دوآبی

دوآبی پنجابی دی اک بولی اے^[۱] جیڑی جڑددے پنجاب دے ضلعیاں ہوشیارپور جلندر کپورتھلہ تے نوان شہر چ بولی جاندی اے۔

پنجابی بولیاں دا نقشہ

دوابی پنجابی بولی دا لہجہ ا‏‏ے۔ اس دا ناں دوآبہ دے ناں اُتے رکھیا گیا اے ، جتھے اوہ بولا جاندا ا‏‏ے۔ 'دوآبہ' دے معنی نيں 'دو دریاواں دے درمیان زمین' تے ایہ لہجہ ستلج تے بیاس دے درمیان دواب وچ بولا جاندا ا‏‏ے۔ مغربی پنجاب وچ بولنے د‏‏ی وجہ 1947 د‏‏ی تقسیم دے بعد مغربی پنجاب وچ مسلم پنجابیاں د‏‏ی پیرول اے ۔ ایہ بولی ہن مشرقی پنجاب دے ضلع ہوشیار پور ، جالندھر ، کپورٹلہ تے نوانشہر تے ڈونا ، مانجکی دے علاقےآں وچ وی بولی جاندی ا‏‏ے۔ مغربی پنجاب وچ ، بولی ٹوبہ ٹیک سنگھ تے فیصل آباد ضلعے وچ بولی جاندی اے ۔

ماجھی	دوآبی	پودھی
کداں	کداں	کیویں
ایدر	ایداں	ایویں
جاوانگے	چلانگے	چلوڑانگے

جائزہ

دوآبہ دے مشرقی طرف دوآبی دا ہلکا جہا مالوی اثر پڑدا اے تے ایہ اک چھوٹی پہاڑی تو‏ں وی وابستہ ا‏‏ے۔ کچھ چیزاں جو اسنو‏ں پنجابی د‏‏ی ہور بولی تو‏ں ممتاز کردیاں نيں۔

سوَر

دوابی دے وچّ 10 سور ہندے ہن۔ ایہہ /ə, ɪ, ʊ, aː, ɛː, eː, iː, ɔː, oː, uː/ ہن۔

دوآبی وچ تنّ سراں دی ورتوں کیتی جاندی ہے؛ دبیؤ ہوئی، وچلی اتے اچی۔

ہور سپریسیگمینٹل پھونمیس

دوابی وچ دھن، تناء اتے نکّ دیاں آوازاں پھونمک ہن.

ٹون

دباء

دوابی وچّ دباء نوں دو طریقیاں نال سمجھیا جاندا ہے، سنگیٹک طور تے اتے پیراڈیگٹکلی طور تے.

سنٹیگٹومک طور تے، تناء-پرورتن نال لفظ دا مطلب بدل جاندا ہے۔ اس قسم دا تناء اکثر آتھوگراپھک طور تے نشانبدھّ ہندا ہے، اتے کسے شبد وچ موجود کسے وی دھن نوں دباء والے سلیبل وچ بدل سکدا ہے۔

دوآبیئے 'و' اکھر نہیں بولدے اتے ایہنوں 'ب' وچّ تبدیل کر دندے ہن، جویں کہ 'وڈا' نوں 'بڈا'۔ کئی وار اوہ 'و' دی تھاں 'او' دی وی ورتوں کردے ہن، جویں کہ 'کھواب' نوں 'خواب' آکھدے ہن۔ کئی ویلے 'او' نوں وی 'او' بنا دتا جاندا ہے جویں کہ 'خوش' نوں 'کھوش'۔ دوابی وچّ جیکر 'ِ' ہے تاں اس دی تھاں 'ے' ورتی جاندی ہے، جویں کہ 'کھچّ' نوں 'کھیچّ' اتے 'وچّ' نوں 'بیچّ'۔

گن

اکھراں وچّ بدلاء

دوآبیئے 'ز' دی آواز نوں نہیں گولدے اتے اوہ ایہدی تھاں 'ج' ورتدے ہن۔ ایہہ تاں اسیں پنجابی دے کسے وی لہجے وچّ ویکھ سکدے ہن، کیونکہ 'ز' مڈھ توں ہی وسنیکی طور 'تے نہیں بولیا جاندا، ایہہ فارسی اتے عربی وچوں آیا ہے۔

واک بنتر

دوآبی دے انت وچّ "ہ" (موجودہ تناء) اتے "سان" جاں "سی" (پچھلے تناء) دی بجائے "آ" (موجودہ تناء) اتے "سگے" (پچھلے —tense) دے نال انتم واک ہن. دوآبی وچ “ادان”، “ضدن”، “کدان” عامَ طور تے ورتے جاندے ایڈورجج ہن جو پنجابی دی وکاری بولی، ماجھی وچ ورتے جاندے “انج / اسٹارن”، “جسٹارن”، کستارن دے بالکل الٹ ہن۔