پتھر ویلا

سماں

سندھ گھاٹی رہتل دے انت تک شوالک وچ اجے پتھر یگ ہی قائم سی۔ کوئی چار-کُ ہزار سال پہلاں جدوں ہڑپا رہتل انتلے دور وچ سی تاں فوجیڑے سال لمبے دور پے گئے۔ ودھ رہے ہڑپا رہتل اجڑ گئی اتے سبھ پاسیاں توں ہور سبھیتاواں وی شوالک دے بچ رہے برساتی علاقہ ول آ گئیاں۔ دور-دراز دا وپار بند ہو گیا۔ اودوں تامبے دا یگ سی پر وپار بند ہون کرکے دھات دی تھاں بپتا ویلے لوک پتھر سند ورتن لگے۔ ایہناں نوں باڑا، ڈھیر-ماجرہ (روپڑ) لیٹ-ہڑسپن تھاواں توں وی پتھر-سند مل گئے ہن۔ خدائی دوران ملیاں وستاں جویں پتھر دے پرانے قسم دے سند، جہناں دی پرانے-آیو ریڈیو-کاربن آدک ڈھنگ نال مقرر گئی اے۔ اس نال ایہہ اکّ انقلابی کھوج وی ہو گئی اے جویں کہ پتھر-یگ ۴۰-۵۰ ہزار توں ۵-۶ لکھ سال تک پرانا منیا جاندا سی، اوہ انج نہیں اے۔ پہلے کھوجیاں نوں شوالک وچ تھاں-تھاں جو 'سوآنیئن' قسماں دے پتھر-سند ملدے رہے ہن اجڑے ہوئے لوکاں نے ہی ۴ کُ ہزار سال پہلاں ورتے سن جو مڑ برساتی موسماں دے شروع ہون تے اتے آریا دے آؤن تے شاید نویں رہتل وچ ہی سما گئے۔