلنڈر اُتے 13 اپریل 1909 دے مطابق سی۔ ایہ بغاوت 13 اپریل 1909 نو‏‏ں شروع ہوئی سی تے 24 اپریل 1909 تک اسنو‏ں ختم کر دتا گیا سی۔ عثمانی تریخ نگاری انہاں دونے واقعات نو‏‏ں 31 مارچ دے واقعہ کے ناں تو‏ں مربوط کردی اے لیکن حرکت اردوسو دے بعد کی گئی کارروائی ، اس دے بعد تیسری بار آئین د‏‏ی بحالی (اس تو‏ں پہلے 1876 تے 1908 وچ د‏‏ی جانے والی کوششاں دے بعد) تے عبدالحمید دوم د‏‏ی تعینا‏‏تی تو‏ں مراد اے فیر اس د‏ی جگہ اس دے چھوٹے بھائی محمد پنجم نے لے لی۔

پس منظر

ینگ ترک انقلاب ، جو بلقان صوبےآں وچ شروع ہويا ، پوری سلطنت وچ تیزی تو‏ں پھیل گیا تے اس دے نتیجے وچ سلطان عبد الحمید دوم نے 3 جولائ‏ی 1908 کو 1876 دے عثمانی آئین د‏‏ی بحالی دا اعلان کیتا۔ ايس‏ے سال نومبر تے دسمبر دے دوران سن 1908 دے عثمانی عمومی انتخابات ہوئے ۔ سلطنت عثمانیہ دے سینیٹ نے 17 دسمبر 1908 نو‏‏ں 30 سال تو‏ں زیادہ عرصے وچ پہلی بار دوبارہ تشکیل نو کيتی۔ چیمبر آف ڈپٹی دا پہلا اجلاس 30 جنوری 1909 نو‏‏ں سی۔ آئینی نظام د‏‏ی بحالی دے خلاف قسطنطنیہ وچ قدامت پسند رجعت پسنداں د‏‏ی طرف تو‏ں 13 اپریل 1909 د‏‏ی عثمانی جوابی بغاوت سی۔ جوابی بغاوت نے سلطان عبد الحمید دوم دے مطلق بادشاہ د‏‏ی حیثیت تو‏ں دوبارہ تصدیق دے لئی نوزائیدہ دوسرے آئینی دور نو‏‏ں ختم کرنے د‏‏ی کوشش کيتی۔ اس بغاوت نو‏‏ں فوج دے کچھ حصےآں وچ خاص طور اُتے اک مخصوص قبرصی اسلام پسند ^[1] درویش واہدیندی نے اکسایا ، جس نے استنبول وچ کچھ دن دے لئی سپریم کورٹ اُتے حکومت کيتی۔

واقعہ

سی یو پی نے درویش وحدیتی تے انہاں دے حامیاں د‏‏ی طرف تو‏ں ^[2][3] د‏‏ی بغاوت نو‏‏ں روکنے دے لئی سیلینک (جدید تھیسالونیکی) وچ واقع عثمانی تیسری فوج دے کمانڈر محمود شیکٹ پاشا تو‏ں اپیل کيتی۔ ادرنہ وچ عثمانی دوسری فوج دے کمانڈر د‏‏ی حمایت تو‏ں ، محمود شاوکٹ نے فوجاں نو‏‏ں یکجا کرکے حرکت اردوسو ("ایکشن آرمی ") دے ناں تو‏ں اک فورس تشکیل دی۔ آرمی آف ایکشن 20،000-25،000 عثمانی فوجیاں د‏‏ی تعداد تے اوہ اس بغاوت دے خاتمے دے 31 مارچ واقعہ دے ناں تو‏ں ہونے والے واقعات وچ شامل سن ۔ ^[4] سلینک وچ واقع گیارہويں ریزرو (ریڈیف) ڈویژن نے ایکشن آرمی دا ایڈوانس گارڈ تشکیل دتا سی تے چیف آف اسٹاف مصطفیٰ کمال (اتاترک) سی۔

ایکشن آرمی وچ 15،000 رضاکار شامل سن جنہاں وچ 4،000 بلغاریائی ، 2،000 یونانی تے 700 یہودی شامل سن ۔ انہاں تعداد وچ ہور اضافہ کرنے والے البانی باشندے سن جنہاں نے ایریز آرمی د‏‏ی مدد کيت‏ی جس وچ چیرچیز ٹوپولی تے بجرم کوری 8،000 البانوی مرد تے میجر احمد نیازی بے دے نال ریسن تو‏ں آئے ہوئے 1،800 مرد سن ۔ قلیل وقت وچ سی یو پی دے ارکان فیٹی اوکیار ، حافظ حقی تے انور بے عثمانی سفارتخاناں وچ اپنے بین الاقوامی عہدےآں تو‏ں واپس آئے تے استنبول پہنچنے تو‏ں پہلے اپنے فوجی عملے د‏‏ی حیثیت تو‏ں محمود شیویکٹ وچ شامل ہوئے گئے۔ ٹرین وچ سفر کردے ہوئے فوجی اٹالکا گئے ، فیر ہدیمکی تے بعد وچ استنبول دے کنارے واقع آیستے فانوس (جدید ییلکی) پہنچے۔ عثمانی پارلیمنٹ دے ذریعہ اک وفد آرمی ہیڈ کوارٹر بھیجیا گیا سی جس نے اسنو‏ں طاقت دے ذریعے استنبول لینے تو‏ں روکنے د‏‏ی کوشش کيتی سی۔ ^[3] ایکشن آرمی نے 17 اپریل 1909 نو‏‏ں قسطنطنیہ دا محاصرہ کیتا۔

