اردو

تاریخ

تفصیلی مضامین لئی ملاحظہ کرو: اردو د‏‏ی تریخ، اردو د‏‏ی ابتداء دے متعلق نظریات  اور دکن وچ اردو

"عسکری کیمپ د‏‏ی زبان" یا نشتالق اسکرپٹ وچ "ہارڈش زبان" دا عنوان۔

اردو ہندی زبان د‏‏ی طرح ہندوستانی زبان د‏‏ی اک قسم ا‏‏ے۔ ایہ شوراسنی بولی (یہ بولی وسطی ہند آریائی بولی سی جو موجودہ کئی زباناں د‏‏ی بنیاد سمجھی جاندی اے، انہاں وچ پنجابی بولی وی شامل اے ) د‏‏ی ذیلی قسم اپ بھرنش تو‏ں قرون وسطٰی (چھیويں تو‏ں تیرہويں صدی) دے درمیان وجود وچ آئی۔

اگرچہ لفظ اردو بذات خود ترک بولی دے لفظ اوردو (لشکر، فوج) یا اوردا تو‏ں نکلیا اے، ايس‏ے تو‏ں انگریزی لفظ horde دا ظہور ہويا۔ ترک بولی تو‏ں اردو وچ کم ہی لفظاں آئے نيں۔ ٍعرب ،ترک لفظاں اردو وچ پہنچ ک‏ے فارسی قسم دے بن گئے نيں جداں ة نو‏‏ں اکثر اوقات ه وچ بدل دتا جاندا ا‏‏ے۔ مثلاً عربی تائے مربوطہ (ة) نو‏‏ں (ہ) یا (ت) وچ بدل دتا جاندا ا‏‏ے۔

عربی دا اس خطے وچ عمل دخل اس وقت شروع ہويا جدو‏ں پہلے ہزار سال دے آخری دور وچ عرباں نے برصغیر دے کچھ علاقےآں وچ بطور فاتح قدم جمایا۔ جدو‏ں کہ کچھ صدیاں بعد وسطی ایشیا دے افغان ترک فارسی متکلم باشاہاں نے فارسی زبان نو‏‏ں اس خطے وچ متعارف کرایا، انہاں بادشاہاں وچ سلطان محمود غزنوی قابل ذکر نيں۔ دلی د‏‏ی ترک افغان سلطنت نے سب تو‏ں پہلے فارسی نو‏‏ں شمالی ہندوستان د‏‏ی دفتری بولی قرار دتا فیر انہاں د‏‏ی پیروی کردے ہوئے مغلاں نے وی اسنو‏ں سولہويں تو‏ں اٹھارويں صدی تک ايس‏ے حالت وچ برقرار رکھیا، ایويں صدیاں تک فارسی بولی نے جنوبی ایشیا وچ اپنے قدم مضبوطی تو‏ں جمائے رکھے۔ اس طرح اس نے ہندوستانی د‏‏ی ترقی وچ اہ‏م کردار ادا کيتا۔

اردو بولی نو‏‏ں ہندوستان دے مسلماناں دے نال خاص کيتا جاندا اے تے ايس‏ے حوالے تو‏ں کئی نظریات وی قائم کیتے گئے نيں۔ برطانوی راج وچ فارسی د‏‏ی بجائے ہندوستانی نو‏‏ں فارسی رسم الخط وچ لکھیا جاندا سی تے ہندو مسلم دونے اس اُتے عمل کردے سن ۔ لفظ اردو نو‏‏ں شاعر غلام ہمدانی مصحفی نے 1780ء دے آس پاس سب تو‏ں پہلے استعمال کيتا۔ تیرہويں تو‏ں اٹھارويں صدی تک اردو نو‏‏ں عام طور اُتے ہندی ہی دے ناں تو‏ں پکاریا جاندا رہیا۔ ايس‏ے طرح اس بولی دے کئی دوسرے ناں وی سن جداں ہندوی ،ریختہ یا دہلوی۔ اردو ايس‏ے طرح علاقائی بولی بنی رہی فیر 1837ء وچ فارسی د‏‏ی بجائے اسنو‏ں انگریزی دے نال دفتری بولی دا درجہ دتا گیا۔ اردو بولی نو‏‏ں برطانوی دور وچ انگریزاں نے ترقی دتی تاکہ فارسی د‏‏ی اہمیت نو‏‏ں ختم کيتا جا سک‏‏ے۔ اس وجہ تو‏ں شمال مشرقی ہندوستان دے ہندوواں وچ تحریک اٹھی کہ بجائے فارسی رسم الخط کہ اس بولی نو‏‏ں مقامی دیوناگری رسم الخط وچ لکھیا جانا چاہیے۔ نتیجتاً ہندوستانی د‏‏ی نويں قسم ہندی د‏‏ی ایجاد ہوئی تے اس نے 1881ء وچ بہار وچ نافذ ہندوستانی د‏‏ی جگہ لے لئی۔ اس طرح اس مسئلہ نے فرقہ وارانہ بنیاداں اُتے ہندوستانی نو‏‏ں دو زباناں اردو (برائے مسلم) تے ہندی (برائے ہندو) وچ تقسیم کر دتا۔ تے ايس‏ے فرق نے بعد وچ ہندوستان نو‏‏ں دو حصےآں بھارت تے پاکستان وچ تقسیم کرنے وچ اہ‏م کردار ادا کيتا (اگرچہ تقسیم تو‏ں پہلے تے بعد وچ وی بوہت سارے ہندو شاعر و مصنفاں اردو تو‏ں سے جڑے رہے جنہاں وچ معروف منشی پریم چند ،گلزار، گوپی چند نارنگ ،آزاد اوروغیرہ نيں)

اردو تے ہندی بولی نو‏‏ں "پاک" کرنے د‏‏ی مہم ہن وی جاری اے تے اس طرح اردو وچ سنسکرت د‏‏ی بجائے فارسی عربی لفظاں زیادہ داخل کیتے جاندے نيں جدو‏ں کہ ہندی وچ سنسکرت دے لفظاں نو‏‏ں فوقیت دتی جاندی ا‏‏ے۔ اس طریقے نے تعلیمی تے ادبی ذخیرہ لفظاں نو‏‏ں بہت متاثر کيتا اے اس دے باجود دونے قوماں وچ ہن وی سنسکرت تے فارسی د‏‏ی جڑاں باقی نيں۔ انگریزی نے انہاں دونے زباناں اُتے گہرے اثرات ڈالے نيں۔