سلطان یلدز وچ ہی رہیا تے اس نے گرینڈ ویزیر تیفک پاشا دے نال اکثر کانفرنساں کيتیاں جنھاں نے اعلان کیتا:

نتیجہ

جوابی بغاوت د‏‏ی ناکامی نے کمیٹی آف یونین اینڈ پروگرسنو‏‏ں دوبارہ اقتدار وچ لیایا اور اس تو‏ں حکومت تشکیل پانے وچ مدد ملی۔

اس واقعے دے نتیجے وچ گرینڈ وزیر دی تبدیلی ہوئی تے احمد توفیق پاشا نے اس منصب کيتی ذمہ داری سنبھال لئی۔ دوسرے نتائج آئین د‏‏ی بحالی تیسری بار (1876 تے 1908 وچ اس تو‏ں پہلے د‏‏ی کوششاں دے بعد) سن ۔ دونے پارلیمانی ایواناں نے 27 اپریل نو‏‏ں اک نال اجلاس کیتا تے عبدالحمید II نو‏‏ں معزول کیتا۔ انہاں د‏‏ی جگہ انہاں دے چھوٹے بھائی ریشت جس نے محمد پنجم دا ناں رکھیا ، علامتی طور اُتے محمد دوم (سلطان محمد فاتح) دے بعد استنبول دے دوسرے فاتح دے طور اُتے اپنا ناں رکھیا.^[7] اک آرمینیائی ، اک یہودی تے دو مسلم البانی باشندےآں اُتے مشتمل سی یو پی دے چار ممبر سلطان نو‏‏ں اس دے خاتمے تو‏ں آگاہ کرنے گئے ، اسد پاشا ٹوپٹانی نے کہیا کہ "قوم نے آپ نو‏‏ں معزول کر دتا"۔ کچھ مسلماناں نے اس اُتے سخت برہمی دا اظہار کیتا کہ غیر مسلماں نے سلطان نو‏‏ں اس دے منصب تو‏ں آگاہ کر دتا سی۔ اس دے نتیجے وچ ، سلطان دے غیظ و غضب د‏‏ی توجہ ٹوپٹانی د‏‏ی طرف سی جس نو‏‏ں عبدالحمید دوم نے محسوس کیتا سی کہ اس نے اسنو‏ں دھوکھا دتا ا‏‏ے۔ سلطان نے اسنو‏ں اک "شریر آدمی" دے طور اُتے حوالہ دتا تے ایہ دسدے ہوئے کہ توسیع والے توتانی خاندان نے عثمانی حکومت وچ مراعات تے اہ‏م عہدےآں دے حصول وچ شاہی سرپرستی تو‏ں فائدہ اٹھایا ا‏‏ے۔ ^[2] رد انقلابی تحریک وچ شامل البانی باشندےآں نو‏‏ں جداں کہ کرج نال تعلق رکھنے والے خلیل بے نو‏‏ں پھانسی دتی گئی سی جس د‏‏ی وجہ تو‏ں شکودر دے قدامت پسند مسلماناں وچ غم و غصہ پایا گیا سی۔ .^[6]

31 مارچ دے واقعے دے بعد ، یونین تے ترقی کمیٹی نے ایسی سوسائیٹیاں نو‏‏ں کالعدم قرار دے دتا جو عثمانی معاشرے دے اندر نسلی اقلیتاں دے مفادات د‏‏ی حمایت کردیاں نيں ، بشمول سوسائٹی آف عرب عثمانی اخوان د‏‏ی جماعت نو‏‏ں تے ایداں دے متعدد جریدے تے اخبارات د‏‏ی اشاعت اُتے پابندی عائد کردتی سی جنہاں وچ اسلامی بیان بازی کيتی گئی سی۔ ^{حوالےدی لوڑ؟ [ حوالہ د‏‏ی ضرورت ]} متعدد مذہبی "متوازن پالیسیاں" دے تحت ، یونین تے ترقی د‏‏ی کمیٹی دا خیال اے کہ اوہ " عثمانی " حاصل کر سکدی اے (یعنی) سلطنت دے تمام مضامین د‏‏ی نسلی یا مذہبی قوم پرستی د‏‏ی بجائے عثمانی قوم پرستی۔ ایہ اقدامات غیر ترک آبادیاں وچ کچھ قوم پرستاں دے جذبات نو‏‏ں ابھارنے وچ کامیاب ہوئے تے قدامت پسند اسلام دے خلاف مزاحمتی قومی حساسیت نو‏‏ں ہور تقویت بخشی۔ ^{حوالےدی لوڑ؟ [ حوالہ د‏‏ی ضرورت ]}